شعر جنگ به روایت غیر رسمی برگ های فراموش شده از تاریخ ادبیات ایران

کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» به‌گردآوری کامیار عابدی
شعرهای گروهی از شاعران ایرانی معاصر دربارۀ جنگ ایران و عراق. کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی (برگ‌هایی فراموش‌شده از تاریخ ادبیات ایران: 1379 – 1359)» انعکاس دهندۀ تصویر جنگ در شعر آن دسته از شاعران ایرانی معاصر است که در این کتاب، روایت‌شان از جنگ، «روایت غیررسمی» نامیده شده است چرا که از منظری مستقل از منظر ایدئولوژیک رسمی در ایران بعد از انقلاب به جنگ نگریسته‌اند.
در کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» با شعرهایی دربارۀ جنگ مواجهیم که، چنانکه در مقدمۀ کامیار عابدی بر این کتاب اشاره شده، در آن‌ها با رویکردهای ملی و یا چپ‌گرایانه به جنگ ایران و عراق پرداخته شده است. کتاب «شعر جنگ به روایت غیرسمی» شامل بیش از دویست شعر از این نوع شعرهاست.

مروری بر کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی»
همان‌طور که در مقدمۀ کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» توضیح داده شده، با درگرفتن جنگ ایران و عراق، گروهی از شاعران با رویکرد مذهبی – سیاسیِ هم‌سو با ایدئولوژی رسمی و مسلط بر ایرانِ بعد از انقلاب و نگرشی نزدیک به نگرش این ایدئولوژی رسمی، به سرودن اشعاری دربارۀ جنگ پرداختند و روایت رسمی از جنگ را رقم زدند. اما شاعرانی هم بودند که با رویکردها و ایدئولوژی‌هایی متفاوت با ایدئولوژی رسمی و مستقل از آن ایدئولوژی دربارۀ جنگ و متأثر از آن، شعر سرودند. این‌ها همان شاعرانی هستند که شعرهایشان در کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی»، به‌عنوان روایت غیررسمی جنگ در شعر ایرانی معاصر، در این کتاب گرد آمده است.
در کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» شعرهایی با رویکردها و گرایشات فکری مختلف را دربارۀ جنگ ایران و عراق می‌خوانید؛ شعرهایی از شاعرانی که تعدادی از آن‌ها از شاعران مطرح و بسیار مشهور ادبیات معاصر ایران هستند.
کامیار عابدی در مقدمۀ کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» دربارۀ شعرهای متعلق به روایت غیررسمی دربارۀ جنگ توضیح می‌دهد که این شعرها «چه به اعتبار شعر و چه به اعتبار شاعر، اغلب به ملّی‌گرایان و چپ‌گرایان مرتبط بوده است.» او سپس اضافه می‌کند که «در برخی آثار این روایت، نشانه‌هایی از گروه دیگر هم به چشم می‌آید.» چنانکه عابدی در همین مقدمه اشاره می‌کند، در مجموع در شعرهای کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» تا حدود زیادی با غلبۀ اندیشۀ عُرفی / گیتی‌گرا مواجهیم.
کامیار عابدی در بخشی دیگر از این مقدمه دربارۀ حال‌وهوای کلی شعرهای گردآوری شده در کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» می‌نویسد: «به‌طور کلّی، "رنج، ایران، مردم و انسان" در زمرۀ پُربسامدترین مفهوم‌ها در شعر جنگ به روایت غیررسمی است.»
بعضی شعرهایی که در کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی» می‌خوانید عبارتند از: «ضدّ نور» از عمران صلاحی، «تا آن‌سوی کرانۀ اروند» از نعمت میرزازاده (م. آزرم)، «حماسۀ قهرمانان» از خسرو فرشیدورد، «خوزستان خونین» از احسان طبری، «در وضع قرمز» از جلال سرفراز، «ای جوانان وطن» از سید محمد محیط طباطبایی، «آبادان آتشناک» از ژاله اصفهانی، «خورشید و شقایق» از سیاوش کسرایی، «میدان راه‌آهن اهواز» از محمد مختاری، «گزارش» از بتول عزیزپور، «آخر جست‌وجو» از محمدرضا نعمتی‌زاده، «در انتظار تو» از منصور اوجی، «پیشروی» از کاظم سادات اشکوری، «دو لحظه‌وارۀ جنگ» از فریدون فریاد، «بر شطّ مرگ و ماه» از شمس لنگرودی، «خونین‌شهر» از محمد خلیلی، «برای شهیدان» از مهدی اخوان ثالث، «جنگ و زندگی» از حیدر رقابی، «در پردۀ خون» از هوشنگ ابتهاج، «طفل خوزستانی، کودک لبنانی» از علی نجفی، «پریان و آسمان» از نادر نادرپور، «بدرقه» از کاوه گوهرین، «ای وطن» از کریم امیری فیروزکوهی، «اردیبهشتگان» از سید علی صالحی، «خرمشهر» از محمدعلی اسلامی ندوشن، «خوزستان، هشتاد سال جهان شیر سیاه تو را نوشید» از رضا براهنی، «فتح بُستان» از منوچهر نیستانی، «احضاریه» از آرمان هارطونیان، «چه خوشبختی تو!» از خاطره حجازی، «سوگند» از نیّر سعیدی، «مردی که یک پا ندارد» از سیمین بهبهانی، «نام تمام مردگان یحیی است» از محمدعلی سپانلو، «قاب‌های بی‌تمثال: 9 شعر» از فرشته ساری، «از جنگ» از علی باباچاهی، «کنار بازوی بریدۀ هور» از قاسم آهنین‌جان، «پناهگاه» از احمدرضا احمدی، «جنگ عراق» از سیروس شمیسا، «خرمشهر و تابوت‌های بی‌دروپیکر» از بهزاد زرین‌پور، «گنجشک‌ها» از محمدرضا شفیعی کدکنی، «آبادان» از محمود مشرف آزاد تهرانی (م. آزاد)، «اوقات آینه» از مرسده لسانی، «این لحظه‌های خون و شهادت» از غلامحسین سالمی، «دریای وصل» از همایون صنعتی‌زاده، «در بیمارستان شهدا» از جعفر کوش‌آبادی، «ایران من» از حسین منزوی، «رزمندگان» از آرش باران‌پور و «جنگ بود» از حافظ موسوی.
کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی (برگ‌هایی فراموش‌شده از تاریخ ادبیات ایران: 1379 – 1359)» در انتشارات جهان کتاب منتشر شده است.

دربارۀ کامیار عابدی، گردآورندۀ کتاب «شعر جنگ به روایت غیررسمی»
کامیار عابدی، متولد 1347 در ماسالِ گیلان، پژوهشگر و مورخ ادبی ایرانی و منتقد شعر معاصر فارسی است. عابدی دارای فوق لیسانس رشتۀ تاریخ ایران است. او مدتی، به‌عنوان پژوهشگر، در فرهنگستان زبان و ادب فارسی مشغول به کار بوده و همچنین تدریس در بخش ایرانشناسی دانشگاه اوزاکا در ژاپن و تدریس در مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا را در کارنامۀ کاری خود دارد و در سال 1400، در مراسم افتتاحیۀ ماه فرهنگی ژاپن، از سفیر ژاپن لوح تقدیر دریافت کرده و از جانب او مورد قدردانی قرار گرفته است.
از کامیار عابدی مقالات مختلفی در نشریات، از جمله در مجلۀ «جهان کتاب»، منتشر شده است. عابدی متخصص تاریخ ادبیات معاصر ایران است و کارهای پژوهشی فراوانی در حوزۀ شعر و ادبیات معاصر ایران انجام داده است.
از جمله آثار کامیار عابدی می‌توان به کتاب‌های «از مصاحبت آفتاب: زندگی و شعر سهراب سپهری»، «در زلالِ شعر: زندگی و شعر امیرهوشنگ ابتهاج: ه. ا. سایه»، «مهدی حمیدی شیرازی: شاعر و عاشق»، «محمّد مقدّم: شاعر و زبان‌شناس»، «پرویز داریوش: شاعر و تحلیلگر ادبی»، «سیمین بهبهانی: شاعر و تکاپوگر مدنی»، «شورشگر بی‌آشتی: زندگی و شعر تندر کیا»، «رَهنوردِ گمشده: زندگی و شعر حسن هنرمندی» و «برگ‌هایی از تاریخ بی‌قراری ما: چهل گفتار در شناخت و تحلیل شعر و ادب معاصر» اشاره کرد.