تاریخ سرراست فلسفه پیشاسقراطیان

کتاب «پیشا سقراطیان» نوشته پیتر آدامسون
EARLY GREEK PHILOSOPHY
اگر علاقه‌مند به دانستن چیستیِ فلسفه پیشا سقراطی با روایتی ساده هستید؛ کتاب «پیشا سقراطیان» نوشته پیتر آدامسون مناسب مطالعه است. کتاب برای علاقه‌مندان به فلسفه که به دلیل پیچیدگی کتاب‌های فلسفی از خواندن کتب بازمانده‌اند همچنین خوانندگان تازه علاقه‌مند به فلسفه گزینه‌ی مناسبی است. مطالعه‌ی کتاب «پیشا سقراطیان» افراد را به درک ساده‌ای از مسئله‌هایی که فلاسفه مشهور درباره آن سخن گفته‌اند، سوق می‌دهد. مفهوم فلسفه پیشا سقراطی این‌طور است که فیلسوفان پیشا سقراط اولین متفکران یونانی هستند که تلاش می‌کردند جهان را به گونه‌ای عقلانی توصیف کنند و برای ادعاهای خود دلیل بیاورند. از متفکران مشهور پیش از سقراط می‌توان به: تالس، فیثاغورث، هراکلیتوس، پارمنیدس، دموکریت و پروتاگوراس اشاره کرد. هدف آنان که نخستین فیلسوفان یونانی هستند این بود که برای آنچه در طبیعت روی می‌دهد توضیحی طبیعی بیابند. فلسفه پیشا سقراطی از نقطه نظراتی هم با فلسفه‌ی پس از سقراط متمایز است. فلسفه با سقراط وارد مسیر بدیعی شد. سقراط در واقع با ورود اخلاق به فلسفه، توانست اخلاق را در مسیر تازه‌ای قرار دهد. همچنین موضوعات، مسائل و جزئیات روزمره در فلسفه سقراط وام گرفته از زندگی روومره‌اند در حالیکه نخستین فیلسوفان توجهی به فهم عمومی و متعارف نداشتند.
مروری بر کتاب «پیشا سقراطیان»
کتاب به متفکران پیش از سقراط، یعنی قرن ششم قبل از میلاد پرداخته است و با نثری قابل درک برای همگان مواردی مدرن را بازگو می‌کند. در کتابِ حاضر از منازعات فلسفی و دیدگاه‌های ژرف و پیچیده‌ی فلاسفه خبری نیست. نویسنده در کتاب روایتی سرخوشانه از آزادی فلسفی پیشا سقراطیان را برای خواننده بیان می‌کند.
فهرست مندرج در کتاب عبارت است از: «تالس: همه‌چیز سرشار از خدایان است»، «آناکسیماندر و آناکسیمنس: نامتناهیت و آنچه ماورای آن است»، «کسنوفانس: به شیوه خود، ایجادش کردیم»، «فیثاغورث: مرد ران طلایی»، «هراکلیتوس: پیرمرد و رود»، «پارمنیدس: گذرگاه ناهموار»، «الئاییان: رفتن از اینجا به آنجا میسر نیست»، «اتمیست‌ها: آخرین برش»، «آناکساگوراس: مغز مسلط بر آمیزش»، «امپدوکلس: شیفتگی و پنج چیز دیگر»، «آثار هیپوکراتی: آدم‌های خوش طبع» و «سوفیست‌ها: نیرومند نشان دادن دلیل ناتوان»
در بخشی از کتاب آمده است:
قصه‌ی شنیدنی‌ای که توانایی تالس در اندیشه‌ی عملی را نمایان می‌کند، داستان تالس و دستگاه روغن زیتون است. می‌گویند آشنایی تالس با شرایط جوی، او را توانا ساخت تا پیش‌بینی کند در سال آینده، زیتون بسیار زیادی به بار خواهد نشست. با این پیش‌بینی، بازارِ روغن زیتون‌گیری را به انحصار خود درآورد و وقتی محصولی که او پیش‌بینی کرده بود، به بار نشست و همه به طالب تبدیل زیتون‌هایشان به روغن بودند، تالس روی ابرها قدم می‌زد. از سمت دیگر، افلاطون در مورد تالس می‌گوید او یکبار در هنگام راه‌ رفتن به آسمان می‌نگریسته و جلوی پای خود را نگاه نمی‌کرده و به یکباره درون چاله افتاده است. (پاره‌ی 72)؛ برای مقصود این داستان، زن خدمتکاری هم حضور دارد که به تالس می‌خندد و این نکته که فیلسوفان در آسمان‌ها سیر می‌کنند را تحقیر می‌نماید. من با تالسی که در چاه می‌افتد خیلی همدردی می‌کنم زیرا که من هم در مسیر خانه، همزمان با خواندن کتاب انگشت پایم بر اثر برخورد به سنگ ضرب می‌بیند. ولی مدرکی که ما داریم دلالت بر این مسئله دارد که برعکس، باید طالس را به مانند آدمی با علایق گوناگون تصور کنیم یعنی به همان میزان که درگیر جهان اطراف خود است با طبیعت جهان به مثابه یک مجموعه نیز درگیرست. پس ما در باب وی چه نوع سندی داریم؟ تالس و دیگر اندیشمندان ابتدایی یونانی «پیشا سقراطی» نامیده می‌شوند، یعنی اندیشمندانی که حیات ایشان به قبل از حیات سقراط باز می‌گردد، اگرچه همان‌گونه که خواهیم دید بعضی از «پیشا سقراطیان» هم‌دوره‌ی سقراط بودند؛ به همین دلیل و از آنجا که نام‌گذاری این اندیشمندان با ارجاع به یک فیلسوفِ آتی، کمی دور از انصاف به نظر می‌رسد، این بخش کتاب را «فلسفه ابتدایی یونان» نام‌گذاری کرده‌ام.
درباره نویسنده کتاب «پیشا سقراطیان»
پیتر اسکات آدامسون استاد دانشگاه آمریکایی است که در سال 1972 متولد شده است. آدامسون فلسفه در اواخر باستان و فلسفه در جهان اسلام را در دانشگاه لودویگ ماکسیملیان مونیخ تدریس می‌کند. همچنین او استاد فلسفه باستان و قرون وسطی در کالج کینگ لندن است. پیتر آدامسون تک نگاره‌ها و کتاب‌های ویرایش شده‌اش به علت میزبانی پادکست هفتگی «تاریخ فلسفه بدون هیچ شکاف» شناخته شده و مشهور شدند و در قالب مجموعه کتاب قرار گرفتند. این پادکست‌ها از 350 مورد گذشته است، اپیزودهایی از فلسفه پیش سقراطی تا فلسفه رنسانس و همچنین مجموعه‌های ویژه فلسفه هند (با نویسنده مشترک Jonardon Ganeri) ، فلسفه آفریقایی / آفریقایی (با نویسنده Chike Jeffers) و فلسفه چینی (برنامه ریزی شده با همکاری نویسنده کارین لای.)
از دیگر کتاب‌های پیتر آدامسون می‌توان به «کندی: متفکر بزرگ سده‌های میانه» اشاره کرد.
درباره ترجمه فارسی کتاب «پیشا سقراطیان»
کتاب «پیشا سقراطیان» از مجموعه «تاریخ سرراست فلسفه» توسط نسرین شجاعی و علی حبیبی‌پور به فارسی برگردانده شده است. نشر لوگوس کتاب را برای علاقه‌مندان چاپ و منتشر کرده است.