روشنفکران و جامعه آنجا که روشنفکران خطا می کنند

کتاب «روشنفکران و جامعه» نوشتۀ توماس سوئل
کتابی درباب خطاهای روشنفکران. کتاب «روشنفکران و جامعه: آنجا که روشنفکران خطا می‌کنند»، با عنوان اصلی Intellectuals and Society، تحلیلی است از تبعات منفی ایده‌های روشنفکران در جامعه.
از روشنفکر معمولاً تصویری مثبت وجود دارد و روشنفکر غالباً کسی تلقی می‌شود که ایده‌هایش برای جامعه راهگشا هستند و به بهبود اوضاع جهان منجر می‌شوند. اما توماس سوئل در کتاب «روشنفکران و جامعه» بر آن است که اثبات کند این باور، زیادی خوش‌بینانه و ساده‌انگارانه است و روشنفکران همیشه هم تأثیر مثبت بر جامعه و سیاستمداران و افکار عمومی نداشته‌اند.
به‌اعتقاد سوئل در کتاب «روشنفکران و جامعه»، کارنامۀ روشنفکران، به‌لحاظ نوع تأثیری که بر اوضاع جهان در قرن بیستم گذاشته‌اند، تعریفی ندارد و کارنامه‌ای غیرقابل قبول است. از بین روشنفکرانی که سوئل در کتاب «روشنفکران و جامعه» با نگاهی انتقادی به عملکردشان می‌نگرد، روشنفکران چپ‌گرا، به‌عنوان روشنفکرانی که نظریاتشان به پیدایش نظام‌های سیاسی توتالیتر و سرکوبگر در قرن بیستم انجامیده است، گروهی هستند که آماج تندترین انتقادهای سوئل در این کتاب قرار می‌گیرند.
متن اصلی کتاب «روشنفکران و جامعه» اولین بار در سال 2010 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «روشنفکران و جامعه»
توماس سوئل در کتاب «روشنفکران و جامعه» نه از خدمت‌ها، بلکه از خیانت‌های روشنفکران نوشته است. او در این کتاب، با نگرشی انتقادی به دستاوردهای عملی روشنفکران در سیاست و اجتماع، به بررسی کار روشنفکری و مصالحی که روشنفکر با آن‌ها سروکار دارد نیز بررسی انتقادی شیوۀ استدلال و ایده‌پردازی روشنفکران و نحوۀ مواجهۀ آنها با مخالفانشان می‌پردازد. او در این کتاب از ایده‌ها به‌عنوان آنچه روشنفکر با آن‌ها کار می‌کند سخن می‌گوید. کتاب «روشنفکران و جامعه» به ما می‌گوید که روشنفکر کسی است که کارش با ایده‌ها آغاز و با ایده‌ها تمام می‌شود و درنتیجه کاری با نتایج واقعی و عملی این ایده‌ها در جامعه ندارد.
از جمله انتقاداتی که در کتاب «روشنفکران و جامعه» متوجه روشنفکران و تأثیر کارشان بر جامعه و افکار عمومی و نظام‌های سیاسی است، پرداختن روشنفکران به ایده‌هایی انتزاعی و تمرکز محض بر روی این ایده‌ها، بدون توجه به واقعیت‌ها و محدودیت‌هایی است که ایده‌های آن‌ها در واقعیت به آن‌ها برخورد می‌کنند.
سوئل در کتاب «روشنفکران و جامعه» نادیده گرفتن واقعیت‌ها و محدودیت‌ها را از عواملی می‌داند که باعث خطاهای روشنفکران و تأثیرات مخرب نظریاتشان در جامعه می‌شود. او روشنفکران را به این دلیل که واقعیت‌های عینی را نمی‌بینند و صرفاً به ایده‌هایی انتزاعی چسبیده‌اند مورد نقد قرار می‌دهد چون معتقد است چنین رویکردی در عمل باعث فجایع سیاسی و اجتماعی هولناکی می‌شود و کسانی را که از ایده‌های انتزاعی روشنفکران تبعیت می‌کنند به اقدامات و تصمیم‌گیری‌های غلط و مخرب و فاجعه‌بار می‌کشاند.
کتاب «روشنفکران و جامعه» نشان می‌دهد که چرا و چگونه ایده‌های روشنفکران چپ‌گرا به ظهور نظام‌های توتالیتر در قرن بیستم انجامیدند و چه رابطه‌ای میان ناسیونال‌سوسیالیسم مطلوب فاشیست‌ها و ایده‌های روشنفکران وجود داشته است. در این کتاب، همچنین از این موضوع سخن به میان می‌آید که روشنفکران، مسئول و پاسخ‌گوی نتایج ایده‌هایی که مطرح می‌کنند نیستند و به همین دلیل وقتی هم که تحت تأثیر ایده‌هایشان فجایعی رخ می‌دهد، باز مورد تحسین قرار می‌گیرند و کسی از آن‌ها انتظار پاسخ‌گویی ندارد.
سوئل در کتاب «روشنفکران و جامعه»، با مثال‌هایی متعدد، نشان می‌دهد که روشنفکران بر حوزه‌های تخصصی‌ای که در آن کار می‌کنند مسلط‌اند اما لزوماً درک و شناختی از حوزه‌های دیگر ندارند و با این حال می‌خواهند بر حوزه‌های خارج از حوزۀ تخصصی و بیرون از دایرۀ صلاحیت‌شان هم تأثیر بگذارند و همین یکی از عوامل خطاهایی است که بر اثر کار آنان پدید می‌آید.
به‌اعتقاد سوئل در کتاب «روشنفکران و جامعه»، اینکه روشنفکران گمان می‌کنند دانش تخصصی‌شان می‌تواند دیگران را رهبری کند و تأثیر روشنفکران بر کسانی که قدرت تصمیم‌گیری را در جامعه در اختیار دارند، می‌تواند به بروز فاجعه بیانجامد.
کتاب «روشنفکران و جامعه» نشان می‌دهد که روشنفکران چگونه با دستاویزهای کلامی، مثل تمسخر و تعابیر مبهم و ساده‌انگارانه خواندنِ ایده‌های مخالفان خود و نیز برخورد گزینشی با واقعیت، ایده‌هایی را که ناقض ایده‌های آنان است تخطئه می‌کنند و از منطق و استدلال و تحلیل و ارائۀ شواهد برای اثبات ایده‌هایشان طفره می‌روند و رضایت شخصی خود را جایگزین شواهد و مدارک و اسناد واقعی دربارۀ یک موضوع و درستی و نادرستی یک ایده می‌کنند.
کتاب «روشنفکران و جامعه: آنجا که روشنفکران خطا می‌کنند» با ترجمۀ شروین صولتی و شایان صولتی در انتشارات گوتنبرگ منتشر شده است.

دربارۀ توماس سوئل، نویسندۀ کتاب «روشنفکران و جامعه»
توماس سوئل (Thomas Sowell)، متولد 1930، اقتصاددان، مفسر سیاسی و نظریه‌پرداز اجتماعی امریکایی است. سوئل در خانواده‌ای فقیر متولد و بزرگ شد و در دوران دبیرستان، به‌دلیل مشکلات مالی، مجبور شد تحصیل را رها کند. در دوران جنگ کُره در سپاه تفنگداران دریایی خدمت کرد. بعد از جنگ اما تحصیل را ادامه داد. او فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد و دارای فوق لیسانس اقتصاد از دانشگاه کلمبیا و دکترای اقتصاد از دانشگاه شیکاگو است. سوئل را نظریه‌پردازی لیبرال – محافظه‌کار می‌دانند. او، به‌عنوان ستون‌نویس سندیکایی، با بیش از صد و پنجاه روزنامه همکاری کرده است.
از آثار توماس سوئل می‌توان به کتاب‌های «درستها و نادرستهای اقتصاد» و «اصول اساسی علم اقتصاد» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «روشنفکران و جامعه» در گودریدز: 4.29 از 5.