کیارستمی در کایه دو سینما (گیلگمش)

کتابِ کیارستمی در کایه دو سینما
کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» مروری است بر سینمای عباس کیارستمی و نگاهی به فیلم‌های مختلف او، از فیلم‌های اول تا فیلم‌های متأخرش، از نگاه منتقدان مجلۀ سینمایی فرانسوی معروف و قدیمی «کایه دو سینما». در کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما»، از دریچه‌ای که منتقدان این مجله به روی ما گشوده‌اند، دنیای یکی از بزرگترین و جهانی‌ترین سینماگران ایران را به تماشا می‌نشینیم و دوره‌های مختلف کارنامۀ فیلمسازی او را همراه منتقدان «کایه‌ دو سینما» دنبال می‌کنیم و همچنین در بخشی از کتاب پای صحبت‌های خود عباس کیارستمی می‌نشینیم و حرف‌های او را درباره فیلم‌های سال‌های اخیرش می‌خوانیم.
در کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما»، چنانکه مسعود منصوری، گردآورنده و مترجم مطالب این کتاب، در پیش‌گفتارش بر آن اشاره کرده، گزیده‌ای نسبتاً جامع از نوشته‌های مجلۀ «کایه دو سینما» درباره فیلم‌های عباس کیارستمی ارائه شده است. از طریق آنچه در این کتاب درباره کیارستمی و سینمای او آمده، هم دیدگاه‌های منتقدان یک مجلۀ سینمایی معتبر و کلاسیک را درباره یک فیلمساز برجستۀ ایرانی می‌خوانیم و هم، چنانکه در پیش‌گفتار کتاب تأکید شده، از طریق خواندن این نوشته‌ها درمی‌یابیم که «کایه دو سینما» در مواجهه با سینمای معاصر چه موضعی دارد و سینمای سال‌های اخیر را چگونه می‌بیند و چطور درک و ارزیابی و نقد می‌کند. از آنجا که «کایه دو سینما»، به جز مطالبی که در شماره‌های مختلف خود به کیارستمی اختصاص داده، پرونده‌ای مفصل نیز درباره او منتشر کرده و عکس جلد سه شماره‌اش را به فیلم‌های کیارستمی اختصاص داده و در مجموع توجهی ویژه به این فیلمساز بزرگ ایرانی داشته است، انتخاب نوشته‌های این مجله درباره کیارستمی، به عنوان نمونه‌ای از رویکرد غالب در «کایه دو سینما»ی سال‌های اخیر، انتخابی معنادار است که می‌تواند دیدگاه‌های متأخر این مجله را به علاقمندان سینما و آنها که سینما را به صورت تخصصی دنبال می‌کنند بشناساند.
کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» همچنین شامل گفت‌وگوهایی با عباس کیارستمی است که از خلال آنها کیارستمیِ متأخر و جدیدتر را از زبان خودش می‌شناسیم و این چه بسا به درکی روشن‌تر از فیلم‌های آخر کیارستمی کمک کند.

مروری بر کتاب کیارستمی در کایه دو سینما
کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» پس از پیش‌گفتار گردآورنده و مترجم کتاب، با مقاله‌ای از اَلَن برگالا به نام «کیارستمی و کایروس» آغاز می‌شود که حکم مقدمۀ کتاب را دارد. مطالب دیگر کتاب در سه بخش تنظیم شده‌اند که عبارتند از: «نقدها»، «گفت‌وگوها» و «پیوست».
بخش نخست کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» به گزیده‌ای از نقدهایی اختصاص دارد که در «کایه دو سینما» درباره فیلم‌های کیارستمی نوشته شده است. ترتیب قرار گرفتن این نقدها در کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» بر اساس سال ساخته شدن هر یک از فیلم‌هایی است که نقد درباره آن نوشته شده است. به این ترتیب در این بخش سینمای کیارستمی را، از دوره‌های اول فیلمسازی او تا کارهای جدیدترش، دنبال می‌کنیم. در نقدهایی که در بخش اول کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» منتشر شده، به فیلم‌های «مسافر»، «کلوزآپ»، «زندگی و دیگر هیچ»، «زیر درختان زیتون»، «طعم گیلاس»، «باد ما را خواهد برد»، «آ.ب.ث. افریقا»، «ده»، «پنج»، «ده روی ده»، «شیرین»، «کپی برابر اصل» و «مثل یک عاشق» پرداخته شده است.
بخش دوم کتاب شامل پنج گفت‌وگوی «کایه دو سینما» با کیارستمی است. این گفت‌وگوها به فیلم‌های «زندگی و دیگر هیچ»، «طعم گیلاس»، «باد ما را خواهد برد»، «ده» و «کپی برابر اصل» اختصاص دارند.
بخش سوم و پایانی کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» هم شامل نوشته‌هایی کوتاه درباره بخشی از فیلم‌های کیارستمی، از «نان و کوچه» تا «زیر درختان زیتون» است. این نوشته‌های کوتاه از پرونده مفصلی که «کایه دو سینما» برای کیارستمی منتشر کرد انتخاب شده‌اند.
آنچه می‌خوانید بخشی از مقالۀ خواندنی «کیارستمی و کایروس»، نوشتۀ اَلَن برگالا، درباره شخصیت هویت‌گریز کیارستمی و نمود این هویت‌گریزی در سینمای اوست. این مقاله، که به عنوان مقدمۀ کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما» انتخاب و ترجمه شده، در سال 2016 و بعد از مرگ کیارستمی نوشته شده است. برگالا در این مقاله شخصیت کیارستمی و فیلم‌ها و شیوه کار او را به صورتی درهم‌تنیده و مرتبط با یکدیگر تحلیل می‌کند و نشانه‌های گریز کیارستمی از تثبیت و منجمد شدن در هویتی مشخص را، علاوه بر عملکرد او در موقعیت‌های مختلفِ زندگی واقعی، در بعضی فیلم‌های او نیز بازمی‌یابد. در این بخش از مقاله که می‌خوانید، برگالا بازتاب دوری گزیدن کیارستمی از هویتی سفت‌وسخت و قالبی را در فیلم «کلوزآپ» نشان داده است:
«کلوزآپ فیلمی است درباره‌ی والاترین لذت آزادیِ اساسی که برای کیارستمی یعنی اجتناب از گیر افتادن در هویتی که به آدم می‌چسبد. این رها شدن از استمرار دردناکِ خویشتن، که سبزیان دیوانه‌وار دنبالش است، مثل میلی مُسری همه‌جا پخش می‌شود و اثرش می‌رسد به قاضی که مجذوب ایده‌ی ایفای نقش در یک فیلم می‌شود، و می‌رسد به اعضای خانواده‌ی بورژوا که رؤیای یک زندگیِ دیگر را در سر می‌پرورانند، و نیز می‌رسد به خود مخملباف که می‌گوید گاهی از مخملباف بودن کلافه است. کیارستمی می‌گفت کلوزآپ تنها فیلمش است که می‌تواند جوری به تماشایش بنشیند که گویی کسی دیگر آن را ساخته است. خود او هم، بی‌هیچ تردیدی، با بداهه‌پردازیِ این فیلم که سوژه‌اش را روی هوا زده بود، کمی از کسوت مؤلف بودن خلاصی یافته بود.
یک مفهوم استعاری سراسرِ سینمای او را درمی‌نوردد که سرپیچی از اجبار به این‌همانی با یک هویتِ ثابت را به ساختاری‌ترین شکل ممکن بیان می‌کند: جفت‌وجور شدن.»
کتاب «کیارستمی در کایه دو سینما»، به گردآوری و ترجمۀ مسعود منصوری، در نشر چشمه منتشر شده است.