اخلاق سوت زنی

کتاب «اخلاق سوت‌زنی» نوشتۀ اریک بوت
آیا افشای عمومی تخلفات دولت‌ها و سازمان‌ها از طریق انتشار اسرار محرمانۀ آن‌ها کاری اخلاقی و قانونی است و اگر هست، حد و حدود و شروط آن چیست؟ کتاب «اخلاق سوت‌زنی»، با عنوان اصلی The Ethics of Whistleblowing، کتابی است که در آن از جوانب فلسفی و حقوقی به این مسئله پرداخته شده است.
اریک بوت در کتاب «اخلاق سوت‌زنی» پدیدۀ افشاگری عمومی تخلفات دولت‌ها و سازمان‌ها از طریق انتشار اسناد طبقه‌بندی‌شده و محرمانۀ آن‌ها را، که اصطلاحاً به آن «سوت‌زنی» می‌گویند، از منظری حقوقی و اخلاقی و فلسفی مورد بررسی قرار داده و مسائل و پرسش‌های مطرح در این باره را روی دایره ریخته و باب بحثی اخلاقی و حقوقی دربارۀ این مسائل و پرسش‌ها را گشوده است.
کتاب «اخلاق سوت‌زنی» کتابی است که، با استناد به نظریه‌های مختلف دربارۀ افشاگری، یا همان «سوت‌زنی»، از موجه یا ناموجه بودن این کار و شرایط و حد و حدود آن بحث می‌کند.
متن اصلی کتاب «اخلاق سوت‌زنی» اولین بار در سال 2019 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «اخلاق سوت‌زنی»
وجه تسمیۀ اصطلاح «سوت‌زنی» که برای افشا کردن تخلفات به کار می‌رود، چنانکه در مقدمۀ ایمان عباس‌نژاد بر ترجمۀ فارسی کتاب «اخلاق سوت‌زنی» توضیح داده شده، «اقدام پلیس‌های انگلستان در قدیم بوده است که با دیدن متخلّف سوت می‌زدند تا دیگر همکارانشان و مردم را از حضور مجرم در آن حوالی آگاه کنند.»
اریک بوت در کتاب «اخلاق سوت‌زنی» موضوعی را پیش می‌کشد و دربارۀ آن از زاویه‌های گوناگون بحث می‌کند که، به‌ویژه بعد از افشاگری‌ها دربارۀ تخلفات و اسرار محرمانۀ دولت‌ها، نظیر افشاگری‌های ادوارد اسنودن و چلسی منینگ، به موضوعی جنجالی و مهم تبدیل شده و توجه فلاسفه و اخلاق‌پژوهان را هم به خود جلب کرده است.
کتاب «اخلاق سوت‌زنی» از وجوه اخلاقی و حقوقی سوت‌زنی سخن می‌گوید. بوت در این کتاب پرسش‌هایی دربارۀ وظیفۀ اخلاقی افشاگری (سوت‌زنی) و پرسش‌هایی از این دست را مطرح می‌کند که آیا افشای اسناد طبقه‌بندی‌شدۀ مربوط به تخلفات دولتی و در معرض دید عموم قرار دادن چنین اسنادی به‌لحاظ اخلاقی قابل توجیه است و قانون‌شکنی در این زمینه در چه زمانی موجه می‌شود و چگونه و چه موقع و در چه شرایطی می‌توان افشاگری عمومی اسناد مربوط به تخلفات دولتی را توجیه و آن را عملی قانونی و به‌لحاظ اخلاقی، درست قلمداد کرد؟
کتاب «اخلاق سوت‌زنی» از شش بخش و یک بخش نتیجه‌گیری تشکیل شده است. بخش اول کتاب شامل مقدمه است و بخش‌های بعدی آن عبارتند از: «نادرستی در نگاه نخستین»، «منافع عمومی و توجیه سوت‌زنی»، «دفاعیه‌های حقوقی ممکن از سوت‌زنی موجه (1)»، «دفاعیه‌های حقوقی ممکن از سوت‌زنی موجه (2)» و «سوت‌زنی الزامی».
در بخشی از مقدمۀ کتاب «اخلاق سوت‌زنی» دربارۀ پرسش‌هایی که در این کتاب مطرح می‌شود و پیوند بینش‌های برآمده از این تحقیق با واقعیت حقوقی و نیز ضرورت پرداختن به مسئلۀ سوت‌زنی، از منظری فلسفی، آمده است: «پرسش‌هایی که کتاب فعلی مطرح می‌کند سرشتی اخلاقی دارند؛ پرسش‌هایی نظیر: "سوت‌زنی تحت چه شرایطی از نظر اخلاقی موجه خواهد بود؟" ، "اصلاً چرا نیاز است سوت‌زنی از توجیه اخلاقی برخوردار باشد؟" ، "آیا سوت‌زنی به‌نوعی از نظر اخلاقی نادرست است؟" ، "آیا سوت‌زنی کردن ممکن است حقی (حقوقی و/ یا اخلاقی) باشد؟" ، "آیا ممکن است زمانی فرا برسد که فرد ملزم باشد سوت را به صدا درآورد؟" ، "ما چگونه باید تعارض وظایف را برطرف کنیم؟ (مثلاً از طرفی موظفیم با انتقاد علنی جلوی تخلفات بزرگ دولت را بگیریم و به این تخلفات پایان دهیم، و از طرف دیگر وظایفی حقوقی، شغلی و برخاسته از تعهد داریم که از سوت‌زنی خودداری کنیم)" . با اینکه این کتاب اساساً پرسش‌هایی از این قبیل را بررسی می‌کند، همچنین بینش‌های حاصل از این تحقیق اخلاقی را با واقعیت حقوقی که درباره سوت‌زنان وجود دارد پیوند می‌زند و بعضاً حتی پیشنهادهایی کاربردی [انضمامی] برای بهبود اوضاع مطرح می‌کند.
نگاهی اجمالی به قوانین، سیاست‌ها و اسناد راهنمای موجود درباره سوت‌زنی بی‌درنگ آشکار خواهد کرد که چرا این مسئله به تحلیل‌های فلسفیِ مستمر، نیازی فوری دارد.»

دربارۀ اریک بوت، نویسندۀ کتاب «اخلاق سوت‌زنی»
اریک آر. بوت (Eric R. Boot)، متولد 1984، مدرس دانشگاه اوترخت هلند است. از بوت، به‌جز کتاب «اخلاق سوت‌زنی»، کتابی هم با عنوان «وظایف انسانی و محدودیت‌های گفتمان حقوق بشر» منتشر شده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «اخلاق سوت‌زنی»
کتاب «اخلاق سوت‌زنی» با ترجمه و مقدمۀ ایمان عباس‌نژاد در انتشارات سروش مولانا منتشر شده است. ایمان عباس‌نژاد، متولد 1376، مترجم ایرانی است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «درآمدی به فهم عقل‌گرایی: دکارت، اسپینوزا، لایب‌نیتس» اشاره کرد. ترجمۀ عباس‌نژاد از کتاب «درآمدی به فهم عقل‌گرایی» رتبۀ اول جشنوارۀ ملی کتاب سال جوانان را در بخش فلسفۀ غرب به دست آورده است.