خیابان بی نام تاریخچه ی فیلم نوآر کلاسیک آمریکا

کتاب «خیابان بی نام» نوشتۀ اندرو دیکوز
تحقیقی جامع در فیلم نوآر کلاسیک امریکایی و خاستگاه‌ها و تاریخچۀ آن. کتاب «خیابان بی‌نام: تاریخچه‌ی فیلم نوآر کلاسیک آمریکا»، با عنوان اصلی Street with No Name: A History of the Classic American Film Noir، مطالعه‌ای آکادمیک و چندوجهی درباب فیلم نوآر کلاسیک آمریکایی و ویژگی‌ها و عوامل مؤثر در پیدایش آن است.
اندرو دیکوز در کتاب «خیابان بی‌نام» به وجوه گوناگون فیلم نوآر کلاسیک آمریکایی، چگونگی پدید آمدن این ژانر و خاستگاه‌ها و پیشینه‌های آن در آلمان و فرانسه و نیز به عناصر مضمونی و تکنیکی و روایی این ژانر و معرفی و بررسی زیرژانرهای آن پرداخته است.
کتاب «خیابان بی‌نام» کتابی است که هم متخصصان و منتقدان سینما را به کار می‌آید و هم کتابی خواندنی برای علاقمندان غیرمتخصص سینما و به‌ویژه علاقمندان فیلم‌ نوآر و زیرژانرهای آن است و جزئیاتی را دربارۀ این فیلم‌ها بیان می‌کند و مورد تحلیل قرار می‌دهد که مخاطب با دانستن آن‌ها می‌تواند درک بهتر و دقیق‌تری از فیلم‌های نوآر و به‌ویژه فیلم‌های نوآر کلاسیک امریکایی داشته باشد.
متن اصلی کتاب «خیابان بی‌نام: تاریخچه‌ی فیلم نوآر کلاسیک آمریکا» اولین بار در سال 2002 منتشر شده است. این کتاب، چنانکه در مقدمۀ حمیده معین‌فر بر ترجمۀ فارسی آن اشاره شده، «کتابی برجسته در حوزه‌ی آکادمیک و حیطه‌ی مطالعات فیلم نوآر به شمار می‌آید.»

مروری بر کتاب «خیابان بی‌نام»
اندرو دیکوز در کتاب «خیابان بی‌نام»، سینمای نوآر و به‌طور مشخص‌تر، چنانکه از عنوان فرعی کتاب نیز برمی‌آید، سینمای نوآر کلاسیک امریکایی را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.
کتاب «خیابان بی‌نام» از مناظر گوناگون به فیلم نوآر کلاسیک امریکایی می‌پردازد. دیکوز در این کتاب، هم تاریخچۀ فیلم نوآر و خاستگاه‌های آن در فرانسه و آلمان و سیر تکوین آن تا رسیدن به شکوفایی و نقطۀ اوج در سینمای بعد از جنگ امریکا را روایت می‌کند و هم به ویژگی‌های تکنیکی و روایی و مضمونی و روان‌شناختی و زیبایی‌شناختی فیلم نوآر و رابطۀ آن با تحولات صنعت فیلمسازی و نیز اوضاع اجتماعی – سیاسی زمانه‌اش می‌پردازد.
در کتاب «خیابان بی‌نام» تحلیل سینمای نوآر با ارجاع به نمونه‌های فراوان و معروفی از فیلم‌های نوآر، از «شاهین مالت» گرفته تا «نشانی از شر» و «غرامت مضاعف» و «محلۀ چینی‌ها» و...، همراه است.
کتاب «خیابان بی‌نام» سفری است در دنیای تاریک و رازآلود یکی از مهمترین و معروف‌ترین ژانرهای سینمایی؛ ژانری که معما و جنایت و تبهکاری و تراژدی و تباهی و وسوسه و خشونت را به هم می‌آمیزد و از خلال قصه‌هایی پرکشش و سرگرم‌کننده و تلخ و تکنیک‌های بدیع و تأثیرگذار سینمایی، تصویری از بحران‌های انسانی و اجتماعی و روان‌شناختی و سیاسی به دست می‌دهد و مخاطبانش را به تأمل درباب این بحران‌ها و تأمل در وضعیت‌های بغرنج انسانی فرامی‌خواند.
کتاب «خیابان بی‌نام» از پیشگفتار، مقدمه‌ای درباب ماهیت فیلم نوآر و خاستگاه‌های آن در آلمان و فرانسه، پنج فصل و مؤخره‌ای با عنوان «نظراتی در باب نوآر کلاسیک و نئو – نوآر» تشکیل شده است.
فصل‌های پنج‌گانۀ کتاب «خیابان بی‌نام» عبارتند از: «نوآر در آمریکا»، «نفوذ داستان‌های هارد - بویلد»، «تصویر زن در فیلم نوآر»، «تولید نوآر» و «تأثیر نوآر بر موج نوی فرانسه».
اورسن ولز، جان هیوستون، نیکلاس رِی، آنتونی مان و ژان پی‌یر ملویل از جمله کارگردانان بزرگ و سرشناسی هستند که در فصل‌های گوناگون کتاب «خیابان بی‌نام» در بحث از فیلم‌های نوآر به آن‌ها و آثارشان پرداخته شده است.
از جمله موضوعاتی که در کتاب «خیابان بی‌نام»، در ارتباط با وجوه مختلف سینمای نوآر، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند می‌توان به کارآگاه خصوصی، شمایل گنگستر و نوآر، خشونت در نوآر، خانواده در نوآر، نگاره‌شناسی نوآر، تمهید فلاش‌بک، رئالیسم مستند در نوآر، برخورد انتقادی و عوامانه با فیلم نوآر و کمیتۀ فعالیت‌های ضدآمریکایی و لیست سیاه اشاره کرد.

دربارۀ اندرو دیکوز، نویسندۀ کتاب «خیابان بی‌نام»
اندرو دیکوز (Andrew Dickos) منتقد و پژوهشگر سینما است. دیکوز متخصص مطالعات فیلم و مطالعات ژانر فیلم و نویسنده و ویراستار کتاب‌هایی دربارۀ تاریخ سینما، فیلمسازان و سینمای ژانر است. از آثار او می‌توان به کتاب «افتخار در میان دزدان: سینمای ژان پی‌یر ملویل» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «خیابان بی‌نام»
کتاب «خیابان بی‌نام: تاریخچه‌ی فیلم نوآر کلاسیک آمریکا» با ترجمه و مقدمۀ حمیده معین‌فر در نشر اختران منتشر شده است. حمیده‌ معین‌فر، متولد 1362، فیلمساز، مترجم و تهیه‌کنندۀ ایرانی است. معین‌فر دارای لیسانس علوم اجتماعی و فوق لیسانس جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران است و نیز دورۀ مطالعات جنسیت را در دانشگاه لوند سوئد گذرانده است. او ساخت چند فیلم کوتاه مستند، داستانی و مستند – داستانی و یک فیلم بلند به نام «شب هامون» را در کارنامۀ فیلمسازی خود دارد. از جمله فیلم‌های کوتاه حمیده معین‌فر می‌توان به «ماریپوسا» و «سیاه» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «فیلم نوآر و سینمای پارانویا» و «نغمۀ مرغی اسیر» اشاره کرد.
معین‌فر برای آثار سینمایی‌اش جوایزی خارجی هم گرفته که از آن جمله‌اند جایزۀ بهترین فیلم غیراروپایی از هفدهمین دورۀ جشنوارۀ فیلم‌های مستقل اروپا برای فیلم «شب هامون» و جایزۀ بهترین تفسیر از رویداد معاصر از جشنوارۀ آرس سیراکوز ایتالیا برای فیلم «ماریپوسا».

رتبۀ کتاب «خیابان بی‌نام» در گودریدز: 4.10 از 5.