به مملکتتون خدمت کنید

کتاب «به مملکتتون خدمت کنید»؛ زندگی‌نامۀ خودنوشتِ دکتر محمدعلی مجتهدی و مطالبی دیگر
آن‌ها که با تاریخ آموزش و پرورش در ایران آشنایی دارند احتمالاً نام دبیرستان البرز و رئیس معروفِ آن، دکتر محمدعلی مجتهدی، را شنیده‌اند. کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» زندگی‌نامۀ خودنوشت محمدعلی مجتهدی‌ست به همراه ضمایمی تکمیلی که نکات بیشتری را درباره او و دبیرستان البرز و تاریخچۀ این دبیرستان روشن می‌کند.
بخش اصلی کتاب «به مملکتتون خدمت کنید»، که شامل اتوبیوگرافی دکتر مجتهدی‌ست، ماحصل یادداشت‌هایی‌ست که از او به جا مانده است. این یادداشت‌ها نزد پسرِ دکتر مجتهدی، دکتر پرویز مجتهدی، بوده، اما چنانکه مینا میکده، همسر دکتر پرویز مجتهدی، در مقدمه‌اش بر کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» توضیح داده است، بیماری به دکتر پرویز مجتهدی مجال نداد تا آرزوی انتشار یادداشت‌های پدرش را عملی کند و پس از مرگ او، همسرش این کار را به انجام رسانده است.
با توجه به اهمیت و اعتباری که دبیرستان البرز، به‌عنوان یکی از دبیرستان‌های ممتاز ایران، در تاریخ آموزش و پرورش ایران دارد و سهم مؤثر دکتر محمدعلی مجتهدی در اعتبار این دبیرستان، کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» نه فقط ما را با زندگی دکتر مجتهدی، بلکه با گوشه‌ای از تاریخ آموزش و پرورش در ایران نیز آشنا می‌کند و بر قسمتی از این تاریخ نور می‌تاباند.

مروری بر کتاب به «مملکتتون خدمت کنید»
کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» از مقدمۀ مینا میکده، توضیحی از نادر قادسی که مدیر پروژه تنظیم و انتشار این کتاب بوده است، و از شش بخش تشکیل شده است. بخش اول کتاب، با عنوان «شرح زندگانی»، شامل زندگی‌نامۀ خودنوشت دکتر مجتهدی و نیز بخشی با عنوان «تقریرات در مصاحبه‌ها» است. زندگی‌نامۀ خودنوشت از همان یادداشت‌هایی تشکیل شده که جرقۀ اصلیِ فکرِ انتشار کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» با آن‌ها خورده است. تقریرات در مصاحبه‌ها هم شامل قسمت‌هایی از مصاحبۀ حبیب لاجوردی با دکتر مجتهدی از مجموعه مصاحبه‌های پروژه تاریخ شفاهی هاروارد است.
در بخش دوم کتاب، تاریخچه‌ای از دبیرستان البرز آمده و بخش سوم هم شامل یادداشت‌هایی از زین‌العابدین مؤتمن، حسن فاتح و فرخ امیرفریار درباره دکتر محمدعلی مجتهدی است. بخش چهارم کتاب به تصاویر و اسناد و عکس‌های مربوط به موضوع کتاب، بخش پنجم به منابع و بخش ششم هم به نمایه اختصاص دارد.
در بخشی از خاطرات منتشرشده دکتر مجتهدی در کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» از قول او در بیان شمه‌ای از شیوه مدیریت سخت‌گیرانه‌اش بر دبیرستان البرز می‌خوانید: «من هیچ سفارش یا توصیه‌ای را قبول نمی‌کردم. این روش من بود. این است که کسی برای من کاغذ سفارشی نمی‌آورد، ولی با وجود این بعضی‌ها بودند که بچه‌شان وقتی رفوزه می‌شد خیال می‌کردند که با آمدن به اتاق من و حرف‌های بی‌معنی زدن و گفتگو کردن و مرافعه راه انداختن می‌توانند نمره بچه‌شان را تغییر بدهند، غافل از اینکه این چیزها بر من تأثیر نداشت. من متکی به خودم بودم. ایرادات به همه داشتم، ولی از لحاظ کار متکی به خودم بودم و هیچ نوع پشتیبانی نداشتم. به خودم می‌گفتم که اگر از من عصبانی بشوند به من می‌گویند رئیس دبیرستان البرز نباش. خب نباشم؟ چه اشکالی دارد؟ وقتی من نتوانم بودنم در دبیرستان البرز یا در هر کاری را که برای رضایت خاطر خودم است، مطابق مغز من، مطابق وجدانم انجام بدهم، پس بهتر که در آن کار نباشم. حالا ممکن است وجدانم و طرز فکرم غلط باشد، ولی این فکر مرا مجبور می‌کرد که من کمتر گوش به حرف اضافی و به عقیده من نامربوط بدهم.»
کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» به‌خواستاری مینا میکده و تهیه‌کنندگی و مدیریت نادر قادسی و گردآوری سورنا امیری در نشر لاک (وابسته به انتشارات امین‌الضرب) منتشر شده است.

درباره دکتر محمدعلی مجتهدی
دکتر محمدعلی مجتهدی، متولد 1287 در لاهیجان و درگذشته به سال 1376 در نیسِ فرانسه، از مدیران و چهره‌های برجستۀ حوزه آموزش و پرورش و آموزش عالی در ایران است. مجتهدی تحصیلات عالی را در فرانسه گذرانده بود و دارای دکترا از دانشگاه سوربن بود. بعد از بازگشت به ایران دانشیار ریاضی دانشکده علوم و دانشسرای عالی شد. نام او گره‌خورده با دبیرستان البرز و شیوه مدیریت او بر این دبیرستان زبانزد است و ماحصل آن نسلی‌ست از اهل فرهنگ که در حوزه‌های گوناگون به شخصیت‌هایی مؤثر و کارآمد بدل شدند.
مجتهدی در سال 1320 مسئول بخش شبانه‌روزی دبیرستان البرز و در سال 1323 مدیر کل این دبیرستان شد و سی و چهار سال در این سِمَت باقی ماند. او همچنین در سال 1325 مدیر کل اداری و آموزشی وزارت فرهنگ شد. ریاست دانشگاه پلی‌تکنیک تهران (دانشگاه صنعتی امیرکبیرِ فعلی)، ریاست دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتیِ فعلی) و ریاست دانشگاه پهلوی (دانشگاه شیرازِ فعلی) از دیگر سوابق او در عرصۀ مدیریت و آموزش است. در سال 1344 مسئولیت تأسیس دانشگاه صنعتی آریامهر (دانشگاه صنعتی شریفِ فعلی) به مجتهدی سپرده شد و او حدود یک سال بعد کارِ تأسیس این دانشگاه را به انجام رساند. اکنون ساختمان کتابخانۀ مرکزی دانشگاه صنعتی شریف به افتخار دکتر مجتهدی نام او را بر پیشانی دارد و ساختمان دکتر محمدعلی مجتهدی نامیده شده است. مجتهدی همچنین عضو هیئت علمی و استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران بود.

رتبۀ کتاب «به مملکتتون خدمت کنید» در گودریدز: 5 از 5.