مالیخولیای چپ مارکسیسم تاریخ و خاطره

کتاب «مالیخولیای چپ» نوشتۀ انزو تراوِرسو
چگونه می‌توان با یادآوری مالیخولیایی شکست‌های سیاسی گذشته به پیروزی در آینده امید بست؟ این موضوعی است که انزو تراوِرسو در کتاب «مالیخولیای چپ» به آن می‌پردازد.
کتاب «مالیخولیای چپ: مارکسیسم، تاریخ و خاطره»، با عنوان اصلی Left-Wing Melancholia: Marxism, History, and Memory، کتابی است دربارۀ نیروی سیاسیِ امیدبخشِ نهفته در خاطرۀ شکست‌های مبارزات انقلابی و چپ‌گریانه.
انزو تراوِرسو در کتاب «مالیخولیای چپ» تاریخ مبارزات انقلابی و رهایی‌بخش در دوره‌های مختلف و شکست این مبارزات را همچون یادآوری مالیخولیاییِ یک خاطره بازخوانی می‌کند تا وجه سیاسی و رادیکال این نوع یادآوری را آشکار کند. او در این کتاب از فرهنگی که نام آن را «فرهنگ شکست» می‌گذارد به‌عنوان ابزاری برای مقاومت علیه نئولیبرالیسم یاد می‌کند و توسل به فرهنگ شکست و یادآوری خاطرات شکست‌ مبارزات سیاسی گذشته را وسیله‌ای می‌داند که با آن می‌توان به تحقق آینده‌ای امید بست متفاوت با آنچه نظام سرمایه‌داری، به‌عنوان آینده‌ای ناگزیر و محتوم و تنها آیندۀ ممکن، از آن سخن می‌گوید.
کتاب «مالیخولیای چپ» کتابی است که به ما می‌گوید چگونه می‌توان با توسل به گذشته، آینده را رستگار کرد. تراورسو در این کتاب به آرشیو تاریخ مبارزات سیاسی نقب می‌زند و تصاویر و تئوری‌ها و خاطره‌ها و رویدادهایی را احضار می‌کند که نمودهایی از فرهنگ شکست هستند و با بازخوانی آن‌ها می‌توان وجه رادیکال و رهایی‌بخش فرهنگ شکست را علیه نظم نئولیبرالی به کار انداخت.
متن اصلی کتاب «مالیخولیای چپ» اولین بار در سال 2016 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «مالیخولیای چپ»
کتاب «مالیخولیای چپ»، چنانکه انزو تراورسو خود در دیباچۀ این کتاب توضیح می‌دهد، با هدف «بازاندیشی تاریخ مارکسیسم و سوسیالیسم در پرتو مالیخولیا» نوشته شده است.
تراورسو در کتاب «مالیخولیای چپ»، در بازخوانی مالیخولیاییِ تاریخ چپ، از فیلسوفان و نظریه‌پردازان گوناگونی وام می‌گیرد و نظریات آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد اما از بین همۀ فلاسفه و نظریه‌پردازانی که او در بحث از مالیخولیای چپ به آن‌ها ارجاع می‌دهد و دیدگاه‌ها و آثارشان را در پرتو مالیخولیای چپ بررسی و تحلیل می‌کند، والتر بنیامین جایگاهی ویژه را در این کتاب به خود اختصاص داده است چون تراورسو در کتاب «مالیخولیای چپ» در پی احضار تاریخ شکست و شکست‌خوردگان است و چنین رویکردی به تاریخ، او را بیش از هرکس به بنیامین نزدیک می‌کند.
کتاب «مالیخولیای چپ»، چنانکه در مقدمۀ مهرداد رحیمی‌مقدم بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح داده شده، دیدگاهی رادیکال را دربارۀ به‌ یاد ‌آوردن مالیخولیایی شکست‌های تاریخ چپ ارائه می‌دهد که بدیل دیدگاهی است که چنین به‌ یاد آوردنی را نوعی محافظه‌کاری و نداشتن درک و شناخت از تغییرات جهان امروز تلقی می‌کند و چسبیدن به خاطرۀ شکست‌های گذشته و ماتم گرفتن بابت آن‌ها و نفی همۀ جنبش‌ها و مبارزات جهان امروز را، که از دیدِ چپ‌گرایان مغایر با نظریات آن‌ها درباب مبارزه است، نشانۀ نداشتن درک درست از زمان حال و جا ماندن از تحولات اکنون می‌داند.
تراورسو اما در کتاب «مالیخولیای چپ» نوعی نیروی رادیکال و پیشرو را در یادآوری مالیخولیایی خاطرۀ چپ می‌بیند و بر این باور است که خاطرۀ شکست‌های گذشته و احضار و احیای خاطرۀ چپ، نوعی فرهنگ مقاومت دربرابر نئولیبرالیسم را پدید می‌آورد و چپ‌ها را به ابزاری تجهیز می‌کند که به‌یاری آن می‌توانند از پذیرش سلطۀ نئولیبرالیسم سر باز زنند و به آینده‌ای دیگرگونه امید بندند.
کتاب «مالیخولیای چپ» این بحث را پیش می‌کشد که چطور، با وجود شکست بزرگ چپ در سال 1989 و نومیدی عمیق چپ‌ها به‌دنبال این شکست، می‌توان به‌کمک مالیخولیای چپ همچنان به آینده امیدوار بود. تراورسو شکست 1989 را شکستی متفاوت با دیگر شکست‌های تاریخ جنبش‌ها و مبارزات و انقلاب‌های چپ‌گرایانه می‌داند چون گویا چپ‌ها با این شکست، برخلاف شکست‌های قبلی، دیگر تمام امیدشان را از دست دادند. تراورسو اما خاطرۀ شکست و فرهنگ شکست و یادآوری مالیخولیایی شکست‌های پیشین چپ را واجد نیرویی رادیکال می‌داند و معتقد است که این نیرو می‌تواند امید را به اردوگاه چپ بازگرداند و چپ‌ها را دربرابر نئولیبرالیسم مقاوم کند.
تراورسو بازخوانی تاریخ چپ در پرتو مالیخولیا را در کتاب «مالیخولیای چپ» تنها به بازخوانی متون نظری و وقایع سیاسی محدود نمی‌کند و به آثار هنری مرتبط با خاطرۀ چپ نیز می‌پردازد. از همین‌رو در کتاب «مالیخولیای چپ» از نقاشی‌ها و فیلم‌ها و پوسترهای مرتبط با ایدۀ مطرح در این کتاب نیز سخن می‌رود که از آن جمله می‌توان به ارجاعات تراورسو به سینمای کن لوچ و آیزنشتاین اشاره کرد.
کتاب «مالیخولیای چپ» از دیباچه، مقدمه‌ای با عنوان «اشباح گذشته‌ها، بدون یوتوپیاها» و هفت فصل تشکیل شده است.
فصل‌های هفت‌گانۀ کتاب «مالیخولیای چپ» عبارتند از: «فرهنگِ شکست»، «مارکسیسم و خاطره»، «تصاویر مالیخولیایی»، «بوهمیا: در میانۀ مالیخولیا و انقلاب»، «مارکسیسم و غرب»، «آدورنو و بنیامین: نامه‌هایی در نیمه‌شبِ قرن» و «زمان‌های متقارن: والتر بنیامین و دانیل بن‌سعید».
کتاب «مالیخولیای چپ: مارکسیسم، تاریخ و خاطره» با ترجمه و مقدمۀ مهرداد رحیمی‌مقدم در انتشارات مان کتاب منتشر شده است.

دربارۀ انزو تراورسو، نویسندۀ کتاب «مالیخولیای چپ»
انزو تراوِرسو (Enzo Traverso)، متولد 1957، مورخ، استاد دانشگاه و پژوهشگر ایتالیایی است. تراورسو محقق تاریخ روشنفکری اروپاست و کتاب‌هایی در حوزۀ نظریۀ انتقادی، هولوکاست، مارکسیسم، حافظه، توتالیتاریسم، انقلاب و تاریخ‌نگاری معاصر نوشته است.
از جمله آثار انزو تراورسو می‌توان به کتاب‌های «آتش و خون»، «ریشه‌های خشونت نازی» و «مارکسیست‌ها و مسئلۀ یهود» اشاره کرد.