شاعران در جست و جوی جایگاه نگاهی دیگر به تحول شعر فارسی

کتاب «شاعران در جست‌و‌جوی جایگاه» نوشتۀ مسعود جعفری جزی
نگاهی تحلیلی به تاریخ شعر فارسی، با ترکیب چند سنت نظری. کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه: نگاهی دیگر به تحول شعر فارسی» کندوکاوی در تاریخ شعر فارسی، از اعصار قدیم تا دوران معاصر، و تحقیقی در عوامل مؤثر بر بالا و پایین شدن جایگاه شاعران ایرانی و محبوبیت عده‌ای و عدم محبوبیت عده‌ای دیگر از آن‌ها در اعصار گوناگون است.
مسعود جعفری جزی در کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه» تاریخ شعر فارسی را با وام‌گیری از چند نظریۀ غربی، از جمله نظریۀ «اضطراب تأثیر» هارولد بلوم و نظریۀ منطق گفتگویی میخائیل باختین، و ترکیب این نظریه‌ها و با تمرکز بر سنت مفاخره و رجزخوانی در میان شاعران به موضوع جایگاه و جایگاه‌جویی شاعران فارسی پرداخته و تاریخ شعر فارسی را از این منظر مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.

مروری بر کتاب «شاعران در جست‌جوی جایگاه»
هارولد بلوم، نظریه‌پرداز و منتقد ادبی مشهور امریکایی، در کتاب «اضطراب تأثیر» این نظریه را مطرح می‌کند که شاعران جدید همواره می‌کوشند با انتقاد از شاعران قدیم و خوارشماری آن‌ها و بدخوانی آثارشان خود را از اقتدار و سلطۀ آن شاعران خلاص کنند. بلوم، با وام‌گیری از فروید، جدال شاعران جدید با شاعران قدیم را به عقدۀ اودیپی تشبیه می‌کند و شاعران جدید را همچون پسرانی می‌داند که می‌خواهند خود را از اقتدار پدران خود برهانند. مسعود جعفری جزی در کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه»، با نگاه به همین نظریۀ هارولد بلوم در کتاب «اضطراب تأثیر» و ترکیب این نظریه با نظریات باختین و تی. اس. الیوت و روبرت یاوس و استنلی فیش دربارۀ آفرینش ادبی، به موضوع رجزخوانی‌ها و جایگاه‌جویی‌های شاعرانه در تاریخ شعر فارسی پرداخته است و تاریخ شعر فارسی را از این منظر مورد بررسی قرار داده است.
در کتاب «شاعران در جست‌و‌جوی جایگاه» سخن از این است که چه عوامل فرهنگی و اجتماعی و ادبی و سیاسی‌ای باعث می‌شوند که یک شاعر یا یک سبک شعری در دوره‌ای جایگاهی والا داشته باشد و شاعر یا سبک شعری دیگری به حاشیه برود و چندان مورد توجه قرار نگیرد و چگونه شاعری در دوره‌ای محبوب می‌شود و در دوره‌ای دیگر از محبوبیت می‌افتد و به حاشیه رانده می‌شود و مورد انتقاداتی تندوتیز قرار می‌گیرد.
جابجایی‌های جایگاه شاعران و سبکهای شعری در دوره‌های مختلف شعر فارسی و عوامل مؤثر در این جابجایی‌ها و تلاش شاعران هر دوره برای کسب جایگاه برتر موضوع اصلی کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه» است. از منظر همین برتری‌جویی شاعرانه است که موضوع مفاخره و رجزخوانی و جدل‌های شاعرانه در این کتاب مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.
در کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه»، ضمن پرداختن به مفاخرۀ شاعران و اظهارنظرهای آن‌ها دربارۀ شاعران پیش از خود و معاصر خود، به داوری‌های ضدونقیض منتقدان و ادیبان دربارۀ شاعران معاصر خودشان نیز پرداخته شده است.
دامنۀ پژوهش در کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه» گستره‌ای وسیع از تاریخ شعر فارسی، از عصر کلاسیک تا دوران معاصر، را در بر می‌گیرد. نویسنده در این کتاب در بحث از شعر معاصر، علاوه بر پرداختن به جریان‌ها و سبکهای مختلف شعری، فصل‌هایی را هم به‌طور ویژه به بحث از شاعران مطرح معاصر و آثار و سبک شعری و جایگاه آن‌ها اختصاص می‌دهد.
در کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه» به شعر معاصر فارسی در سال‌های بعد از انقلاب و دوران متأخر نیز پرداخته شده و چشم‌اندازی هم از آیندۀ شعر فارسی ترسیم شده است.
آن‌چه نویسنده در کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه»، با نگاه به تاریخ شعر فارسی و وام‌گیری از سنت‌های نظری غرب، درصدد اثبات آن است، چنانکه در مقدمۀ کتاب توضیح داده شده، این دیدگاه است که «فرآیند سرایش، عرضه و رواج شعر فرآیندی پیچیده است که آفریننده، مصرف‌کننده، خود اثر هنری و زمینۀ اجتماعی، همگی، در آن دخیل‌اند و جایگاه شاعران را در طول تاریخ ادبیات تعیین می‌کنند.»
کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه» از یادداشتی در اشاره به ماجرای نگارش و انتشار این کتاب، مقدمه و شانزده فصل تشکیل شده است.
فصل‌های شانزده‌گانۀ کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه» عبارتند از: «شگردهای اعلام حضور شاعران»، «تغییر جایگاه شاعران»، «شعر کهن در عصر جدید»، «شعر عصر مشروطه»، «درآمدی بر دورۀ معاصر»، «شعر عصر رضاشاه»، «اشاره‌ای به شعر معاصر پس از شهریور 1320»، «نیما یوشیج»، «احمد شاملو»، «مهدی اخوان ‌ثالث»، «سهراب سپهری»، «فروغ فرخزاد»، «دو پیوست دربارۀ فروغ فرخزاد»، «نبرد بوطیقایی در میدان نوگرایی»، «فاصله گرفتن شعر نو از حوزۀ پیشنهادی نیما» و «عصر نیماهای خیالی».
کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه: نگاهی دیگر به تحول شعر فارسی» در انتشارات نیلوفر منتشر شده است.

دربارۀ مسعود جعفری جزی، نویسندۀ کتاب «شاعران در جست‌وجوی جایگاه»
مسعود جعفری جزی، متولد 1345، استاد دانشگاه، مترجم، محقق و مصحح ایرانی است. او دارای دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران و عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی است.
از ترجمه‌های مسعود جعفری جزی می‌توان به کتاب‌های «زیباگرایی»، «رمانتیسم»، «تخیل» و «مقنع و سپیدجامگان» و از آثار تألیفی او می‌توان به کتاب «سیر رمانتیسم در ایران» اشاره کرد.
مسعود جعفری جزی همچنین تصحیح و شرح مجموعۀ «نامه‌های سیمین دانشور و جلال‌ آل‌احمد» را در کارنامۀ کاری خود دارد.