نقد الهیات سیاسی 5: بحران بورژوازی اسلامی پژوهش راهبردی در موانع تاسیس جنبش توسعه ایران

کتاب «نقدِ الهیات سیاسی - جلد پنجم: بحران بورژوازی اسلامی» نوشتۀ محمد قوچانی
پژوهشی در اندیشه‌ها و سیاست‌های اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی و تأثیر این دو سیاستمدار بر بخشی از گفتمان سیاسی ایران. کتاب «بحران بورژوازی اسلامی»، با عنوان فرعی «پژوهشی راهبردی در موانع تاسیس جنبش توسعه‌ی ایران»، پنجمین مجلد از مجموعه کتاب‌های «نقدِ الهیات سیاسی»، نوشتۀ محمد قوچانی، است.
در کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» بررسی و تحلیلی از گفتمان حاکم بر دولت‌ موسوم به سازندگی، به‌ریاست اکبر هاشمی رفسنجانی و دولت اعتدال‌گرای موسوم به تدبیر و امید، به‌ریاست حسن روحانی، و رویکردهای سیاسی رؤسای این دو دولت ارائه شده و نیز از چگونگی ورود رفسنجانی و روحانی به عرصۀ سیاست ایران و توفیق‌ها و ناکامی‌های برنامه‌های سیاسی و اقتصادی آن‌ها سخن رفته است.
کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» روایتی از برآمدن بورژوازی اسلامی و راست مدرن در ایران و تحلیلی آسیب‌شناختی از دلایل ناکامی بورژوازی اسلامی در این کشور است.

مروری بر کتاب «بحران بورژوازی اسلامی»
محمد قوچانی در کتاب «بحران بورژوازی اسلامی»، که چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، پنجمین جلد از مجموعه کتاب‌های «نقد الهیات سیاسی» اوست، با رویکردی نزدیک به جامعه‌شناسی سیاسی از مبنای گفتمان موسوم به «راست مدرن» و پایه‌های تئوریک آن و از نمونۀ عملی دولت‌های نزدیک به این گفتمان در سال‌های بعد از انقلاب و پایه‌گذاران این دولت‌ها، یعنی اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی، سخن می‌گوید.
کتاب «بحران بورژوازی اسلامی»، ضمن پرداختن به دستاوردهای دولت‌های سازندگی و تدبیر و امید، اولی به ریاست هاشمی رفسنجانی و دومی به‌ریاست حسن روحانی، تحلیلی از چراییِ ناکامی این دولت‌ها در پیش‌بُرد برنامه‌های توسعه‌طلبانۀ خود ارائه می‌دهد و از این موضوع بحث می‌کند که چرا گفتمانی که هاشمی رفسنجانی پایه‌گذار آن در دوران بعد از استقرار جمهوری اسلامی در ایران و حسن روحانی ادامه دهندۀ آن بود، نتوانست در سپهر سیاسی ایران دوام یابد و این گفتمان چرا شکست خورد.
کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» از چگونگی شکل‌گیری گفتمان بورژوازی اسلامی در دهۀ 70 خورشیدی و سیاست‌های هاشمی رفسنجانی و نیز چگونگی ورود حسن روحانی به سیاست ایران و رسیدن او به ریاست جمهوری سخن می‌گوید.
در کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» تصویری از فعالیت‌ها و رویکردهای سیاسی هاشمی رفسنجانی، هم در سال‌های پیش از ریاست جمهوری‌اش و در دوران جنگ ایران و عراق و هم در سال‌های ریاست جمهوری و بعد از ریاست جمهوری او، ارائه شده و نیز از نسبت هاشمی رفسنجانی با اصلاحات و جریان اصلاح‌طلبی در ایران و نسبت او با دولت اصلاح‌طلب سیدمحمد خاتمی سخن رفته است.
تأثیر اندیشه‌ها و رویکردهای سیاسی هاشمی رفسنجانی بر رشد طبقۀ متوسط در ایران از جمله موضوعاتی است که در کتاب «بحران بورژوازی اسلامی»، در بحث از اکبر هاشمی رفسنجانی و سیاست‌های او، به آن پرداخته شده است.
قوچانی همچنین در کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» به تبارشناسی گفتمان حسن روحانی و چگونگی رسیدن او به ریاست جمهوری و استقرار گفتمان اعتدال‌گرای روحانی می‌پردازد و اندیشۀ راست مدرن را، که دولت‌های هاشمی و روحانی و احزاب «کارگزاران سازندگی ایران» و «اعتدال و توسعه» در سالهای بعد از انقلاب نمایندگان آن در ایران بوده‌اند، معرفی می‌کند.
کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» از مقدمه، درآمدی با عنوان «کدام هاشمی؟ اصلاح‌طلب یا محافظه‌کار: چگونه راست مدرن از راست سنتی و چپ سنتی عبور می‌کند؟» و چهار فصل تشکیل شده است.
فصل‌های چهارگانۀ کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» عبارتند از: «پدر بورژوازی اسلامی: چگونه هاشمی رفسنجانی به احیای طبقه‌ی متوسط ایران پس از انقلاب اسلامی کمک کرد؟»، «عصر بورژوازی اسلامی: چرا باید دهه‌ی 70 را دهه‌ی هاشمی خواند؟»، «بحران جانشینی: آیا هاشمی رفسنجانی توانست میراث سیاسی و فکری خود را منتقل کند؟» و «جانشین هاشمی: چگونه حسن روحانی بر جای هاشمی رفسنجانی نشست؟».
کتاب «بحران بورژوازی اسلامی: پژوهشی راهبردی در موانع تاسیس جنبش توسعه‌ی ایران» در انتشارات سرایی و با همکاری نشریۀ «آگاهی نو» منتشر شده است.

دربارۀ محمد قوچانی، نویسندۀ کتاب «بحران بورژوازی اسلامی»
محمد قوچانی، متولد 1355 در رشت، روزنامه‌نگار و مقاله‌نویس ایرانی است. شروع کار روزنامه‌نگاری او همکاری با نشریۀ محلی «کادح» گیلان بود. قوچانی در این نشریه یادداشت‌های سینمایی می‌نوشت. سپس با نشریۀ «گام» همکاری کرد و بعد از آن، به‌قصد ادامۀ تحصیل، عازم تهران شد و در تهران کار روزنامه‌نگاری را با همکاری با نشریۀ «عصر ما»، که ارگان سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران بود، ادامه داد. قوچانی از سال 1374 همکاری با این نشریه را آغاز کرد. اوج کار روزنامه‌نگاری او اما مربوط به بعد از دوم خرداد 1376 و دورۀ اصلاحات بود. در آن دوران با روزنامه‌های «جامعه»، «نشاط» و «عصر آزادگان» همکاری می‌کرد.
قوچانی تاکنون سردبیری نشریات بسیاری، از جمله «شرق»، «هم‌میهن»، «شهروند امروز»، «ایراندخت»، «مهرنامه» و «سازندگی»، را به‌عهده داشته است. او اکنون صاحب‌امتیاز، مدیرمسئول و سردبیر مجلۀ «آگاهی نو» است.
از آثار محمد قوچانی می‌توان به کتاب‌های «پارادوکس مارکسیسم اسلامی: پژوهشی انتقادی در تبارشناسی جنبش چپ اسلامی ایران»، «تراژدی پروتستانتیسم اسلامی: پژوهشی انتقادی در اندیشه‌ی سیاسی نهضت اصلاح دینی در ایران»، «مصائب لیبرالیسم اسلامی: پژوهشی راهبردی در موانع تاسیس جنبش آزادیخواهی در ایران»، «سه اسلام: مکتب نجف، مکتب قم، مکتب تهران» و «نازی‌آبادی‌ها» اشاره کرد.