سه استاد گلستان، بهار، هاشمی نژاد

کتاب «سه استاد» نوشتۀ جعفر مدرس صادقی
ادای احترام به سه نویسنده مطرح معاصر، همراه با ارزیابی‌ِ آثار داستانی‌شان. جعفر مدرس صادقی در کتاب «سه استاد» سراغ آثار سه نویسنده‌ای رفته که هرکدام در قصه‌نویسی سبک‌و‌سیاق خاص خود را داشتند که بی‌شباهت به رسم رایج زمانه‌شان بود. کتاب «سه استاد» درباره ابراهیم گلستان، شمیم بهار و قاسم هاشمی‌نژاد است و مروری بر کارنامۀ این سه نویسنده و بررسی اینکه هرکدام از این سه تن در قصه‌نویسی ایران چه کرده‌اند و چه دستاوردی از خود به‌جا گذاشته‌اند و نقاط مثبت و منفی کارشان در قصه‌نویسی کجاست.
بر پیشانی کتاب «سه استاد» یادداشتی کوتاه درباره سه نویسنده‌ای که موضوع این کتاب‌اند درج شده که بیانگر دلیل پرداختن مدرس صادقی به این سه نویسنده و بررسی آثارشان است. در این یادداشت می‌خوانید: «برای نسلی که از اوایل دهه‌ی پنجاه خورشیدی به عرصه رسید و سر از لاک خودش بیرون آورد، این سه تن سه‌تا از شاخص‌ترین قلّه‌ها بودند. تن ندادند به آن جریانی که داشت همه چی را به یک طرف می‌برد، تن ندادند به سلیقه‌های مسلّط و معمول و سوار هیچ موجی نشدند. هر کدام راه خودش را رفت و کار خودش را کرد.
این ادای دین شاگردی‌ست به استادانی که هرگز به دنبال لشکرکشی نبودند و هیچ تلاشی هم در این راستا به خرج ندادند. هر کدام برای خودش سرداری بود – هرچند بی‌سپاه و تنها.»

مروری بر کتاب «سه استاد»
کتاب «سه استاد» چه بسا به خاطرِ نامش خواننده را به این فکر بیندازد که لابد با کتابی سراسر ستایش از سه نویسنده معاصر، که امروزه هر یک نامی و شهرتی در قصه‌نویسی معاصر ایران دارند، مواجه خواهد بود. با خواندن کتاب اما درمی‌یابیم که چنین نیست و مدرس صادقی، ضمن ادای احترام به ابراهیم گلستان و شمیم بهار و قاسم هاشمی‌نژاد، قصه‌های آن‌ها را به‌لحاظ فنی و از چشم منتقدی که خود قصه‌نویس است و چم‌وخم قصه‌نویسی را تجربه کرده، مورد ارزیابی نقادانه قرار داده و نقاط مثبت و منفی کارشان را بی‌تعارف بیان کرده است. کتاب «سه استاد» مواجهه‌ای بی‌تعارف و در عین حال محترمانه با سه نویسنده‌ای است که هر وقت در مقام منتقد سخن گفته‌اند بی‌تعارف بوده‌اند و حرفشان را راحت و بی‌پرده‌پوشی بیان کرده و نوشته‌اند. ابراهیم گلستان، که خود دستی در نقدنویسی داشته، در نقدها و نیز در نامه‌ها و گفت‌وگوهایش همواره صریح و بی‌تعارف حرف زده است، شمیم بهار نیز در مقام منتقد ادبی و سینمایی همیشه صریح می‌نوشت و همچنین قاسم هاشمی‌نژاد که مجموعۀ مرورهای انتقادی‌اش بر آثار نویسندگان معاصر نشانگر صراحت اوست. مدرس صادقی نیز سعی کرده در مواجهه با سه نویسنده‌ای که برایشان احترام زیادی قائل است بی‌تعارف سخن بگوید و قصه‌های آن‌ها را به عیار قصه و ساختمان قصه و نه چیزِ دیگر بسنجد و عیب‌وحسن این قصه‌ها را باهم ببیند.
کتاب «سه استاد» از پنج جستار تشکیل شده که عبارتند از: «قصّه و حکایت و داستان»، «شیرازِ نازِ من کجا رفته‌ست: از آذر، ماه آخر پاییز تا خروس»، «عاشقانه‌های تهران: از دهه‌ی چهل تا قرن‌ها بگذشت»، «حقیقت خاک: فیل در تاریکی و خیرالنسا» و «همیشه حق با قاسم بود».
جستار نخستِ کتاب به‌واقع مقدمه‌ای است که نویسنده در آن از سه نویسنده‌ای گفته که در کتاب «سه استاد» آثارشان را ارزیابی کرده است. مدرس صادقی در این مقدمه به زبانی شیرین که گاه به قصه پهلو می‌زند از ابراهیم گلستان و شمیم بهار و قاسم هاشمی‌نژاد می‌گوید و بعد از آن در سه جستار بعدی کتاب «سه استاد» جداجدا به مرور آثار هر یک از این سه نویسنده می‌پردازد. نخست قصه‌های ابراهیم گلستان را از نخستین مجموعه‌ داستانش، «آذر، ماه آخر پاییز»، تا قصۀ بلند «خروس» بررسی می‌کند. بعد از آن در جستاری جداگانه به قصه‌های شمیم بهار، از قصه‌های کوتاه قدیمی‌اش که در مجموعه‌ای به نام «دهه‌ی 40 و مشق‌های دیگر» بازچاپ شده‌اند تا قصۀ بلند «قرن‌ها بگذشت» که قصه‌ای تازه از اوست و اواخر سال گذشته منتشر شده، می‌پردازد و در جستار چهارم هم به «فیل در تاریکی» و «خیرالنسا» از قاسم هاشمی‌نژاد. جستار پنجم و پایانی کتاب نیز که به‌عنوان پیوست منتشر شده حکایت آشنایی و دوستی جعفر مدرس صادقی با قاسم هاشمی‌نژاد است و خاطراتی از او که به شیوه‌ای قصه‌وار نقل شده است.
کتاب «سه استاد» در نشر مرکز منتشر شده است.

درباره جعفر مدرس صادقی، نویسنده کتاب «سه استاد»
جعفر مدرس صادقی، متولد 1333 در اصفهان، داستان‌نویس، ویراستار، جستارنویس، منتقد ادبی، مترجم و روزنامه‌نگار ایرانی است. مدرس صادقی در سال 1351، بعد از اتمام تحصیلات متوسطه در اصفهان، برای ادامۀ تحصیل به تهران رفت. کار روزنامه‌نگاری را از 23 سالگی شروع کرد. از سال 1353 در روزنامۀ «آیندگان» به کار ترجمه و معرفی و نقد کتاب مشغول شد. مدتی هم با قاسم هاشمی‌نژاد در انتشارات مرکز اسناد آسیایی به‌عنوان ویراستار و ناظر چاپ کار کرد و چندی نیز، باز با هاشمی‌نژاد، در روزنامۀ «اطلاعات» و به‌عنوان گزارش‌نویس. نخستین قصه‌هایش در مجلۀ «رودکی» چاپ شد. در سال 1356 اولین مجموعه داستانش، با عنوان «بچه‌ها بازی نمی‌کنند»، را منتشر کرد و سه سال بعد، در سال 1359، نخستین رمانش را با عنوان «نمایش» که رمانی کوتاه بود. شهرت او اما با رمان کوتاه «گاوخونی» رقم خورد. رمانی که بعدها فیلمی هم براساس آن و به همین نام به کارگردانی بهروز افخمی ساخته شد. از دیگر آثار داستانی او می‌توان به رمان‌های «کله‌ی اسب»، «سفر کسرا»، «شریک جرم» و «آب و خاک» و از مجموعه داستان‌هایش می‌توان به «قسمت دیگران»، «کنار دریا، مرخصی و آزادی»، «آن‌طرف خیابان» و «وقایع اتفاقیه» اشاره کرد.
مدرس صادقی همچنین در مقام ویراستار مجموعه‌ای از متون کهن فارسی را به شکلی که خواندن آن برای مخاطب عادی آسان‌تر باشد ویرایش و در مجموعه‌ای به نام «مجموعه‌ی بازخوانی متون» منتشر کرده است. از جمله کتاب‌هایی که به ویرایش او در این مجموعه منتشر شده می‌توان به «ترجمه‌ی تفسیر طبری»، «مقالات شمس»، «سیرت رسول‌الله»، «قصه‌های شیخ اشراق» و «تاریخ بیهقی» اشاره کرد.
در زمینۀ ترجمه نیز کتابی با عنوان «لاتاری، چخوف و داستان‌های دیگر» به ترجمۀ مدرس صادقی و با مقدمه‌ای از او منتشر شده که ترجمۀ هفت قصه از هفت نویسنده مطرح و شش مقاله است.
از مدرس صادقی کتابی هم به نام «اندر آداب نوشتار» منتشر شده که جستارهایی است درباره نوشتار و رسم‌الخط فارسی.

رتبۀ کتاب «سه استاد» در گودریدز: 4 از 5.