تاریخ مردمی فوتبال

کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» نوشتۀ میکائیل کوریا
روایتی از تاریخ فوتبال از منظری مردمی، اجتماعی و سیاسی. کتاب «تاریخ مردمی فوتبال»، با عنوان اصلی Une histoire populaire du football، تاریخ فوتبال را، از آغاز تا امروز، از چشم‌اندازی متفاوت با چشم‌انداز رسمی و قراردادی فرادستان روایت می‌کند.
میکائیل کوریا در کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» بر آن است که ورزش محبوب و پرطرفدار فوتبال را از انحصار قدرت‌های مسلط و شرکت‌های تجاری بزرگ بیرون بیاورد و آن را به کف خیابان و به میان مردم عادی بیاورد. او در این کتاب از نقش و اهمیت فوتبال در زیست اجتماعی مردم عادی سخن می‌گوید و یادآور می‌شود که فوتبال، جدا از ستاره‌سازی و فساد مالی و زرق‌وبرق تجاری‌ای که امروزه از جانب صاحبان منافع کلان اقتصادی به آن داده شده، وجهی دیگر هم دارد که متعلق به مردم عادی و گمنام و حاشیه‌ای است. کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» ما را با همین وجه از فوتبال آشنا می‌کند.
کوریا در کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» تاریخ فوتبال را از پایین و از چشم فرودستان و حاشیه‌نشینان و گمنامان روایت می‌کند. او در این کتاب نشان می‌دهد که فوتبال تنها متعلق به عرصۀ تجارت و قدرت نیست و می‌تواند کارکردی رهایی‌بخش هم برای مردم داشته باشد؛ کارکردی که از نیروی اجتماعی و سیاسی نهفته در فوتبال نشأت می‌گیرد.
متن اصلی کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» اولین بار در سال 2018 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «تاریخ مردمی فوتبال»
میکائیل کوریا در کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» به نگارش تاریخ غیرسمی فوتبال می‌پردازد.
در کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» با روایتی از تاریخ گمنامان و فراموش‌شدگان و حاشیه‌نشینان، با محوریت فوتبال، مواجهیم. این کتاب بر وجوهی از تاریخ فوتبال نور می‌تاباند که در پشت روایت‌های رسمی و ستاره‌محور و تجاری از فوتبال مخفی مانده است. کوریا برای روایت چنین تاریخی از فوتبال، به واکاوی تاریخ مردمی فوتبال در نقاط مختلف دنیا می‌پردازد.
با خواندن کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» درمی‌یابیم که فوتبال به تجارت فوتبال محدود نمی‌شود و این ورزش، بیش از یک قرن ابزاری نیرومند و رهایی‌بخش برای فمینیست‌ها، کارگران، فعالان جنبش‌های ضداستعماری، جوانان محله‌های کارگرنشین و معترضان سراسر جهان بوده است.
کوریا در کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» از کسانی می‌گوید که به‌طور روزانه، به‌صورت حرفه‌ای یا آماتور، فوتبال بازی می‌کنند اما سرگذشت و سرنوشتشان تحت‌الشعاع اسطوره‌ها و ستاره‌ها و تیم‌های بزرگ فوتبال قرار گرفته است.
کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» همچنین داستان شگفت‌انگیز ضدفرهنگ‌های فوتبالی‌ای را که بعد از جنگ دوم جهانی متولد شده‌اند، از هولیگان‌های انگلیسی تا اُلتراهایی که در بهار عربی 2011 نقشی محوری ایفا کردند، روایت می‌کند و نشان می‌دهد که فوتبال، هم می‌تواند ویرانگر باشد و هم سخاوتمند.
کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» از مقدمه‌ای با عنوان «زمینِ فوتبال، زمینِ جنگ» و پنج بخش با عنوان‌های «دفاع. مقاومت کارگران علیه نظم بورژوایی»، «حمله کردن. حمله به دیکتاتورها»، «دریبل کردن. رسوا ساختن استعمار»، «هوادار. اشتیاق جمعی و فرهنگ مردمی» و «رهایی. جنگیدن و آفریدن در مواجهه با فوتبال صنعتی» تشکیل شده است. این بخش‌ها خود در مجموع از بیست‌ودو فصل که هرکدام به موضوعی مرتبط با بحث کلی کتاب می‌پردازند تشکیل شده است.
فصل‌های بیست‌ودوگانۀ کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» عبارتند از: «و فوتبال بود. توپ‌های آشوبگر و کنترل اجتماعی»، «استانداردسازی بدن‌ها، شکل‌دادن روح‌ها. تولد ورزشی صنعتی»، «بازی مردم. فوتبال به‌مثابۀ نشانۀ فرهنگی طبقۀ کارگر»، «دختران مهمات‌چی. حماسۀ نخستین زنان فوتبالیست بریتانیا»، «طبقه علیه طبقه. فوتبال کارگری فرانسه، گسترش قلمرو مبارزه»، «روش سادۀ "نه" گفتن. ورزشگاه‌ها در رژیم‌های اقتدارگرای ایتالیا، شوروی و اسپانیا»، «توپ زیر پا در برابر مشت آهنین. مقاومت فوتبالی علیه نازیسم»، «دموکراسی کورینتیانس. توپ گرد و خودگردان علیه دیکتاتور برزیل»، «خط مقدم، میدان تحریر. اُلتراهای اَهلاوی در کانون انقلاب مصر»، «یازده استقلال‌طلب الجزایری. مبارزۀ رهایی با چنگ و دندان»، «فلسطین زمین را پس می‌گیرد. فوتبال، سلاح سیاسی مردم فلسطین»، «دریبل، هنر ضداستعماری. هویت آفریقایی – برزیلی و مقاومت بومیان در فوتبال»، «اخراج استعمار از بازی فوتبال و جنگ رهایی از قیمومت در صحرای آفریقا»، «هرگز تنها قدم نخواهی زد. هولیگانیسم و خرده‌فرهنگ‌های بریتانیا»، «یار دوازدهم: جنبش اُلترای ایتالیا. فعالیت سیاسی برای استقلال هواداران»، «خدا و شیطان. مارادونا میان محبوبیت مردمی و فرهنگ هواداران»، «ما عاشقانیم، نه جنگجو. اُلتراهای استانبول در برابر قدرت ترک»، «فوتبالِ فوتبالیست‌ها. از می 68 تا شورش آماتورها»، «مقابله با تبعیض جنسی. فوتبال زنانه علیه مردسالاری ورزش فرانسه»، «اینجا فوتبال اعتراضی است. باشگاه‌های تعاونی و سهامدار مردمی در انگلیس»، «بازی در جناح چپ. سن‌پائولیِ هامبورگ یا دزدان دریایی فوتبال – تجارت» و «توپ‌های وحشی، توپ در حاشیه. فوتبال خیابانی مقابل فوتبال نهادی».
کتاب «تاریخ مردمی فوتبال»، به‌پیروی از رویکرد و موضعی که نویسنده در آن اتخاذ کرده است، یک تاریخ‌نگاری غیرخطی و تکه‌تکه است. کوریا خود در بخشی از مقدمۀ این کتاب، دربارۀ رویکرد و ساختار و محتوای آن می‌گوید: «برخلاف نقدهای رادیکال ورزش، که بدون تفاوت فوتبال را مانند "افیون توده‌"ی جدید توصیف می‌کنند و با نگاهی از بالا به پایین هزاران آدم مشتاق این ورزش را مانند توده‌ای از دیوانگان بی‌خبر در نظر می‌گیرند، این کتاب به کشف آنچه در فوتبال مخرب است، می‌پردازد و مجذوب تمام مردان و زنانی می‌شود که از آن به‌عنوان سلاحی برای رهایی استفاده می‌کنند. در طول تاریخ و در چهار گوشۀ دنیا، در واقع فوتبال آزمون شماری از مقاومت‌ها در برابر نظم موجود – که می‌توانست کارفرمایی، استعماری، دیکتاتوری، پدرسالارانه یا همزمان همۀ این‌ها باشد – بوده است. همچنین امکان شکل‌گیری روش‌های جدید برای مبارزه را نیز ایجاد کرده است؛ روش‌هایی برای لذت بردن، برقراری ارتباط و به‌طور خلاصه، ابراز وجود.
این کتاب برای روشن کردن این تاریخ ناآشنا، وقایع‌نگاریِ خطی را نپذیرفته است. بیست‌ودو فصل تشکیل‌دهندۀ این کتاب، روایت را به‌شکل توپی در این زمین بزرگ جنگ که "سیارۀ فوتبال" است، پیش می‌برد؛ از منچستر تا بوینس‌آیرس، از داکار تا استانبول، از سائوپائولو تا قاهره، از تورین تا غزه و... . این داستان مردمیِ فوتبال که به‌اجبار پیچیده و تکه‌تکه است، همچنین به بزرگان این دوره در سکوهای ورزشگاه بارسا زیر یوغ ژنرال فرانکو امکان سخن می‌دهد؛ همان‌گونه که به بزرگان سرزمین‌های آفریقای جنوبی در دورۀ تیرۀ آپارتاید؛ باشگاه‌های کارگری فرانسه بین دو جنگ جهانی؛ و به گروه‌های اُلترا در چیاپاس در قرن اخیر.
این کتاب در نهایت، در مورد اجتماعات فوتبال و در حاشیۀ آن، از فوتبال نهادگرا و حرفه‌ای صحبت می‌کند. ترسیم دوبارۀ تاریخ مردمی این ورزش در حقیقت دربردارندۀ گذر از دوگانگی میان فوتبال "وحشی" و فوتبال "قراردادی" است.»
این کتاب برای روشن کردن این تاریخ ناآشنا، وقایع‌نگاریِ خطی را نپذیرفته است. بیست‌‌ودوفصل تشکیل‌دهندۀ این کتاب، روایت را به‌شکل توپی در این زمین بزرگ
کتاب «تاریخ مردمی فوتبال» با ترجمۀ علی انتصاری‌پور در انتشارات افکار جدید منتشر شده است.

دربارۀ میکائیل کوریا، نویسندۀ کتاب «تاریخ مردمی فوتبال»
میکائیل کوریا (Mickaël Correia)، متولد 1983، روزنامه‌نگار و مترجم فرانسوی – پرتغالی است. او یکی از بنیانگذاران مجلۀ مستقل «جف کلاک» است و همکاری با نشریۀ «لوموند دیپلماتیک» را هم در کارنامۀ کاری خود دارد.
کارِ کوریا عمدتاً بر موضوعات مربوط به مسئلۀ اقلیم و آب‌وهوا، مبارزات اکولوژیک و استعماری و فرهنگ مردم متمرکز است. او همچنین مترجم شعر معاصر پرتغال است.
از آثار میکائیل کوریا می‌توان به کتاب‌ «جنایتکاران اقلیم. تحقیق دربارۀ شرکت‌های چندملیتی که سیارۀ ما را می‌سوزانند» اشاره کرد.