یوحنا مترجمی از انطاکیه

رمان «یوحنا؛ مترجمی از انطاکیه» نوشتۀ جان دوست
رمانی در نکوهش خشونت و تعصبات فرقه‌ای و ملی و در ستایش صلح و آشتی و خِرَدوَرزی. رمان «یوحنا؛ مترجمی از انطاکیه»، نوشتۀ جان دوست، رمانی‌ست که در پاسخ به ضرورتِ این روزگار نوشته شده و در واکنش به خشونت‌ها و تعصباتی که جهان و از جمله خاورمیانه را به آشوب کشانده‌اند و کشتار مردم بی‌گناه را در سراسر جهان رقم زده‌اند.
جان دوست در رمان «یوحنا»، با اعتقاد به کارکردِ فرهنگ‌ساز و پالایش‌گرِ ادبیات، بر آن است که در قالب داستانی درباره یک مترجم سالخورده اهل انطاکیه، ضرورت عقلانیت و خِرَدوَرزی و پرهیز از تعصب و خشک‌اندیشی را یادآور شود.
جان دوست، خود در یادداشتِ ابتدای رمان «یوحنا»، با عنوان «چرایی نگارش این رمان»، درباره کارکردِ ضدّ خشونت ادبیات و انگیزه‌اش از نوشتن رمان «یوحنا» می‌نویسد: «ادبیات سنگری برای مقابله با خشونت و تندروی در اشکال گوناگونش است. از همین‌رو، زمانی‌که دست به نگارش رمان پیش رو بردم، در حقیقت خواستم به‌نوعی صدایم را روی تاریکی‌ها بلند کنم. خواستم شمعی در شب سیاه تندروی روشن سازم و چند قطره جوهر بر آتش تعصبات قومی و ملی و فرقه‌گرایانه بریزم.
رمان پیش رو به‌مثابه فراخوانی برای بازگشت به خردگرایی و عقلانی‌گری در زمانه‌ای است که زندگی و جهان به‌سان بیشه‌ای خشکیده شده و هر آن ممکن است آتش تندروی و خشونت‌ها آن را ببلعد.»

مروری بر رمان «یوحنا»
شخصیت اصلی رمان «یوحنا» مترجم پیری اهلِ روستایی در انطاکیه است که خاطراتش را به شاگرد آلبانیایی‌اش، یونس، دیکته می‌کند و میان نقل خاطراتش با یونس حرف می‌زند. پدرِ این مترجم انطاکیه‌ای بازرگان بوده و عاشقِ دانش. او دوست داشته دانش تمام جهان را از زبان‌های مختلف به زبان‌های عربی و ترکی ترجمه کند و به همۀ علوم آگاه شود، اما کارِ تجارت چنین فرصتی را به او نمی‌داده و از همین‌رو پسرش را به ایتالیا می‌فرستد و می‌خواهد پسرش زبان‌های دیگر را بیاموزد و آرزوی پدر را برآورد. از سویی پسر، که هفده سال داشته، دل به دختری یهودی به نام اِستر بسته بوده و نمی‌خواسته با رفتن به ایتالیا از معشوقه‌اش دور شود. او اما سرانجام پا در راه می‌گذارد و عازم سفر می‌شود. دوستی از دوستان پدرش، که یک کشیشِ مارونی و مردی پخته و دنیادیده است، در این سفر او را همراهی می‌کند و گوش‌سپردنِ پسرِ جوان به سخنان کشیش مارونی و جاذبۀ این کشیش باعث می‌شود که او اندوه ناشی از سفر و فراق یار و دوری از مادر و پدر را از یاد ببرد و دل به گفته‌های کشیش و سخنان شیرین او بسپارد. این کشیش مارونی که پسر جوان مجذوب او می‌شود، مؤمنی‌‌ست معتقد به اینکه خداوند را باید عاشقانه دوست داشت نه از سَرِ ترس.
رمان «یوحنا» رمانی‌ست درباره عشق به خداوند و در نکوهش تعصب و خشونت و نزاع‌های قومی و فرقه‌ای و ملی و عقیدتی؛ رمانی که در آن عرفان و عقلانیت به‌هم آمیخته‌اند؛ رمانی ضدّ جنگ و خشونت و نیز مخالف جبرگرایی و مدافعِ اختیار و آزادی اراده.
اینک بخشی از این رمان: «پروردگار از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است و اگر عقل و خرد تو را به وجود خداوند رهنمون نشود، بی‌تردید موعظه و اندرز هیچ‌یک از بندگان خداوند نیز سودی نخواهد داشت.
اگر موعظه و اندرزها طمع رسیدن به بهشت یا رهایی از آتش دوزخ را در تو برانگیزاند و از ترس این یا طمع آن، راه و جانب خداوند را گرفتی، بدان که حلاوت و شیرینی ایمان را درنیافته‌ای چون که اصل و بنیاد ایمان عشق و دوست‌داشتن خداوند است. پس بدان هرگاه به خوف تکیه کردی در حقیقت به جبر گراییدی و تو را اختیاری نیست و جبر حتی در مورد ایمان و باور به خداوند نیز شایسته و پسندیده نیست و چون او خیر محض و نور شامل است. اما اگر ایمان ناشی از عشق و دوست داشتن خداوند و جوشش و فوران عقل و خرد آدمی باشد همانند نوری خواهد شد که قلب را پاک و پالوده می‌کند و سیاهی و زنگارها را می‌زداید و انسان را به درجات و مرتبت‌های عالی و والا و به نزدیک‌ترین درجات قرب الاهی می‌رساند.»

درباره جان دوست، نویسنده رمان «یوحنا»
جان دوست (Jan Dost)، متولد 1965 در سوریه، شاعر، رمان‌نویس و ادیب کُردتبارِ سوریه‌ای مقیم آلمان است. او با شعر، حضور خود را در عالم ادبیات اعلام کرد و اولین دفتر شعرش، با عنوان «قلعۀ دمدم»، در سال 1991 در آلمان و ترکیه منتشر شد و بعد از آن «دیوان جان» را منتشر کرد. در سال 1993 داستان کوتاهی به نام «رؤیای سوخته» نوشت که درباره مسائل پناهندگان بود. این داستان، جایزه اول داستان کوتاه سوریه را گرفت و براساس آن فیلمی هم با عنوان «مشتی خاک» ساخته شد. جان دوست در سال 2012 در جشنواره شعر کردی، که در شهر ایسن آلمان برگزار می‌شود، جایزه ویژه شعر و شاعری را از اتحادیۀ کتاب و نخبگان کرد سوریه گرفت و نیز در سال 2013 به‌خاطر اندیشه و نوآوری‌اش برنده جایزه دمشق شد. بسیاری از رمان‌های جان دوست به زبان‌های عربی، ترکی، کرمانجی و... ترجمه شده‌اند.
از دیگر آثار جان دوست می‌توان به «زنگ‌های روم»، «مارتین خوشبخت»، «سه‌گام و چوبۀ دار»، «جمهوری مهاباد» و «گذرگاه امن» و «چکامه‌هایی که جنگ در جیب شاعر به فراموشی سپرد» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی رمان «یوحنا»
رمان «یوحنا؛ مترجمی از انطاکیه» با ترجمۀ یاسین عبدی در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. یاسین عبدی متولد 1363 است. کتاب‌های «تاریخ اندیشۀ سیاسی در اسلام: جستارهایی درباب سه‌گانۀ اصالت، مدنیت و عقلانیت سیاسی»، «کیمیا دختر مولانا» و «باکره سنجار» از دیگر ترجمه‌های او هستند.