خدای ناپدیدشونده زالموکسیس

کتاب «خدای ناپدید شونده» اثر میرچا الیاده
مقالاتی از میرچا الیاده، در حوزۀ دین‌پژوهی و تاریخ ادیان و اسطوره‌شناسی. میرچا الیاده در مقالات کتاب «خدای ناپدید شونده: زالموکسیس»، چنانکه خود در مقدمۀ این کتاب «توضیح می‌دهد»، مجموعه‌ای از اصول و مبانی دین گتوداکیایی‌ها و مهم‌ترین سنت‌ها و روایت‌های اسطوره‌ای و ابداعات فرهنگ عامۀ مردم رومانی را به مخاطبان عرضه می‌کند.
کتاب «خدای ناپدید شونده» ما را با خود به متنِ یکی از ادیان و اساطیر کهنِ مهمّ رومانیایی می‌برد و با نگاهی تاریخ‌نگارانه، در رازهای پشت باورهای دینی و اساطیری داکیایی‌ها کندوکاو می‌کند و نشان می‌دهد نام‌های قومی داکیایی‌ها چه معانی دینی‌ای در بر دارد.
الیاده در کتاب «خدای ناپدید شونده»، آن‌گونه که تخصص اوست، گوشه‌ای از فرهنگ قومی و دینی و اساطیری جهان را، به‌یاری اسناد و مدارک به جا مانده از این فرهنگ، می‌کاود و به ما می‌شناساند.
کتاب «خدای ناپدید شونده» کتابی است مفید برای پژوهشگران تاریخ ادیان و اسطوره‌شناسان و قوم‌شناسان.
متن اصلی کتاب «خدای ناپدید شونده» اولین بار در سال 1970 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «خدای ناپدید شونده»
آن‌چه در کتاب «خدای ناپدید شونده» از میرچا الیاده می‌خوانید، هشت مقاله است که در هشت فصل تنظیم شده‌اند. در هر یک از فصل‌های کتاب «خدای ناپدید شونده» به وجهی از وجوه باورهای دینی و اساطیری داکیایی‌ها و آن‌چه از باورهای عامیانۀ رومانیایی‌ها که با باورهای داکیایی‌ها همپوشانی دارد، پرداخته شده و ریشه‌های این باورها مورد کندوکاو قرار گرفته و معرفی شده‌اند و وجوه معنایی نام‌ها و عناصر برسازنده‌شان شکافته شده است.
الیاده خود در مقدمۀ کتاب «خدای ناپدید شونده» دربارۀ آن‌چه در مقالات این کتاب به آن پرداخته است می‌نویسد: «در این کتاب مجموعه‌ای از تحقیقات را گردآوری کرده‌ایم که با موضوعاتی از این دست سروکار دارد: خاستگاه‌ها و مبادی دینیِ نامِ قومیتی داکیایی‌ها، آیین پرستش زالموکسیس، اسطورۀ کیهانزادی عامیانه (یعنی تنها اسطوره‌ای که در فرهنگ عامۀ رومانیایی ثبت و ضبط شده)، معانی اساطیری – آیینی که در افسانه‌های مربوط به بنیانگذاری یک حکومت و کشور (مولداوی) و ساختن یک صومعه (آرگس) یافت می‌شود، بعضی باورهای عامیانه دربارۀ سحر و جادو و جذبه و خلسه، مهرگیاه و جمع‌آوری گیاهان دارویی، و نهایتاً، اساطیری که شاهکارهای شعر حماسی رومانیایی بر اساس آن‌ها سروده شده و شور و نیروی حیاتی خود را از آن‌ها می‌گیرد.»
الیاده همچنین در این مقدمه، دربارۀ رویکرد پژوهشی خود در کتاب «خدای ناپدید شونده» می‌نویسد: «نیازی به گفتن نیست که رویکرد و نگرش ما از نگاه یک مورخ ادیان است: به هیچ وجه قصد نداریم به جای متخصصان فرهنگ عامه (فولکلوریست‌ها)، باستان‌شناسان یا استادان متخصص در تاریخ باستانی اروپای شرقی سخن بگوییم. کوشیده‌ایم معانی زیربنایی و نهفتۀ اسناد و مدارک موجود را کشف و شناسایی کنیم – معانی و مفاهیمی که اغلب پوشیده و استتار، تحقیر یا فراموش شده است. و از آنجا که معنای یک عقیده یا الگوی رفتاری دینی نمایان نمی‌شود مگر در پرتو مقایسه‌هایی با مشابه‌هایشان، در بررسی اسناد و مدارک‌مان در مقابل زمینۀ اصلی و یافته‌های تاریخ عمومی ادیان هیچ مضایقه نکرده‌ایم.»
فصل‌های هشت‌گانۀ کتاب «خدای ناپدید شونده» عبارتند از: «داکیایی‌ها و گرگ‌ها»، «زالموکسیس»، «خدا و شیطان: ماقبل تاریخ کیهان‌شناسی عامیانۀ رومانیایی»، «امیردراگوش و "شکار آیینی"»، «استاد مانوله و صومعۀ آرجش»، «"آیین شمنی" رومانیایی؟»، «آیین پرستش "مهرگیاه" در رومانی» و «برۀ غیب‌بین».

دربارۀ میرچا الیاده، نویسندۀ کتاب «خدای ناپدید شونده»
میرچا الیاده (Mircea Eliade)، متولد 1907 و درگذشته به سال 1986، مورخ دین، داستان‌نویس، فیلسوف، روزنامه‌نگار، استاد دانشگاه و جُستارنویس رومانیایی است. الیاده مفسر برجستۀ تجربۀ دین بود و پارادایم‌هایی را در مطالعات دینی به وجود آورد که همچنان پابرجا هستند.
از جمله آثار میرچا الیاده می‌توان به کتاب‌های «آیین‌ها و نمادهای تشرف: اسرار تولد و نوزایی»، «از جوامع ابتدایی تا ذن»، «شمنیسم: فنون کهن خلسه»، «اسطوره و واقعیت» و «رساله در تاریخ ادیان» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «خدای ناپدید شونده»
کتاب «خدای ناپدید شونده: زالموکسیس» با ترجمۀ مانی صالحی علامه در انتشارات نیلوفر منتشر شده است.
مانی صالحی علامه، متولد 1340، مترجم ایرانی است. او همچنین فارغ‌التحصیل رشتۀ هوانوردی از امریکاست.
از ترجمه‌های مانی صالحی علامه می‌توان به کتاب‌های «در ستایش تاریکی»، «کتاب شن»، «سه روایت از یهودا»، «خاطرات سر هارفورد جونز»، «اساطیر جهان لاروس»، «تفریحات ایرانیان: مسکرات و مخدرات از صفویه تا قاجاریه»، «یک سال در میان ایرانیان»، «تاریخ آمریکا از 1492 تا 2001»، «تاریخ اندیشه‌های دینی»، «پرسش‌های بنیادین»، «آیین‌ها و نمادهای تشرف» و «کتابخانۀ بابل» اشاره کرد.