آلکساندرای نازنین

مجموعه داستان «آلکساندرای نازنین» نوشتۀ تاتیانا تالستایا
داستان‌هایی از روسیۀ اواخر قرن بیستم. مجموعه داستان «آلکسانداری نازنین» گزیده‌ای است از داستان‌های تاتیانا تالستایا که از نویسندگان معاصر و زنده روسیه است.
حرف داستان روسی که به میان می‌آید چه بسا ابتدا یاد نویسندگان بزرگ قرن نوزدهم روسیه، مثل لیو تالستوی و داستایفسکی و چخوف و گوگول، بیفتیم یا مثلاً نویسندگان روسِ نیمۀ اول قرن بیستم مثل نابوکوف و بولگاکف و گورکی. تاتیانا تالستایا، نویسنده داستان‌هایی که در کتاب «آلکسانداری نازنین» گردآوری و ترجمه شده‌اند، اما از نسل دیگری است. تالستایا نویسنده‌ای است که روسیۀ جدیدتری را در داستان‌هایش بازتاب می‌دهد و آنچه از او در مجموعۀ «آلکساندارای نازنین» می‌خوانید تصویری از روسیۀ اواخر قرن بیستم و روسیۀ بعد از فروپاشی کمونیسم و زندگی مردم این دوره از تاریخ روسیه است.

مروری بر مجموعه داستان «آلکسانداری نازنین»
مجموعه داستان «آلکساندرای نازنین» شامل شش داستان است که عبارتند از: «دریچه»، «شورای نازنین»، «درویش»، «آتش و غبار»، «در ایوان طلایی نشسته‌اند...» و «پِتِرس».
در قصه‌های کتاب «آلکساندرای نازنین» با روایت‌هایی از زندگی طبقۀ متوسط شهرنشین روسیۀ نیمۀ دوم قرن بیستم مواجهیم. فرسودگی، ملال، آشفتگی، آرزو، عشق، حسرت، زمان‌های از دست رفته و دلزدگی از جمله موضوعاتی‌اند که در داستان‌های گردآمده در مجموعۀ «آلکسانداری نازنین» به آن‌ها پرداخته شده است. تالستایا در قصه‌هایش گاه واقعیت را به خواب و خیال و فانتزی و کابوس می‌آمیزد و موقعیت‌هایی غریب و وهمناک خلق می‌کند. در کتاب «آلکساندرای نازنین» همچنین با طنزی تلخ مواجهیم که ریشه در طنز نویسندگانی چون چخوف و گوگول دارد؛ این طنز گاهی از دل موقعیت‌های عادی روزمره بیرون می‌آید و گاهی موقعیتی عادی را به وضعیتی فراواقعی پیوند می‌زند. مثلاً در قصۀ اول کتاب «آلکساندرای نازنین» می‌بینیم که چطور از دریچه‌ای که معلوم نیست به چه منبعی وصل است انواع و اقسام چیزها به شهروندان اهدا می‌شود بی‌آنکه آن‌ها خود اختیاری در قبول یا ردّ آنچه دریچه تقدیم‌شان می‌کند داشته باشند. آن‌ها باید هرچه را دریچه اهدا می‌کند بی‌چون‌وچرا و اعتراض بپذیرند و حتی حق ندارند اهدایی‌های دریچه را بفروشند یا دور بیندازند با پس بدهند. دریچه، چنانکه در قصه اشاره می‌شود، همان کاری را می‌کند که یک هنرپیشه و مجری تلویزیون مشهور دوره شوروی به نام یاکوبوویچ انجام می‌داده. او در برنامه‌هایش هدیه‌هایی به مردم می‌داده است. از همین رو دریچۀ هدیه‌دهنده در داستان «دریچه» به یاکوبوویچ تشبیه شده است. شخصیت اصلی داستان «دریچه» از مجموعۀ «آلکسانداری نازنین» مردی است به نام شولگین. او یک‌روز در خانۀ همسایه‌اش، فلاروف، از راز دریچه باخبر شده است. در همین حین شولگین با دختری به نام آکسانا ازدواج می‌کند و از او صاجب فرزندی می‌شود و به‌واسطۀ ازدواج و بچه‌دار شدن بیش از پیش چشم امید به دریچه می‌دوزد و امیدوار است دریچه آنچه را او برای گذران زندگی خانوادگی نیاز دارد به او عطا کند. آنچه می‌خوانید قسمتی است از همین داستان:
«از دریچه فریادی شنیده شد: "اتو!"
شولگین با شادی جواب داد: "می‌برم!"
بالاخره نوبت وسایل برقی هم رسید، فقط بایستی صبر می‌کرد. شولگین قفسۀ کوچکی در خانه نصب کرده بود و همۀ چیزهای جدید به چنگ آمده از دریچه را روی آن قرار می‌داد... یک ظرف لعابی دردار استوانه‌ای شکل، یک جفت دستگیره نسوز، سرویس قهوه‌خوری، شامپو و نرم‌کننده دو در یک، کنسرو شاه‌ماهی دریای آتلانتیک، یک کیلو پشم "آنقره" به رنگ صورتی روشن، یک دست آچار "سیزیف"، دو دفتر مشمایی خط‌دار، پاف چرمی عربی با تزیینات مدل نِفِرتی‌تی، پادری پلاستیکی حمام، کتاب "تقلید روسی" ناویکوف و یک کتاب خارجی دیگر، گاز فندک، شمایل کاغذی پانتیلیمونِ شفادهنده، یک بسته خودکار قرمز و یک فیلم عکاسی.
زندگی به شولگین یاد داده بود از چیزی نگذرد، او هم از هیچ‌چیز نمی‌گذشت. تخته و الوار به او دادند؛ الوارها را هم آورد و در انباری کنار چوب اسکی‌ها گذاشت. به این امید که روزی ویلادار شود و الوارها به کارش بیاید.
سروکلۀ فلاروف در محوطه پیدا شد و از شولگین پرسید که چرا برای بازی تخته‌نرد به او سر نمی‌زند. شولگین توضیح داد که عاشق شده و به‌زودی قرار است ازدواج کند. به هر حال شولگین از روی ادب به او سر زد، با هم بازی کردند و متعجب شد از اینکه حالا دیگر فلاروف در هر اتاق یک تلویزیون داشت و یکی از آنها صفحه‌تخت بود و به دیوار آویزان بود، از همان‌هایی که در تبلیغات نشان می‌دادند. اما فلاروف شولگین را به اتاق طاقدار دعوت نمی‌کرد. شولگین دلیل این کار را متوجه شده بود؛ آنجا یک اتاق نبود، بلکه چندین اتاق بود؛ اتاق‌هایی تو در تو و بی‌انتها که معلوم نبود آخر به کجا می‌رسند.
بعد از دریافت اتو حقیقتاً جهش خوبی رخ داد: چند همزن، مخلوط‌کن، پنکه و آسیاب دادند؛ کباب‌پز، یک کباب‌پز دیگر که از قرار معلوم اشتباهاً عین اولی بود. تعداد هدیه‌ها رفته‌رفته بیشتر می‌شد و شولگین احساس می‌کرد دیگر باید با گاری دستی به خانه بیاید. واقعاً یک‌بار هم یک مایکروویو دادند. تنها چیزی که شولگین را دلخور کرده بود این بود که یاکوبوویچِ نامرئی اصولاً اجناس "مونتاژ" زرد تحویل می‌داد و مارک "فیلیپس" به‌ندرت نصیب کسی می‌شد! شولگین قبل از ازدواج امیدوار بود آن طرف دریچه‌ای‌ها پی ببرند که او به یک انگشتر طلا برای نامزدش و یا صورت حساب پرداخت شده رستوران نیاز دارد، اما آنها چنین حدسی نزدند و روز عروسی به او یک دریل دادند!
شولگین ماجرای دریچه را برای آکسانا تعریف نکرد؛ دوست داشت مرموز و مقتدر باقی بماند. اوایل آکسانا خوشحال می‌شد که آنها این همه وسایل خوب دارند، اما بعد دیگر جایی برای نگهداری کارتن‌ها نبود.»
کتاب «آلکساندرای نازنین» با ترجمۀ مهدیه حسن‌زاده در انتشارات کتاب نیستان منتشر شده است.

درباره تاتیانا تالستایا، نویسنده کتاب «آلکسانداری نازنین»
تاتیانا نیکیتیچنا تالستایا (Татьяна Никитична Толстая)، متولد 1951، داستان‌نویس، جستارنویس و مجری تلویزیون اهل روسیه است. تالستایا در خانواده‌ای اهل ادب پرورش یافته است. او از نوادگان آلکسی تالستوی، نویسنده داستان‌های علمی ـ تخیلی و تاریخی، است و از این طریق نسبتی دور با لیو تالستوی، نویسنده بزرگ کلاسیک روسیه، دارد و از طرف مادر نیز نسبتی با ایوان تورگنیف، نویسنده بزرگ قرن نوزدهم روسیه، دارد. نخستین داستان کوتاه تالستایا در اوایل دهۀ 80 میلادی در نشریه‌ای به چاپ رسید. او را یکی از مهمترین نویسندگان دوره پرسترویکا و نیز دوران بعد از فروپاشی شوروی می‌دانند. سبک داستان‌نویسی تالستایا را از جنبه‌هایی با سبک تالستوی بزرگ مقایسه کرده‌اند اما او را بیشتر نویسنده‌ای با سبکی نزدیک به سبک چخوف و از جهاتی دیگر نزدیک به سبک گوگول، نابوکوف و بولگاکف می‌دانند. تالستایا همچنین به خاطر مقالات انتقادی نیش‌دارش درباره زندگی معاصر روسیه مشهور است.