پاسخ به تاریخ

کتاب «پاسخ به تاریخ» اثر محمدرضا پهلوی
به کوشش شهریار ماکان
محمدرضا پهلوی شاه سابق ایران با بیان روایتی شخصی کتاب «پاسخ به تاریخ» را نوشته است. «پاسخ به تاریخ» در 27 ژوئیه 1980 یعنی دو روز قبل از مرگ محمدرضا پهلوی به پایان رسید. کتاب «پاسخ به تاریخ» حقایقی مربوط به تبعید شاه سابق ایران به باهاما، ایالات متحده، پاناما و مصر را بیان می‌کند. از جذابیت و چگونگی تحولات تاریخ نمی‌توان گذشت، به خصوص زمانی‌که کشف رازهای پشت پرده در تحولات سیاسی کشور در میان باشد. محمدرضا پهلوی رویدادهای مهم و اتفاقات پشت پرده را در کتاب بیان می‌کند که سبب می‌شود کتاب برای مخاطبِ کنجکاو و علاقه‌مند به تاریخ معاصر ایران خواندنی و جذاب شود. نویسنده با شرحی درباره موارد گوناگون رمز و رازهایی را برای خواننده می‌گشاید. کتاب «پاسخ به تاریخ» را شهریار ماکان برای دوستداران و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران گردآوری کرده است.
مروری بر کتاب «پاسخ به تاریخ»
محمدرضا پهلوی در کتاب به پشت صحنه‌ی تحولات سیاسی و برشمردن علل و عوامل شکست خود می‌پردازد. او در کتابش بیان می‌کند که چگونه رویدادها بر متحدان او تأثیرگذار بوده است و چطور حزب توده‌ی طرفدار شوروی بهترین دستاوردهای او نادیده و ناکام گذاشته است. در این اظهارات خصوصی او بیان می‌کند که ایران چگونه به میدان جنگی برای ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شده بود.
کتاب چهار قسمت اصلی دارد که هر کدام به فصل‌هایی تقسیم شده‌اند. قسمت یکم «از ایران دیروز تا ایران امروز» نام دارد و دارای سه فصل است. در قسمت دوم با نام «سلسلۀ پهلوی، نجات و وحدت ایران» کتاب با 4 فصل به رضاشاه‌ کبیر، برنامه‌های هفت سالۀ مصدق در دوران عوام‌فریبی و از عصر نفت تا دوران اتم اختصاص دارد. «انقلاب سفید» عنوان قسمت سوم است که شانزده فصل دارد و علاوه بر مبانی انقلاب سفید درباره آزادی زنان، مبارزه با تورم، تحقق دموکراسی شاهنشاهی و مبانی سیاست خارجی ایران و بسیاری دیگر سخن می‌گوید. قسمت چهارم «اتحاد لعنتی سرخ و سیاه» است. این قسمت با 9 فصل سازمان اطلاعات و امنیت کشور، تدارک برای ویرانی ایران و دروغ‌پردازی‌ها، ناکامی‌ها، ورشکستگی‌ها و دیگر موارد وابسته به موضوع می‌پردازد.
در بخشی از کتاب «پاسخ به تاریخ» آمده است:
اقلا در چهار مورد تفضلات خاص الهی شامل حال من شد و ایمان عمیق مذهبی مرا یاری داد. نجات خود را از یک سانحۀ هوایی به هنگام پرواز در حول و حوش اصفهان و بازدید از فعالیت‌های احداث تونل کوهرنگ که هواپیمایم در یک ناحیۀ خطرناک دامنۀ کوهستان سقوط کرد اما آسیبی به من نرسید و نیز زنده‌ ماندنم را پس از سوء‌قصدی که در پانزدهم بهمن 1327 نسبت به من شد، فقط مرهون رحمت خداوندی می‌دانم و بس. در اوایل بعدازظهر آن روز برای شرکت در مراسم جشن سالروز دانشگاه تهران به آنجا رفتم. هنگام ورود به دانشگاه لباس نظامی به تن داشتم و قرار بود دانشنامه و جوایز دانشجویان ممتاز را به آنان اهدا کنم. از میان انبوه عکاسان و خبرنگارانی که برای گرفتن عکس و تهیۀ خبر هجوم آورده بودند، از فاصلۀ سه متری، شخصی که بعدا معلوم شد ناصر فخرآرایی نام دارد. چند گلوله به سوی من شلیک کرد که چهارتای آن به من اصابت کرد و خراش‌هایی در ناحیۀ گردن و صورت وارد آورد. من که یک‌ آن ضارب را از نظر دور نداشته بودم، به‌سرعت چندبار تغییر محل دادم به نحوی که گلولۀ پنجم به شانۀ چپم اصابت کرد. بعد از شلیک گلولۀ پنجم ضارب دیگر نتوانست از هفت‌تیر خود استفاده کند و به ضرب گلوله از پای درآمد. شاید هم گروهی مایل نبودند که وی سخن بگوید و اسراری که می‌دانست فاش کند. تحقیقات بعدی نشان داد که فخرآرایی با اعضای گروه‌های محافظه‌کار افراطی به اصطلاح مذهبی دوستی داشته و رفیقۀ وی نیز دختر باغبان سفارت انگلیس بوده است. همچنین در بازرسی محل سکونتش اوراق زیادی متعلق به حزب توده کشف شد. شکست معجزه‌آسای این سوء‌قصد و نجات من، مرا در ایمان به اینکه از تفضلات و عنایات خاص خداوندی برخودار هستم، استوارتر کرد.
درباره نویسنده کتاب «پاسخ به تاریخ»
محمدرضا پهلوی که به محمدرضا شاه پهلوی هم شهرت دارد سال 1298 به دنیا آمد. محمدرضا پهلوی تا پیش از انقلاب سال 1357 شاه ایران بود و با القابی چون اعلی‌حضرت همایونی، شاهنشاه آریا‌مهر خطاب می‌شد. وی دومین و آخرین پادشاه از خاندان پهلوی بود همچنین آخرین پادشاه ایران. او پس از استعفای پدرش رضاشاه پهلوی با رأی مجلس شورای ملی به پیشنهاد فروغی برای حفظ تمامیت ارضی کشور ایران بر اثر هجوم متفقین بر مسند پادشاهی تکیه زد. محمدرضا پهلوی در 26 دیماه 1357 با چشم‌هایی اشکبار از فرودگاه مهرآباد ایران را برای همیشه ترک کرد.
محمدرضا پهلوی در 5 مرداد سال 1359 بر اثر بیماری از دنیا رفت.
درباره چاپ و نشر کتاب «پاسخ به تاریخ»
کتاب «پاسخ به تاریخ» را شهریار ماکان از نشر ماهریس گردآوری کرده است. نسخه‌ی دیگری از کتاب «پاسخ به تاریخ» توسط حسن ابوترابیان از نشر زریاب نیز در بازار کتاب ایران موجود است.