اطلس رمان اروپایی 1900-1800

کتاب «اطلس رمان اروپایی» نوشتۀ فرانکو مورِتّی
نقشه‌هایی برای رمان‌خوانی. فرانکو مورِتّی، مورخ و نظریه‌پرداز ادبی، در کتاب «اطلس رمان اروپایی: 1800 - 1900» جغرافیا را به نقد و نظریۀ ادبی پیوند می‌زند تا خوانشی مکان‌مند، نقادانه و جامعه‌شناختی از تعدادی از رمان‌های کلاسیک قرن نوزدهمی اروپا ارائه دهد.
کتاب «اطلس رمان اروپایی»، با عنوان ایتالیایی Atlante del romanzo europeo, 1800–1900 و عنوان انگلیسی Atlas of the European novel, 1800–1900، رمان‌های کلاسیک اروپایی را، در پرتو جغرافیا و با محوریت عنصر مکان، با ترسیم نقشه‌هایی جغرافیایی برای این رمان‌ها و کشف فُرم هر رمان و معنای تاریخی و اجتماعی و سیاسیِ آن فُرم، مورد بازخوانی‌ای انتقادی قرار می‌دهد تا نشان دهد جغرافیا چگونه در آثار مورد بحث در این کتاب، داستانی شده و به‌عنوان عنصری از عناصر داستان ایفای نقش کرده و نیز داستان‌ چگونه جغرافیا را به وجود آورده است.
کتاب «اطلس رمان اروپایی» اولین بار در سال 1997 به زبان ایتالیایی منتشر شده است.

مروری بر کتاب «اطلس رمان اروپایی»
چنانکه پیش‌تر اشاره شد و در عنوان کتاب «اطلس رمان اروپایی» نیز مندرج است، در این کتاب با نقشه‌هایی ادبی سروکار داریم، یعنی نقشه‌هایی برای رمان، که همان‌طور که فرانکو مورتی خود در کتاب «اطلس رمان اروپایی» تأکید می‌کند، به‌هیچ‌وجه کارکردی تزئینی در این کتاب ندارند.
رسمِ نقشه در کتاب «اطلس رمان اروپایی» شیوه‌ای برای نقد و تحلیل متن است و کشف عناصر و وجوهی از متن که بدون نقشه پنهان می‌مانند و قابلیت مرئی شدن ندارند.
مورتی در کتاب «اطلس رمان اروپایی» نقشه را به‌مثابه ابزاری برای طرح پرسش‌هایی درباب فرم رمان‌ و روابط درونی آن به کار برده است. او در نقشه‌نگاری‌های خود برای رمان‌های کلاسیکِ اروپایی‌ای که در کتاب «اطلس رمان اروپایی» به آن‌ها پرداخته، نشان می‌دهد که پیرنگ این رمان‌ها از کجا شروع و به کجا ختم می‌شود و چه جاهایی در پیرنگ گنجانده شده‌اند و چه جاهایی می‌توانسته‌اند گنجانده شوند اما جایشان خالی است و غایبند و چرا غایبند.
مورتی همچنین با ترسیم نقشه برای رمان‌ها در کتاب «اطلس رمان اروپایی» نشان می‌دهد چه کسانی در رمان‌ها کجا را ترک می‌کنند و به کجا می‌روند و مکان چگونه عامل تغییر و تحول در رمان می‌شود و خود چگونه در طول رمان تغییر می‌کند.
مورتی در کتاب «اطلس رمان اروپایی»، به‌میانجی نقشه‌هایی که برای رمان‌ها رسم می‌کند، رابطۀ میان فرم هر رمان با مناسبت اجتماعی و تاریخی و سیاسی را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد و این‌گونه مطالعه‌ای فرم‌گرایانه را با مطالعه‌ای جامعه‌شناختی و نقادانه پیوند می‌زند.
کتاب «اطلس رمان اروپایی» یک بررسی ادبی - انتقادی با رویکردی جالب است که مطالعۀ زیبایی‌شناختی و فُرمالِ رمان را با رویکردی جامعه‌شناختی می‌آمیزد.
کتاب «اطلس رمان اروپایی» از مقدمه‌ای با عنوان «به‌سوی جغرافیای ادبیات» و سه فصل تشکیل شده است.
فصل‌های سه‌گانۀ کتاب «اطلس رمان اروپایی» عبارتند از: «رمان، دولت – ملت»، «داستان دو شهر» و «بازارهای روایی، حدود 1850».
جین آستین و چارلز دیکنز از جمله نویسندگانی هستند که آثارشان در کتاب «اطلس رمان اروپایی»، با رسمِ نقشه، مورد بررسی قرار گرفته است.

دربارۀ فرانکو مورِتّی، نویسندۀ کتاب «اطلس رمان اروپایی»
فرانکو مورِتّی (Franco Moretti)، متولد 1950، مورخ و نظریه‌پرداز ادبی ایتالیایی است. مورتی فارغ‌التحصیل رشتۀ ادبیات مدرن از دانشگاه رُم است و تدریس در دانشگاه‌های سالرنو و ورونا را در کارنامۀ کاری خود دارد. او همچنین در دانشگاه‌های کلمبیا و استنفورد در امریکا تدریس کرده و در سالِ 2000 «مرکز مطالعۀ رمان» را در دانشگاه استنفورد تأسیس کرده است.
از آثار فرانکو مورتی می‌توان به کتاب «بورژوا در میانه‌ی تاریخ و ادبیات» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «اطلس رمان اروپایی»
کتاب «اطلس رمان اروپایی: 1800 - 1900» با ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی در نشر نی منتشر شده است.
مهران مهاجر، متولد 1343 در تهران، عکاس، منتقد هنری، مترجم، زبان‌شناس، استاد دانشگاه و فرهنگ‌نویس ایرانی است. مهاجر فارغ‌التحصیل رشتۀ عکاسی از دانشکدۀ هنرهای زیبا و دارای فوق لیسانس زبان‌شناسی از دانشگاه تهران است. او عضویت در هیئت علمی دانشگاه تهران و تدریس در پردیس هنرهای زیبای این دانشگاه را در کارنامۀ کاری خود دارد. مهاجر، به‌عنوان عکاس، نمایشگاه‌های انفرادی متعددی را در ایران برگزار کرده است.
از ترجمه‌های مهران مهاجر می‌توان به «بایگانی و تَن: دو جستار در جامعه‌شناسی تاریخی عکاسی» و «عکاسی» اشاره کرد.
مهاجر رسالۀ فوق لیسانس خود در رشتۀ زبان‌شناسی را، با عنوان «زبان‌شناسی متن‌بنیاد و بررسی متن ادبی»، به‌راهنمایی زنده‌یاد علی‌محمد حق‌شناس، زبان‌شناس برجسته، نوشته است و در نگارش «فرهنگ معاصر انگلیسی – فارسی» انتشارات فرهنگ معاصر، با زنده‌یاد محمدرضا باطنی، محمد نبوی و فاطمه آذرمهر همکاری داشته است.
از مهران مهاجر اثری تألیفی هم با عنوان «وقتِ عکس» و مجموعه عکسی با عنوان «تهران، بی‌گاه» منتشر شده است.

محمد نبوی، متولد 1343، مترجم، مؤلف و فرهنگ‌نویسِ ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «تکوین جهان مدرن»، «بوطیقای ساختارگرا» و «نشانه‌شناسی» اشاره کرد.
محمد نبوی همچنین فرهنگنامۀ دوسویۀ انگلیسی – فارسی و فارسی – انگلیسیِ «واژگان ادبیات و گفتمان ادبی» را، با همکاری مهران مهاجر، تألیف کرده است.