کتاب «تقي اِراني» نوشت? يونس جلالي
شرح زندگي تقي اراني، روشنفکر مارکسيست، مبارز سياسي و شيميدان ايراني. يونس جلالي در کتاب «تقي اِراني: يک زندگي کوتاه» زندگي يکي از چهرههاي مشهور تاريخ سياسي ايران را روايت ميکند و نيز تصويري از زمانهاي که تقي اراني در آن زندگي کرد ارائه ميدهد.
تقي اراني بهخاطر فعاليتهاي سياسياش و خصوصاً تأثيرش بر گروهي از روشنفکران ايراني و نقش محورياش در گروه معروف به «پنجاه و سه نفر» در تاريخ سياسي ايران معروف است.
اراني همچنين، با همکاري و کمک بزرگ علوي و ايرج اسکندي، مجل? «دنيا» را تأسيس کرد که مجلهاي مهم در زمان خود بود.
ميگويند استاد ماکان، شخصيت رمان مشهور «چشمهايش» بزرگ علوي، با گوش? چشمي به تقي اراني ساخته و پرداخته شده و يکي از الگوهاي بزرگ علوي در ساختوپرداخت اين شخصيت داستاني، که يک نقاش انقلابي و مبارز است، تقي اراني بوده است.
در کتاب «تقي اراني» با روايتي از زندگي اين شخصيت مشهور تاريخ معاصر ايران، هم در دورهاي که او در برلين بود و آنجا تحصيل ميکرد و انديشهها و عقايدش شکل ميگرفت و پرورش مييافت و هم در دور? فعاليتهاي سياسي و روشنفکرياش در تهران و دستگير و زنداني شدنش همراه ديگر اعضاي گروه «پنجاه و سه نفر» و مرگش، يا بهروايتي قتلش، در زندان قصر مواجهيم.
مروري بر کتاب «تقي اراني»
کتاب «تقي اراني» با شرح ماجراي دستگيري اراني در سال 1316 شروع ميشود و آنگاه با يک فلاشبک به آغاز زندگي اراني و تولد او ميپردازد و در آخر، باز به لحظهاي که کتاب از آن آغاز شده، يعني دستگيري اراني، برميگردد و به سالهاي پاياني زندگي او در زندان قصر ميرسد.
در کتاب «تقي اراني»، ضمن آشنايي با شخصيت اراني و زندگي شخصي او، با وقايع مهمّ زمانهاش و تأثير اين وقايع بر زندگي اراني نيز آشنا ميشويم.
اراني دوراني در آلمان بود که در اين کشور، حکومت جمهوري وايمار بر سرِ کار بود اما اين حکومت ميرفت که جاي خود را به حکومت مخوف نازيها بدهد چون هيتلر در همان دوره تازه در آلمان قدرت گرفته بود.
در کتاب «تقي اراني»، حين روايت دوران زندگي و تحصيل اراني در آلمان، اوضاع سياسي، فرهنگي و اجتماعي برلين، در سالهاي بين دو جنگ جهاني، نيز به تصوير کشيده شده است تا دريابيم جوّ برلينِ آن دوره چه تأثيري بر اراني گذاشت.
اراني همچنين در دورهاي مهم از تاريخ معاصر ايران در اين کشور به زندگي و فعاليت پرداخت؛ دور? آغاز شکلگيري ايرانِ مدرن. در کتاب «تقي اراني»، ضمن ارائ? تصويري از وجوه گوناگون زندگي و شخصيت و افکار اراني، اين دوره از تاريخ ايران نيز ترسيم شده و مختصاتي از آن نشان داده شده است.
کتاب «تقي اراني: يک زندگي کوتاه» در نشر مرکز منتشر شده است. اين کتاب را بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه نيز، براساس متن انگليسيِ آن و با ترجم? امير ميرحاج و با عنوان «تقي اراني، دانشمندي در برلين»، منتشر کرده است.
دربار? يونس جلالي، نويسند? کتاب «تقي اراني»
يونس جلالي، متولد 1339، پژوهشگر تاريخ علم و تاريخ ايران و استاديار سابق دانشگاه استنفورد امريکا است. جلالي متولد ايران و تحصيلکرد? امريکاست.
