عمر دوباره (شور)

کتاب «عمرِ دوباره: درس‌گفتارهای در بابِ اخلاقِ کاربستی»، اثر مصطفی ملکیان
اخلاق چه کاربرد و نقش و تأثیری در زندگی آدم‌ها دارد؟ این موضوعی است که مصطفی ملکیان در کتاب «عمرِ دوباره: درس‌گفتارها‌ای در بابِ اخلاقِ کاربستی» به آن پرداخته و درباره آن سخن گفته است. کتاب «عمرِ دوباره» مجموعه‌ای است از درس‌گفتارهای مصطفی ملکیان درباره اخلاقِ عملی، یعنی اخلاقی که در زندگی ملموس و عینی انسان کاربرد دارد و صرفاً مقوله‌ای انتزاعی و نظری و بی‌ربط با زندگی ملموس نیست. ملکیان در «عمرِ دوباره» نه در پی شرح فلسفۀ اخلاق و بیان مباحث نظری و انتزاعی در باب اخلاق، بلکه به دنبال آن است که اخلاق را در ساحت زندگی ملموس و روزمره مورد بررسی قرار دهد و به چرایی ضرورت کاربست اصول اخلاقی در زندگی بپردازد. او در این کتاب، از خلال طرح موضوع اخلاقِ عملی، ریشه‌های مشکلات و بحران‌های انسان امروز را می‌کاود و می‌کوشد راه برون‌رفت از این مشکلات و بحران‌ها را نشان دهد.
کتاب «عمرِ دوباره»، به دلیل زبان ساده و نوع رویکردی که در آن به اخلاق وجود دارد، کتابی است قابل استفاده برای طیف‌های مختلف مخاطبان غیرمتخصص در مباحث فلسفی. ملکیان در این کتاب مباحث مربوط به اخلاق را به متن زندگی عادی و عینی آورده است تا نشان دهد که کاربستِ اخلاق چقدر در زندگی عادی ضروری است و وقتی زندگی ملموس روزانه بر پایۀ اصول اخلاقی بنا شود، این امر چه تحولی را در زندگی انسان‌ها پدید می‌آورد و چگونه زندگی بهتری را برای آدمی رقم می‌زند. ملکیان البته تأکید می‌کند که این درس‌گفتارها درس اخلاق در معنای قدیمی آن نیست و قصدش از طرح این مباحث آن است که آنچه را به تجربه و بر اساس مطالعات و تأملات خود برای زندگی بهتر سودمند یافته است با دیگران در میان بگذارد.

مروری بر کتاب عمرِ دوباره
مصطفی ملکیان در کتاب «عمرِ دوباره» ابتدا به معرفی اخلاق کاربستی که موضوع این کتاب است می‌پردازد و در این باره می‌گوید: «الآن، در دانشگاه‌هایِ دنیا، اخلاقِ کاربستی شاخه‌ای از اخلاق به حساب می‌آید که به امورِ محسوس و ملموسِ زندگی می‌پردازد، نه به یک سلسله نظریّات یا نظام‌ها یا مکتب‌ها در عالمِ اخلاق یا نقاطِ قوّتِ هرکدام یا نقاطِ ضعفِ هرکدام از آنها؛ بل‌که شاخه‌ای از اخلاق است که به زندگیِ محسوس و ملموسِ ما می‌پردازد و چکیده‌یِ آن‌چه را در همه‌یِ این بحث‌ها، کمابیش، موردِ وفاق واقع شده است، بر مسائلِ محسوس و ملموسِ زندگیِ ما تطبیق می‌کند و به کار می‌بندد، و نکاتی را بر ما روشن می‌کند که اگر آنها را بپذیریم زندگیِ عادی و روزمرّه و هرروزینه‌مان عوض خواهد شد. معمولاً، به این شاخه از اخلاق اخلاقِ کاربستی می‌گویند.»
ملکیان تأکید می‌کند که آنچه در کتاب «عمرِ دوباره» درباره اخلاقِ کاربستی می‌گوید برای هر مخاطبی، فارغ از اینکه چه دیدگاهی درباره موضوعات ماوراء‌الطبیعی و مابعدالطبیعی داشته باشد، مفید و کارآمد است و همچنین برای هرکس با هر نوع سبکی از زندگی و با هر سنخِ روانی‌ای.
از جمله مباحثی که ملکیان در کتاب «عمرِ دوباره» مطرح می‌کند، ساحت‌های شخصیتی آدمی و نقش تعیین‌کننده این ساحت‌ها در شیوه زندگی انسان است. این ساحت‌ها عبارتند از: باورها و عقاید، احساسات و عواطف و هیجانات، خواسته‌ها، گفتار و کردار. ملکیان معتقد است که به دلیل اهمیت و نقش بنیادین این ساحت‌ها در شخصیت و عملکرد انسان، بهترین راه اخلاق عملی راهی است که بر اساس این ساحت‌ها تقسیم‌بندی شود. بنابراین به اعتقاد ملکیان انسان باید در تمام ساحت‌های شخصیتی خود اصول اخلاقی مربوط به همان ساحت را به کار بندد تا زندگی بهتری را رقم بزند.
بخشی از کتاب «عمرِ دوباره» را می‌خوانید:
«جاذبه‌هایِ زندگی نمی‌گذارند ما اخلاقی زندگی کنیم. در زندگی، ثروت برایِ انسان جاذبه دارد. شهرت، قدرت، احترام، آبِ‌رو، و محبوبیّت جاذبه دارند. حتّا علمِ آکادمیک هم جاذبه دارد و اینها باعث می‌شوند که ما نتوانیم اخلاقی زندگی کنیم. در واقع، آن‌چه عارفان و روان‌شناسان و عالمانِ اخلاق، در طولِ تاریخ، در بابِ اخلاقِ عملی گفته‌اند یک راه است که راهِ خیلی سودمندی است، ولی مشکل‌اش این است که این‌طرف و آن‌طرفِ راه پارک‌ها‌ی زیبا درست شده‌اند، گل‌گشت‌های خیلی زیبا و تفرّجگاه‌ها‌ی خیلی دل‌انگیز وجود دارند. این است که آدم، همین‌که سه ‌قدم برمی‌دارد، یا نگاه‌اش را به راست می‌کند یا به چپ، و بعد، از بس این گل‌گشت زیبا است و از بس آن تفرّجگاه دل‌انگیز است در آنها می‌رود و، یک‌وقتی، به خود می‌آید و می‌بیند که بیست سال است در این گل‌گشت‌ها دارد می‌گردد؛ یعنی در گل‌گشت‌هایِ ساخته‌شده از این هفت انگیزه‌یِ بزرگ: ثروت، شهرت، قدرت، احترام، آبِ‌رو، محبوبیّت، و علمِ آکادمیک (علمِ دانشگاهی، علمِ قیل و قالی، علمی که آدم در مدرسه‌ها می‌آموزد). اینها گل‌گشت‌ها‌ی ‌اند که از بس زیبا اند ممکن است آدم واقعاً دو قدم بردارد و بعد در آنها بیفتد.»
کتاب «عمرِ دوباره: درس‌گفتارها‌ای در بابِ اخلاقِ کاربستی» در نشر شور و با همکاری مؤسسۀ فرهنگی فرزانه منتشر شده است.

درباره مصطفی ملکیان، نویسنده کتاب عمرِ دوباره
مصطفی ملکیان، متولد 1335 در شهرضای اصفهان، اندیشمند، نویسنده، مترجم و ویراستار ایرانی است. ملکیان بعد از گرفتن دیپلم ریاضی، تحصیلات دانشگاهی‌اش را در سال 1352 در رشتۀ مهندسی مکانیک در دانشکده فنی دانشگاه تبریز آغاز کرد. این رشته را اما به توصیۀ مادر و پدر و اصرار بعضی از خویشاوندانش انتخاب کرده بود و خود علاقه‌ای به آن نداشت. این شد که بعد از دو سال تحصیل در این رشته، آن را رها کرد و تصمیم گرفت در رشتۀ مورد علاقه‌اش که فلسفه بود تحصیل کند. با رتبۀ اول در رشتۀ فلسفۀ اسلامی دانشگاه تهران قبول شد و به تحصیل در این رشته پرداخت. در آن دوره شاگرد مرتضی مطهری بود و در کلاس‌های مهرداد بهار و عبدالحسین زرین‌کوب هم به عنوان مستمع آزاد شرکت می‌کرد و همچنین با امیرحسین یزدگردی، که استاد زبان و ادبیات فارسی‌اش بود، نشست‌وبرخاست و همکاری داشت. در تحصیل‌اش اما، به دلیل دستگیری و زندانی چند روزه و بعد از آن محرومیت از ادامۀ تحصیل، وقفه‌ای افتاد. دلیل دستگیری‌اش همراه داشتن کتابهای دکتر شریعتی بود. بعد از انقلاب به دانشگاه برگشت و درسش را در مقطع کارشناسی تمام کرد و پس از آن برای تحصیل در علوم اسلامی و فلسفه و عرفان اسلامی به حوزه علمیۀ قم رفت. دکتر مفتح، رئیس وقتِ دانشگاه تهران، به او اصرار کرد که تحصیلات دانشگاهی را هم ادامه دهد. این شد که در مقطع کارشناسی ارشد فلسفه به ادامۀ تحصیل پرداخت، اما قبل از اینکه درسش تمام شود آن را رها کرد. به تدریج به فلسفۀ غرب علاقمند شد و به مطالعه در این زمینه پرداخت. ملکیان از سال 58 تا 76 در قم زندگی می‌کرد.
تدریس در دانشکده الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تدریس در دانشگاه تربیت مدرس، تدریس در دانشگاه صنعتی شریف و عضویت در هیأت تصویب رساله‌های دانشگاه مفید قم از جمله فعالیت‌های علمی مصطفی ملکیان است.
ملکیان به لحاظ فکری دوره‌های مختلفی را گذرانده و دیدگاه‌هایش از دوره‌ای به دوره‌ای دیگر متحول شده است. عقلانیت و معنویت در کانون اندیشه‌های اوست.
از جمله آثار تألیفی مصطفی ملکیان می‌توان به کتاب‌های «تقدیر ما تدبیر ما»، «حدیث آرزومندی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت» و از جمله ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «تنوّع دین در روزگار ما: دیداری دوباره با ویلیام جیمز» و «لودویگ ویتگنشتاین: ربط فلسفۀ او به باور دینی» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «عمرِ دوباره» در گودریدز: 4.43 از 5.