منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ

منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ
کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ»، با عنوان اصلی Monir: Works on Paper، شامل گفت‌وگوی هانس اولریش اُبریست، اِتل عدنان و فرانک اِستلا با منیر شاهرودی فرمانفرماییان است. منیر شاهرودی فرمانفرماییان را بیشتر با آینه‌کاری‌هایش می‌شناسند. او اما در طراحی نیز چیره‌دست بود و کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» بیشتر به همین وجه از هنر این هنرمند معاصر ایرانی، که در جهان نیز هنرمندی مطرح و شناخته‌شده است، اختصاص دارد.
در کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» بیش از هر چیز به طراحی‌های منیر شاهرودی فرمانفرماییان، از جمله طراحی‌های او از گل‌ها، پرداخته شده است.
در بخشی از گفت‌وگوی این کتاب فرانک اِستلا، نقاش و مجسمه‌ساز مطرح امریکایی که از دوستان نزدیک منیر شاهرودی فرمانفرماییان بوده است، حضور دارد.
با خواندن کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» با آثار و منابع الهام هنرمندی آشنا می‌شویم که آثارش از یکسو ریشه در سنت‌های ایرانی دارد و از سوی دیگر ریشه در هنر مدرن که فرمانفرماییان به‌خوبی با آن آشنا بوده است.
کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» با تصاویری از آثار فرمانفرماییان همراه است.

مروری بر کتاب منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ
کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» با صحبت از تأثیر سفر فرمانفرماییان به امریکا و زندگی‌اش در این کشور و تأثیر دوران اقامت در امریکا بر بینش هنری او آغاز می‌شود. فرمانفرماییان سفر به امریکا را جرقه‌ای در زندگی هنری خود می‌داند، چرا که در همین سفر با هنر معاصر آشنا می‌شود. او در کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» از دوره‌های مختلف کاری خود سخن می‌گوید و به‌خصوص از طراحی‌هایش و از تجربه‌هایی که بر این طراحی‌ها تأثیر گذاشتند و از همۀ آنچه باعث شد او سرانجام سبک شخصی خود را در نقاشی و کارهای تجسمی پیدا کند.
فرمانفرماییان در بخشی از این کتاب درباره سفرهایش به نقاط مختلف ایران و آشنایی‌اش با سنت‌های ایرانی و تأثیرپذیری‌اش از این سنت‌ها می‌گوید: «دهه‌ی شصت میلادی، در ایران بسیار سفر می‌کردم، با عشایر گوناگون وقت می‌گذراندم و از شهرهای قدیمی، آثار باستانی، کاخ‌های دوران ساسانی و مسجدها بازدید می‌کردم. سفر کردن و الهام گرفتن از این مکان‌ها و انسان‌ها حس بسیار خوشایندی داشت.»
اما منبع تأثیر فرمانفرماییان در خلق آثار هنری‌اش تنها نقاشی و صنایع دستی و معماری سنتی ایران نبود. او از شعر مولانا نیز بسیار تأثیر گرفته بود و کار طراحی کتابی را هم درباره مولانا برای ناشری در نیویورک انجام داد که چاپ‌های دستی از ستاره‌ها و آسمان را شامل می‌شد. در کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» از این کتاب نیز سخن رفته است.
کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» با ترجمۀ ارکیده درودی و با همکاری نشر نظر و نشر اورکا منتشر شده است.

درباره منیر شاهرودی فرمانفرماییان
منیر شاهرودی فرمانفرماییان، متولد 1301 در قزوین و درگذشته به سال 1398، نقاش و هنرمند تجسمی ایرانی بود. هشت ساله بود که همراه پدرش، که به عنوان نماینده مجلس شورای ملی انتخاب شده بود، به تهران آمد. پدرش طراح فرش بود و یک کارگاه قالیبافی را می‌گرداند و البته این‌ها نه کار اصلی، بلکه جزو سرگرمی‌های پدر بود. خودِ منیر از کودکی نقاشی گل را دوست داشت و بعدها نیز گل به یکی از عناصر اصلی طراحی‌هایش بدل شد. تحصیلات دانشگاهی‌اش را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران گذراند و بعد از آن به امریکا رفت. در امریکا در مدرسۀ طراحی پارسونز در رشتۀ تصویرسازی مُد و نیز در دانشگاه کرنل در نیویورک تحصیل کرد. کشیدن طرح پوشاک برای چند نشریه و نیز کارِ گرافیک تجاری و طراحی پوشاک برای فروشگاه‌های بزرگ از جمله کارهایی بود که در امریکا به عنوان تصویرگر مد و گرافیست تجاری انجام می‌داد. در همان دوره با گروهی از نقاشان و هنرمندان امریکایی، که امروزه از هنرمندان مهم و سرشناس تاریخ هنر به حساب می‌آیند، آشنا شد. از جمله این هنرمندان می‌توان به ویلم دکونینگ، جکسون پولاک، اندی وارهول و فرانک اِستلا اشاره کرد. فرمانفرماییان اما به آنچه در امریکا و از زندگی و کار و تحصیل در نیویورک آموخت بسنده نکرد. بعد از بازگشت به ایران به کند‌و‌کاو در فرهنگ بومی و مردمی و سنت‌های هنری کشور خود پرداخت و حینِ سفر به نقاط مختلف ایران مجموعه‌ای از آثار هنری سنتی ایرانی جمع‌آوری کرد و بناهای ایرانی دوران باستان و دوران پس از اسلام را دید. این‌ها همه بر کارش تأثیر گذاشت و منبع الهام او شد و به ادغام هنر سنتی و مردمی ایرانی با هنر مدرن در کارش انجامید. فرمانفرماییان این‌گونه سبک خاص خود را در هنرهای تجسمی پدید آورد؛ سبکی مبتنی بر اشکال هندسی و ریشه‌دار در سنت، اما در عین حال مدرن. او از هنرمندان متعلق به جنبش مینی‌مالیسم هندسی به شمار می‌آید و هندسه و اشکال هندسی از ویژگی‌های اصلی آثار اوست.
فرمانفرماییان دوبار ازدواج کرد. یک‌بار با منوچهر یکتایی، نقاش و شاعر ایرانی، و بار دیگر با ابوالبشر فرمانفرماییان که نام خانوادگی‌اش نام هنریِ منیر شد. منیر شاهرودی فرمانفرماییان نخستین هنرمند ایرانی است که آثارش در نمایشگاهی انفرادی در موزه گوگنهایم نیویورک به نمایش گذاشته شده است. او به خاطر یکی از نقاشی‌های انتزاعی‌اش که در نخستین دوسالانۀ تهران به نمایش گذاشته شد مدال طلا دریافت کرد.
بعد از انقلاب به دلایلی بار دیگر به نیویورک رفت و مقیم آنجا شد. سال‌هایی را در نیویورک گذراند. در آن مدت کولاژ و کار طراحی فرش و پارچه انجام می‌داد. پس از سالها دوری از ایران دوباره به کشورش برگشت و کارگاهی هنری دایر کرد. این بار تا پایان عمر در ایران ماند. بعد از انقلاب از او اثری حجمی به نام «آب روشنایی است» در «نمایشگاه باغ ایرانی» به نمایش گذاشته شد و نیز تالاری دائمی به نام او در «باغ موزه نگارستان» افتتاح شد.

رتبۀ کتاب «منیر شاهرودی فرمانفرماییان: آثار روی کاغذ» در گودریدز: 3 از 5.