ملال جدول باز

معرفی کتاب ملال جدول‌باز اثر ایرج کریمی

رمان کوتاهی که روابط انسانی و بحران‌هایش را در دوره‌ای پرآشوب و متلاطم به تصویر کشیده است. کتاب ملال جدول‌باز رمانی است از ایرج کریمی که در آن به مضامینی پرداخته شده که کمتر مورد توجه نویسندگان این سال‌های ادبیات ایران بوده است.
وقایع رمان ملال جدول‌باز در دهه شصت رخ می‌دهند یعنی در سال‌هایی که جنگ بر زندگی مردم ایران سایه انداخته و از سوی دیگر تلاطم‌ سال‌های اولیه انقلاب به بحران‌های بزرگ سیاسی و اجتماعی منجر شده و بسیاری از افراد به واسطه اطرافیان دور یا نزدیک‌شان با مسئله زندانی سیاسی مواجهه بودند.
کتاب ملال جدول‌باز نخستین‌بار در سال 1398 یعنی چهار سال پس از مرگ نویسنده‌اش منتشر شد و اگرچه در آن سال نیز جامعه ایران فضایی ملتهب را پشت سر می‌گذاشت اما استقبال خوبی از این رمان شد و نسخه‌های اثر خیلی زود به فروش رفت.
فواد نظیری ، شاعر و مترجم، ویراستاری رمان ملال جدول‌باز را برعهده داشته است. 

درباره کتاب ملال جدول‌باز

ادبیات و به خصوص ادبیات داستانی تصویری جزیی‌نگرانه از یک دوران به دست می‌دهند و از این نظر بسیاری از وقایع جزیی اما مهمی که در روایت‌های تاریخی جا می‌مانند در درون داستان‌ها ثبت می‌شوند. دهه شصت در ایران دهه‌ای ویژه است که در روایت‌های مرسوم معمولا به دو شکل بازنمایی شده است: روایتی رسمی که وجه تبلیغاتی مربوط به جنگ در آن برجسته است و روایت دیگری که دهه شصت را با نوستالژی‌هایش بازنمایی می‌کند. در این میان برخی از داستان‌نویسان ایرانی در آثارشان تصویری دیگر از این دهه به دست داده‌اند و کتاب ملال جدول‌باز ایرج کریمی یکی از معدود داستان‌هایی است که به سراغ ارایه روایتی دیگر از این دوران رفته است.
در همان سطر اول داستانی که در کتاب «ملال جدول‌باز» روایت شده ردی از فضای آن دوران قابل مشاهده است: «وقتی دست‌خالی از زندان به خانه برگشتم هما با تعجب، و طبیعتا با نگرانی، پرسید پس سهند کو...؟».
راوی رمان «ملال جدول‌باز»، مردی است با نام مهران که نمونه‌خوان و طراح جدول روزنامه است و با زنش، هما، در آپارتمانی در تهران زندگی می‌کنند. وقایع داستان در زمان موشک‌باران‌های جنگ و اعدام‌های سیاسی می‌گذرد و این فضا زندگی آنها را هم متاثر کرده است.
در آغاز کتاب «ملال جدول‌باز»، مهران، «دست‌خالی از زندان به خانه» برگشته و بعدتر معلوم می‌شود که او برای آوردن پسری به نام سهند به زندان مراجعه کرده است. سهند، کودکی پنج ساله است و با پدر و مادرش در زندان به سر می‌برد و مهران پسردایی پدر او است. مهران می‌گوید که آنها در شهرستان زندگی می‌کردند و چند ماهی بود که دستگیر و زندانی شده بودند و حالا او باید سهند را تحویل می‌گرفت چرا که حوادث دیگری در پیش است که خود آنها نیز تصور دقیقی از آن ندارند. پدر و مادر سهند هر دو زندانی سیاسی‌اند.
ایرج کریمی در کتاب «ملال جدول‌باز» روابط انسان‌ها و مناسبات اجتماعی را در چنین فضایی به تصویر کشیده است. حالا او و هما، که همسر دومش است، می‌کوشند که بچه‌دار شوند و ما به واسطه زندگی این زوج با زندگی آدم‌های دیگری که هریک به شکلی با آنها در ارتباط‌اند آشنا می‌شویم.  
رمان «ملال جدول‌باز» به لحاظ مضامینی که نویسنده به سراغ‌شان رفته قابل توجه است اما کریمی در این رمان فرم روایی مناسبی نیز به کار گرفته است. رمان از بخش‌ها یا قطعه‌های کوتاهی تشکیل شده و طنزی گزنده در روایت آشکارا قابل مشاهده است.
آدم‌های رمان «ملال جدول‌باز» اغلب تنها و تک‌افتاده‌اند و روابط میان برخی از آنها مغشوش و پریشان است و برخی نیز در پی سودایی شخصی روزگار می‌گذرانند. 

خلاصه کتاب ملال جدول‌باز

در بخشی از رمان ملال جدول‌باز راوی داستان امضاهایی را که در کاغذهای زندان می‌زند با امضاهای عقدنامه ازدواج اولش مقایسه می‌کند و می‌گوید: «توی زندان عینا همان‌جور شد که حدس می‌زدم. یعنی مطمئن بودم که وقتی گفته بودند فردا، فردا بچه را تحویل‌ام می‌دهند. و همین‌طور هم شد. من فکر می‌کنم هیچ‌کس در هیچ کجای دنیا روی‌اش نمی‌شود وگرنه کارمند نمونه را هر سال در هر جای دنیا که می‌خواهد باشد، مخصوصا در جاهای رو به توسعه، از همین امنیتی‌ها انتخاب می‌کردند. کی کارش را دقیق‌تر و بامسئولیت‌تر از آ‌ن‌ها به انجام می‌رساند؟ به من گفتند فردا و فردا بچه را تحویل‌ام دادند. فقط چندجا را امضا کردم. با بی‌مبالاتی دامادهای عاشق که صد جا را توی آن دفتر بزرگ عاقدها امضا می‌کنند (من عاشق ژاله، زن اول‌ام، بودم و تجربه‌اش را داشتم)». 

درباره ایرج کریمی نویسنده کتاب ملال جدول‌باز

ایرج کریمی، متولد 1332 در تهران، فیلم‌نامه‌نویس، کارگردان، منتقد فیلم، مترجم، داستان‌نویس و شاعر معاصر ایرانی است. کریمی در رشته مهندسی کامپیوتر تحصیل کرده بود اما عمده شهرتش به واسطه فعالیت‌اش در سینما به عنوان منتقد فیلم و همچنین فیلم‌نامه‌نویسی و کارگردانی بود. در کارنامه به جامانده از او اما چند ترجمه آثار سینمایی و ادبی، و چند نمایشنامه، رمان و مجموعه شعر هم دیده می‌شود. از میان ترجمه‌های او می‌توان به «شناخت سینما» و «وسوسه‌های دن‌کیشوت از آرمان تا واقعیت» اشاره کرد. «زخم آبروی ماست» عنوان یکی از مجموعه شعرهای او و «آن تماشاگر» گزیده‌ای از نقدهای سینمایی و تلویزیونی‌اش است. کریمی در شهریور 1394 درگذشت.

کتاب ملال جدول‌باز برای چه کسانی مناسب است؟

رمان ملال جدول‌باز از آثار داستانی درخور توجه سال‌های اخیر ادبیات داستانی ایران است و علاقه‌مندان به ادبیات داستانی از خواندن این کتاب لذت زیادی خواهند برد.