خنده ی خورشید، اشک ماه
قصه ی پر ماجرای سرقت جواهرات

کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه؛ قصه‌ی پرماجرای سرقت جواهرات» اثر رضا جولایی
رمانی پرشخصیت و پرماجرا که وقایع آن در ایران عصر قاجار اتفاق می‌افتد. رضا جولایی در کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه؛ قصه‌ی پرماجرای سرقت جواهرات»، مثل بسیاری از دیگر آثارش، سراغ تاریخ معاصر ایران رفته و رویدادی مهم را از این تاریخ برگزیده و مجموعه‌ای از حوادث و آدم‌های خیالی و واقعی را در حاشیه و متن این رویداد تاریخی و به‌موازت آن پدیدار کرده است.
کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» رمانی‌ست پرماجرا با شخصیت‌های بسیار که دوره زمانیِ به توپ بستن مجلس، معروف به «یوم‌التوپ»، تا فتح تهران به دست مشروطه‌خواهان و خلع محمدعلی شاه قاجار از سلطنت و رفتنش به جانب روسیه را دربرمی‌گیرد.
جولایی در کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» حال‌وهوای ایران و به‌ویژه تهران، در یک دوره حساس تاریخی را از منظر اشخاص گوناگونِ رمان ترسیم می‌کند و همچنین، از خلال روایت داستان، تصویری از تهران عصر قاجار و سبک زندگی مردم در آن به دست می‌دهد.
با کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه»، همراه با رضا جولایی و شخصیت‌های این رمان، به تهران قدیم و ایران عصر قاجار سفر می‌کنیم و همچنین شمه‌ای از تاریخ استبداد و سرکوب و نیز آزادی‌خواهی و استبدادستیزی در ایران را به تماشا می‌نشینیم.
در کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» شخصیت‌های تاریخی و واقعی، دوشادوش شخصیت‌های خیالی و داستانی به نقش‌آفرینی در رمان می‌پردازند، چنانکه خود محمدعلی شاه نیز به‌عنوان یکی از شخصیت‌های این رمان، در کتاب ظاهر می‌شود.
مروری بر کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه»
درست در روز به توپ بستن مجلس، دزدانی به خانۀ شاپشالِ روسی، معلم محمدعلی شاه که بسیار در او نفوذ داشت، می‌روند تا اتومبیلی را از خانۀ او بدزدند. کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» با شرح این دزدی آغاز می‌شود. دزدان را یکی از شاهزداگان اجیر کرده است. آن‌ها در خانۀ شاپشال دو سنگ قیمتی هم پیدا می‌کنند و این دو سنگ را برای خودشان برمی‌دارند، اما اقبالشان چندان بلند نیست و به مخمصه‌ای می‌افتند که رؤیایشان را بر باد می‌دهد.
سرقت اتومبیل شاپشال و سارقان این اتومبیل اما تنها واقعه و شخصیت‌های کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» نیستند و این رمان انباشته از ماجرا و شخصیت است.
در کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» هم با شخصیت‌هایی از قعر جامعه مواجهیم و هم با شاهزادگان و اشراف و طبقات ممتاز و هم با روس‌ها و انگلیسی‌ها، که در ایران عصر قاجار حضوری پررنگ داشته‌اند.
کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» از منظر این شخصیت‌های مختلف و متنوع روایت می‌شود. یکی از شخصیت‌های این کتاب، لیدی مارگارت ولینگتونِ باستان‌شناس و عضو امپریال کالج لندن است. او می‌خواهد به حفاری در اطراف شهر ری بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» از منظر او روایت می‌شود.
گزارش‌ها و راپُرت‌های سفارت انگلیس بخشی دیگر از روایت کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» را تشکیل می‌دهد.
خود تهران قدیم را هم چه بسا بتوانیم یکی از شخصیت‌های کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» به حساب آوریم. در این کتاب، تهران قدیم تشخصی ویژه دارد. مثلاً جایی از رمان، محله‌ای از تهران قدیم معرفی می‌شود و معرفی‌هایی از این دست البته منحصر به معرفی یک محلۀ قدیمی نیست و جولایی در کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» به معرفی میراث فرهنگی و تاریخی دیگری هم، که در کتاب نقشی ایفا می‌کنند و از آن‌ها سخن می‌رود، می‌پردازد.
کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» همچنین با طنزی تلخ و نقادانه به تاریخ و نقش آن در زندگی مردم عادی می‌پردازد و به این موضوع که مردم عادی چگونه بازیچۀ تاریخ و وقایع تاریخی می‌شوند.
قدرت استبدادی نیز یکی از درونمایه‌های دیگر کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» است. در این کتاب می‌بینیم که چطور در «یوم‌التوپ» از کُشته پُشته ساخته می‌شود و نیز چطور محمدعلی شاه، که در آن روز با همدستی روس‌ها این‌همه خون ریخته و بگیر و ببند راه انداخته، خود از تاج و تخت به زیر کشیده و آواره می‌شود و راه روسیه در پیش می‌گیرد.
کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه؛ قصه‌ی پرماجرای سرقت جواهرات» در نشر چشمه منتشر شده است.

درباره رضا جولایی، نویسنده کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه»
رضا جولایی، متولد 1329 در تهران، داستان‌نویس، ویراستار، ناشر و مترجم ایرانی است. جولایی متخصص نوشتن داستان‌های تاریخ‌محور است و وقایع داستان‌هایش عمدتاً در دوران قاجار و پهلوی اول و نیز اوایل پهلوی دوم اتفاق می‌افتد.
در داستان‌های جولایی معمولاً یک واقعۀ مهم تاریخی، مثلاً یک ترور یا سرکوب سیاسی، دستمایۀ قصه‌پردازی قرار می‌گیرد و در متن این واقعه و حول و حوش آن یا همزمان با آن، حوادثی داستانی رخ می‌دهد و شخصیت‌هایی وارد میدان می‌شوند و سرنوشت‌هایشان به‌نحوی با واقعۀ تاریخیِ محوری کتاب پیوند می‌خورد. بعضی از این شخصیت‌ها، چهره‌های معروف تاریخی‌اند و بعضی هم اشخاصی گمنام و زاده خیال نویسنده یا آمیزه‌ای از واقعیت تاریخی و تخیل نویسنده.
از آثار داستانی رضا جولایی می‌توان به کتاب‌های «سوء‌قصد به ذات همایونی»، «سیماب و کیمیای جان»، »شکوفه‌های عناب»، «جامه به خوناب» و «بارانهای سبز» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «در جبهه‌ی غرب خبری نیست»، «ویلیام شکسپیر که بود؟»، «100 اکتشافی که جهان را تکان داد» و «هنرمندان بزرگی که باید بشناسید» اشاره کرد.
رضا جولایی به‌خاطر آثار داستانی‌اش جوایز مختلفی گرفته که از آن جمله می‌توان به لوح زرین و گواهی افتخار بهترین مجموعه داستان بعد از انقلاب برای مجموعه داستان «جامه به خوناب» و جایزه ادبی یلدا برای مجموعه داستان «بارانهای سبز» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «خنده‌ی خورشید، اشک ماه» در گودریدز: 4.27 از 5.