خشایارشا

خشایارشا، شاه بزرگ هخامنشی از 486 تا 465 پ.م.، همواره در طول تاریخ، در کسوت جباری ستمگر با آرزوهای محال تصویر شده است. مقاومت لئونیداس و 300 نفر همراهش در برابر سپاهیان خشایارشا در ترموپیل مظهر شجاعت شمرده شده درحالی‌که ناکامی لشکرکشی این شاه، کلیۀ دستاوردهای دیگر حکومت بیست‌ودوسالۀ او را به محاق برده است.

ریچارد استونمن در این زندگی‌نامۀ جامع و شورانگیز نشان می‌دهد که چگونه نویسندگان متأخرتر یونانی و نیز اقدامات تبلیغاتی اسکندر مقدونی وجهۀ خشایارشا را خدشه‌دار کرده‌اند، هرچندکه مؤلفان یونانی معاصر خودش، یعنی آیسخولوس و هرودوت، نسبت به او برخوردی مشفقانه داشتند. استونمن از جدیدترین پژوهش‌های حوزۀ مطالعات هخامنشی و همچنین باستان‌شناسی بهره برده تا این فرمانروا را از نقطه‌نظر ایرانی بشناساند. این اثر روشنگر در پی توجیه ناکامی‌های خشایارشا نیست، بلکه کامیابی‌هایی نظیر شکوه معماری تخت جمشید و توجه به تعهدات مذهبی او را نیز در کنار آنها مطرح می‌کند. نهایتاً آنچه در پایان رخ می‌نماید تصویری نسبتاً متفاوت از مردی است که بر قلمروی وسیع و چندفرهنگی فرمان می‌راند و جوامع یونانیِ غرب، امپراتوری‌ او را مغایر ارزش‌های خود می‌دیدند.