تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر 2 جلدی

کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر: از آغاز سلطنت قاجاریه تا سرانجام فتحعلی‌‌شاه» اثر سعید نفیسی
پژوهشی در تاریخ ایران عصر قاجار در دوره پادشاهی آقامحمدخان و فتحعلی‌شاه. سعید نفیسی در کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر: از آغاز سلطنت قاجاریه تا سرانجام فتحعلی‌شاه» به دو دوره ابتدایی سلطنت قاجارها در ایران پرداخته و ضمن تحقیق در ریشۀ طایفۀ قاجار و چگونگی برآمدن و قدرت‌یافتن این طایفه در سپهر سیاسی ایران و روایتی از وقایع سیاسی مهم دوران پادشاهی دو پادشاه اول قاجار، تصویری هم از اوضاع اجتماعی ایران در این دو دوره به‌ دست داده است.
نطفۀ کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر»، چنانکه سعید نفیسی در مقدمۀ خود بر این کتاب توضیح می‌دهد، زمانی بسته شده که نفیسی، به‌خواست هیأت تحریریۀ مجلۀ ارتش، سلسله مقالاتی را درباره ایران می‌نویسد. موضوع مقالات، تاریخ ایران در بازه زمانی صدوهفتادساله – یعنی از صدوهفتاد سال پیش از شروع نگارش مقالات تا زمان نگارش آن‌ها – بوده است. نوشتن این مقالات و انتشار آن‌ها در مجلۀ ارتش مقدمه‌ای می‌شود برای نوشتن کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر».
نفیسی در مقدمۀ کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر» می‌نویسد که در زمان نگارش و انتشارات سلسله‌مقالات مذکور، بسیاری از او درخواست کرده‌اند که دنبالۀ این کار را رها نکند و این انگیزه‌ای می‌شود برای اینکه شروع به نوشتن این کتاب کند.
انگیزه دیگر سعید نفیسی از نگارش کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر»، به‌گفتۀ خود او، تاریخ‌نگاری‌هایی در این زمینه بوده که او آن‌ها را معتبر نمی‌دیده است.
جلد اول کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر» اولین بار در سال 1335 و جلد دوم آن اولین بار در سال 1344 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر»
کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر» تاریخ ایران از آغاز عصر قاجار و سلطنت آقامحمدخان تا پایان دوران سلطنت فتحعلی‌شاه را دربرمی‌گیرد.
سعید نفیسی، پس از دیباچه‌ای که در آن از تاریخ و ضرورت تاریخ‌نگاری و ضرورت آگاهی ایرانیان از تاریخ گذشته و به‌ویژه گذشتۀ نزدیک‌تر که تأثیری مستقیم‌تر بر دوران معاصر داشته و ضرورت و انگیزه نگارش کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر» سخن می‌گوید، فصل نخست این کتاب را با توضیحی اجمالی درباره اینکه چرا باید برای درک بهتر تاریخ معاصر ایران، تاریخ عصر قاجار را بخوانیم آغاز می‌کند و آن‌گاه به معرفی منابع تاریخ قاجارها می‌پردازد و بعد از معرفی آنچه، تا زمان نگارش این کتاب، درباره تاریخ قاجار نوشته شده، بر سر بحث درباب نژاد قاجارها و آمدن طوایف ترک به ایران و ظهور قاجارها در تاریخ ایران و آغاز سلطنت آقامحمدخان می‌شود و به شخصیت آقامحمدخان و وقایع عصر او و اوضاع اجتماعی ایران در دوره سلطنت آقامحمدخان می‌پردازد. این فصل با بحث درباره نتیجۀ کشته‌شدن آقامحمدخان قاجار به پایان می‌رسد.
بخش دوم کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر» دوران سلطنت فتحعلی‌شاه و وقایع عصر او را تا پایان سلطنت‌اش دربرمی‌گیرد. روابط و جنگ‌های ایران و روسیه از موضوعاتی‌ست که در این بخش از کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر» به آن پرداخته شده است.
دوره دوجلدی کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر: از آغاز سلطنت قاجاریه تا سرانجام فتحعلی‌شاه» به‌اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار و با مقدمه‌ای از او در انتشارات اساطیر منتشر شده است.

درباره سعید نفیسی، نویسنده کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر»
سعید نفیسی، متولد 1274 در تهران و درگذشته به‌سال 1345، زبانشناس، پژوهشگر ادبیات فارسی، مورخ، روزنامه‌نگار، مترجم، معلم، استاد دانشگاه، مقاله‌نویس، کتاب‌شناس، شاعر و داستان‌نویس ایرانی است.
نفیسی از ادبای پُرکار و جامع‌الاطراف بود و آثار پُرشماری از خود به جا گذاشت. از او، هم آثاری در حوزه ادبیات و فرهنگ‌نویسی به‌ جا مانده و هم تاریخ و دیگر حوزه‌ها. او همچنین با نشریات مختلفی همکاری می‌کرد و سردبیر و مدیر چند نشریه بود که از جملۀ آن‌ها می‌توان به مجله‌های «پرتو» و «شرق» اشاره کرد. مدیریت بخش ادبی ژورنال دو تهران، که در مؤسسۀ اطلاعات منتشر می‌شد، از دیگر فعالیت‌های سعید نفیسی در حوزه روزنامه‌نگاری است.
نفیسی همچنین آثار گوناگونی را از ادبیات اروپایی به فارسی ترجمه کرد که دو کتاب «ایلیاد» و «اودیسه» هومر و رمان «آرزوهای برباد رفته» بالزاک از آن جمله است.
تدریس ادبیات و حقوق در دانشگاه تهران از مناصب دانشگاهی سعید نفیسی و عضویت پیوستۀ فرهنگستان علوم، نمایندگی دولت ایران در کمیتۀ فنی وحدت نام‌های جغرافیایی سازمان ملل متحد، نمایندگی ایران در مراسم هزاره فردوسی در اتحاد جماهیر شوروی، ریاست اداره استخدام وزارت فلاحت و ریاست مدرسۀ عالی تجارت از مناصب دولتی او بود. نفیسی همچنین مؤسس شعبۀ ادبیات فارسی دانشگاه علیگره هندوستان بوده است.
او جوایز مختلفی را به دلیل فعالیت‌های فرهنگی‌اش دریافت کرد که از آن جمله می‌توان به نشان درجه اول علمی، نشان سپاس درجه اول، نشان لژیون دونور فرانسه و نشان علمی افغانستان اشاره کرد. نفیسی در آکادمی علوم فرانسه نیز عضویت داشت.
بعضی آثار تألیفی سعید نفیسی عبارتند از: «ماه نخشب»، «ستارگان سیاه»، «نیمه راه بهشت» و «تاریخ اجتماعی ایران: از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان».