گریز از آزادی

کتاب «گریز از آزادی» اثر اریک فروم
کندوکاوی روان‌شناختی – اجتماعی در مفهوم آزادی. اریک فروم در کتاب «گریز از آزادی» دگرگونی‌های مفهوم و خواست آزادی و نیز پیامدهای آن را در طول تاریخ غرب، با نگاهی نقادانه، مورد بررسی قرار می‌دهد و به معنای آزادی و تبعات آن در قرن بیستم می‌رسد.
کتاب «گریز از آزادی»، با عنوان اصلی Escape from Freedom، پژوهشی موشکافانه و نقادانه از آزادی است که در آن به وجوه گوناگون این مفهوم و رابطۀ انسان قرن بیستمی با مقولۀ آزادی پرداخته شده است.
یکی از نقاط اصلی تمرکز اریک فروم در کتاب «گریز از آزادی» مسئلۀ ظهور فاشیسم و نازیسم در آلمان است که در زمان انتشار چاپ اول این کتاب بحران بزرگ جهان را رقم زده بود. فروم در کتاب «گریز از آزادی»، در دل بررسی مفهوم آزادی، به واکاوی ریشۀ ظهور فاشیسم و نازیسم می‌پردازد و این بحران و فاجعه را از منظر مفهوم آزادی، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که آزادی چگونه، وقتی ناقص بماند و تمام‌وکمال محقق نشود، می‌تواند به فاشیسم و ظهور حکومتهایی اقتدارگرا بینجامد.
متن اصلی کتاب «گریز از آزادی» اولین بار در سال 1941 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «گریز از آزادی»
اریک فروم در کتاب «گریز از آزادی» روانشناسی و جامعه‌شناسی را به هم پیوند می‌زند تا نشان دهد که آزادی فردی و درونی چه ارتباطی با آزادی اجتماعی پیدا می‌کند و این دو آزادی از یکدیگر جدایی‌ناپذیرند.
کتاب «گریز از آزادی» به واکاوی و تحلیل مفهوم آزادی در بستری تاریخی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و روانی و اقتصادی می‌پردازد. فروم در این کتاب برای توضیح مفهوم آزادی و دگرگونی‌های آن در طول تاریخ به دورۀ گسست از قرون وسطی و ظهور پروتستانیسم نقب می‌زند و آن‌گاه در بررسی مفهوم آزادی به قرن بیستم و انسان قرن بیستمی می‌رسد و تبعات آزادی و ظرفیت‌های آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
اریک فروم در کتاب «گریز از آزادی» معتقد است که آزادی، از دو بخش آزادی از چیزی و آزادی به چیزی تشکیل شده است و اگر تنها بخش اول آن محقق شود می‌تواند عواقب فاجعه‌باری از نوع ظهور نازیسم به بار آورد. منظور فروم این است که آزادی از چیزی، به‌معنای آزاد شدن از نظمی تثبیت‌شده و مسلط است اما این نوع آزادی ممکن است نوعی احساس ناخرسندی در انسان پدید آورد و او را به‌جانب نظمی دیگر و سیستمی اقتداگرا بکشاند و در این لحظه است که قدرتهایی از جنس فاشیسم و نازیسم می‌توانند ظهور کنند.
فروم در کتاب «گریز از آزادی» دموکراسی را مثبت اما آن را هم برای تحقق تمام‌وکمال آزادی ناکافی می‌داند و معتقد است که دموکراسی و آزادی اجتماعی باید با آزادی درونی بیامیزد تا آزادی را از خطراتی که آن را تهدید می‌کنند محفوظ دارد.

دربارۀ اریک فروم، نویسندۀ کتاب «گریز از آزادی»
اریک سلیگمان فروم (Erich Seligmann Fromm)، متولد 1900 و درگذشته به سال 1980، روانشناس اجتماعی، روان‌کاو، جامعه‌شناس، فیلسوف انسان‌گرا و سوسیالیست دموکرات آلمانی است. فروم از جمله روشنفکرانی بود که با به قدرت رسیدن نازی‌ها در آلمان، مجبور به فرار از این کشور شدند. او، مثل بسیاری از دیگر متفکران و شاعران و نویسندگان و هنرمندان آلمانی همتا و هم‌دورۀ خود، از آلمان نازی گریخت و در امریکا مقیم شد. اریک فروم یکی از بنیانگذاران مؤسسۀ روانپزشکی و روان‌کاوی و روانشناسی ویلیام آلنسون وایت در نیویورک و از متفکران مرتبط با مکتب فرانکفورت بود.
تمرکز اصلی فروم در آثارش، بر توضیح پیوند میان روانشناسی و جامعه و پُل‌زدن بین روان‌کاوی و جامعه‌شناسی و شرح و درک مسائل اجتماعی و فرهنگی انسان از طریق اصول روان‌کاوی است. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «هنر عشق ورزیدن»، «زبان از یاد رفته»، «رسالت زیگموند فروید»، «بحران روانکاوی» و «آیا انسان پیروز خواهد شد؟» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «گریز از آزادی»
کتاب «گریز از آزادی» با ترجمه و مقدمۀ عزت‌الله فولادوند در انتشارات مروارید منتشر شده است. دکتر عزت‌الله فولادوند، متولد 1314 در اصفهان، از مترجمان مطرح و صاحب‌نام ایرانی است. پدر و پدربزرگ او هر دو مناصب سیاسی داشتند و نمایندۀ مجلس شورای ملی بودند.
فولادوند دارای لیسانس، فوق لیسانس و دکترای فلسفه از دانشگاه کلمبیا است. او ابتدا به پاریس رفت و دو سال در پاریس پزشکی خواند اما با خواندن کتاب «مسائل فلسفه» برتراند راسل به فلسفه علاقمند شد، آن‌قدر که تحصیل در پزشکی را نیمه‌کاره گذاشت و به امریکا رفت که فلسفه بخواند.
فولادوند بین سال‌های 1343 تا 1359 کارمند شرکت ملی نفت ایران و وزارت امور اقتصاد و دارایی بود.
تمرکز فولادوند در کار ترجمه بیشتر بر حوزۀ فلسفه و علوم سیاسی است. او آثار مهمی را در این حوزه‌ها به فارسی ترجمه کرده است اما علاوه بر فلسفه و علوم سیاسی ترجمه‌هایی هم در حوزۀ ادبیات دارد.
عزت‌الله فولادوند از مترجمانی ا‌ست که نامشان به‌عنوان مترجمِ یک کتاب، درستی ترجمه و لذت خواندن یک نثر فارسی پُخته و پاکیزه و جذاب و ریشه‌دار در متون کلاسیک فارسی را تضمین می‌کند.
از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «برج فرازان»، «انقلاب»، «جامعۀ باز و دشمنان آن»، «فلاسفۀ بزرگ: آشنایی با فلسفۀ غرب»، «آزادی و خیانت به آزادی: شش دشمن آزادی بشر»، «آغاز فلسفه»، «فلسفۀ کانت»، «آگاهی و جامعه»، «امریکائی آرام»، «آلبر کامو» و «قول» اشاره کرد.
ترجمۀ فولادوند از کتاب‌ «فلسفۀ کانت» از کتاب‌های برگزیدۀ دورۀ هشتم و ترجمه‌اش از کتاب «آگاهی و جامعه» از کتاب‌های برگزیدۀ دوره نُهُم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بوده است.