مارکسیسم و ستم بر زنان

کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» نوشتۀ لیز فوگل
آیا مارکسیسم و فمینیسم دو راه مجزا از یکدیگرند و مارکسیسم درباره مردسالاری و ستم بر زنان حرفی برای گفتن ندارد؟ لیز فوگل در کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» معتقد است که چنین نیست و راه فمینیسم از مارکسیسم و اندیشه‌های مارکسیستی می‌گذرد و این دو، در جایی که به تحلیل مارکسیستی درباب بازتولید نیروی کار مربوط است، با هم تلاقی می‌کنند.
کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان»، با عنوان اصلی Marxism and the Oppression of Women: Toward a Unitary Theory، کتابی‌ست که در آن از پیوند میان مارکسیسم و تئوری‌های مارکس و انگلس با فمینیسم سخن می‌رود.
لیز فوگل در کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» بر آن است تا نشان دهد فمینیسم و تلاش برای رهایی زنان از آنچه جامعه و فرهنگ مردسالار بر آنان تحمیل می‌کند، برخلاف آنچه پنداشته می‌شود، نقاطی مشترک با مارکسیسم دارد و تحلیل‌های مارکسیستی از نیروی کار و مناسبات تولید به‌نحوی مسائل زنان در نظام سرمایه‌داری و جامعۀ مردسالار را نیز در بر می‌گیرد.
فوگل در کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» بحث خود درباره جنبۀ فمینیستیِ مارکسیسم و پیوند میان مارکسیسم و فمینیسم را با اتکا به بخشی از کتاب «سرمایه» کارل مارکس پیش می‌کشد و این‌گونه نظریۀ بازتولید اجتماعی را پی می‌ریزد و بابی را در مطالعات فمینیسم سوسیالیستی می‌گشاید که در زمان انتشار چاپ اول کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» تازه و نوآورانه بوده است و هنوز هم مورد توجه فمینیست‌های سوسیالیست است. از همین رو کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» همچنان کتابی مهم در حوزه مطالعات فمینسیتی و مارکسیستی به حساب می‌آید.
کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان»، چنانکه فرزانه راجی در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره می‌کند، «از جنبه‌ی نظری از قدرتمندترین و پایدارترین واکاوی‌های مسئله‌ی ستم بر زنان در جامعه‌ی سرمایه‌داری در ارتباط با ساختار مفهومی سرمایه‌ی مارکس است.»
متن اصلی کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» اولین بار در سال 1983 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان»
آنچه لیز فوگل در کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» بحث خود را پیرامون آن بسط می‌دهد موضوع کارِ خانگی و ارتباط آن با مقولۀ بازتولید نیروی کار در کتاب «سرمایه» مارکس است. این‌گونه است که فوگل در کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» از نظریۀ بازتولید نیروی کار به بازتولید اجتماعی می‌رسد و در واقع این نظریه را از کتاب «سرمایه» استخراج می‌کند و البته، همان‌طور که در مقدمۀ مترجم بر ترجمۀ فارسی کتاب اشاره شده، «عناصر غایب نظری را نیز در سرمایه گمانه‌زنی می‌کند و در جاهایی قرار می‌دهد که متن عمدتاً خاموش است.»
لیز فوگل خود در مقدمۀ کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان»، ضمن ارائۀ گزارشی تحلیلی و نقادانه از شکل‌گیری و قدرت گرفتن موج دوم فمینیسم در دهۀ 60 میلادی و پا گرفتن فمینیسم سوسیالیستی و معرفی و بررسی جهت‌گیری‌های متفاوت فمینیست‌ها در برابر سوسیالیسم، درباره رویکرد نظری خود در کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» می‌نویسد: «کتاب حاضر استدلالی را به طرف‌داری از توان مارکسیسم برای کندوکاو مسائل کنونی پیشِ پای زنان در مسیر مبارزه برای رهایی مطرح می‌کند. با این‌همه، پیش‌فرض‌ بسیاری از سوسیالیست‌ها را نیز به‌شدت مردود می‌شمارد که باور دارند سنت مارکسیسم کلاسیک تحلیلی کمابیش کامل از مسئله‌ی ستم بر زنان بر جای گذاشته است. بدین معنا کتاب حاضر را می‌توان اثری سوسیال‌فمینیستی نامید، اما نه حامل بدگمانی متداول فمینیست‌های سوسیالیست نسبت به سودمندی نظریه‌ی مارکسیستی و نه شریک امیدهای وافر آن‌ها به چشم‌اندازهای رادیکال‌فمینیستی. در عوض استدلال متن معطوف به کاستی سهمگین سنت سوسیالیستی و نابسندگی‌های آن در واکاوی مسائل زنان است. با این‌همه، مارکسیسم می‌تواند برای طرح چارچوبی نظری با درج مسائل ستم و رهایی زنان در آن به کار آید.»
کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» از مقدمه، چهار بخش، یک پیوست با عنوان «بازبینی کار خانگی» و مؤخره‌ای بر کتاب تشکیل شده است.
بخش‌های چهارگانۀ کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» عبارتند از: «فمینیسم سوسیالیستی»، «مارکس و انگلس»، «جنبش سوسیالیستی» و «از مسئله‌ی زن تا رهایی زنان».

درباره لیز فوگل، نویسنده کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان»
لیز فوگل (Lise Vogel)، متولد 1938، مورخ هنر و جامعه‌شناس فمینیست امریکایی است. فوگل دارای دکترای تاریخ هنر و جامعه‌شناسی است. او از نظریه‌پردازان تأثیرگذار مارکسیست – فمینیست و از بنیانگذاران اصلی نظریۀ بازتولید اجتماعی به حساب می‌آید. فوگل همچنین، به‌عنوان مورخ هنر، از اولین کسانی‌ست که با دیدگاهی فمینیستی به تاریخ هنر پرداخته‌اند.
لیز فوگل در دهۀ 60 میلادی در جنبش‌های حقوق مدنی و آزادی زنان و نیز جنبش‌ ضد جنگ حضوری فعال داشته و عضو سازمان نان و گل سرخ بوستون بوده است. او همچنین از فعالان کمیتۀ هماهنگی دانشجویان بدون خشونت (SNCC) بوده است.
از جمله آثار لیز فوگل می‌توان به کتاب‌های «پرسش‌های زن»، «مادران در کار» و «ستون آنتونینوس پیوس» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان»
کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» با ترجمه و مقدمۀ فرزانه راجی در نشر چرخ و با همکاری نشر چشمه منتشر شده است. فرزانه راجی، متولد 1332 در الیگودرز، مترجم و داستان‌نویس ایرانی است. راجی دارای لیسانس جامعه‌شناسی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «کمین‌گاه: گزیده‌ای از بهترین داستان‌های کوتاه امریکا در سال 2006» و «نظریه‌ی فمینیستی» اشاره کرد. از فرزانه راجی همچنین اثری داستانی با عنوان «دل انار» منتشر شده است.
راجی از کسانی‌ست که در کمک‌رسانی به زلزله‌زدگان بم حضوری فعال داشتند و در تأسیس چند تعاونی و کتابخانه و مهد کودک در بم، با هدف کمک به زنان و کودکان زلزله‌زده، مشارکت داشته است.

رتبۀ کتاب «مارکسیسم و ستم بر زنان» در گودریدز: 4.38 از 5.