اندیشه و سیاست در ایران باستان جلد 4 (مطالعات فرهنگی و اجتماعی)
سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانی ها و نهاددولت ساسانیان

کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان – جلد چهارم: سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانی‌ها و نهاد دولت ساسانیان» به‌قلم جمعی از نویسندگان
سیاست شهریاری در ایران باستان بر شالودۀ چه تفکر و فرهنگی بنا شده و خاستگاه آن کجاست؟ مجموعۀ چهارجلدی «اندیشه و سیاست در ایران باستان» حول این پرسش شکل گرفته است.
این مجموعه، ماحصل کار جمعیِ گروهی از محققین است و هدف از تألیف آن، واکاوی ریشه‌های سیاست شهریاری در ایران باستان و خاستگاه فکری و فرهنگی این سیاست و بررسی نقادانۀ جنبه‌های گوناگون آن است.
در دیباچۀ رضا ماحوزی، معاون پژوهشی مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، بر مجموعۀ «اندیشه و سیاست در ایران باستان» دربارۀ این مجموعه آمده است: «آن‌چه در این مجموعۀ چهارجلدی در اختیار خوانندگان تیزبین و محققان فهیم قرار گرفته است، تلاش دارد تا براساس آن‌چه در روایت‌های اساطیری و حماسی در سرمشق شاهان پیشدادی و کیانی آمده است، و براساس آن‌چه در دوران تاریخی حکومت‌های بومی پیشاآریایی و سپس پادشاهی‌های باستانی چهارگانۀ ایران از ماد تا ساسانیان را دربرمی‌گیرد، "تصویری از اندیشه و سیاست در ایران باستان" به دست دهد.»
مجموعۀ «اندیشه و سیاست در ایران باستان» از مقالاتی از پژوهشگران مختلف تشکیل شده است. این مجموعه، منبعی کارآمد برای دانشجویان تاریخ و همۀ کسانی است که به پژوهش و مطالعه در زمینۀ تاریخ ایران و به‌ویژه تاریخ ایران باستان گرایش و علاقه دارند.
مجموعۀ چهارجلدی «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، علاوه بر دیباچۀ رضا ماحوزی، با مقدمه‌ای به‌قلم رضا غلامی، رییس مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، که این مجموعه در آن منتشر شده، همراه است.

مروری بر جلد چهارم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان»
چهارمین و آخرین جلد از مجموعۀ «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، با عنوان «سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانی‌ها و نهاد دولت ساسانیان»، از چهل‌ویک مقاله تشکیل شده که در دو بهره یا بخش تنظیم شده‌اند.
این مجلد از کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان» به دوران پادشاهی اشکانیان و ساسانیان و بحث از چیستی سیاست شهریاری در نگره‌های گفتمانی دولت شهریاری در این دو دورۀ تاریخی اختصاص دارد.
در بخش اول کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان – جلد چهارم: سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانی‌ها و نهاد دولت ساسانیان»، با عنوان «پایایی دولت شهریاری ایرانی در عهد اشکانیان»، به چیستی دولت تاریخی پارتی، روایت‌های معتبر از چگونگی شکل‌گیری دولت اشکانی، ماهیت نهادی، سیاسی و اجتماعی حکومت اشکانی و بررسی سیاست نظامی‌گری و جنگ‌ها و استراتژی‌های نظامی اشکانیان پرداخته شده است. در این بخش از جلد چهارم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، چنانکه در دیباچۀ رضا ماحوزی بر این کتاب توضیح داده شده، از منابع و مستندات رومی، ارمنی و سُریانی و... برای معرفی چهرۀ تاریخی حکومت اشکانی استفاده شده است.
بخش دوم از جلد چهارم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، با عنوان «بنای دولت ساسانیان و بنیان‌های سیاست ایران‌شهری»، به بررسی دوران حکومت ساسانیان، از ابتدای بر سرِ کار آمدن این سلسله تا سقوط آن به‌دست مسلمانان، اختصاص دارد. از جمله موضوعاتی که در این بخش به آن‌ها پرداخته شده می‌توان به رویکردهای فرهنگی و مذهبی شاهان ساسانی نسبت به ادیان و مذاهب، سیاست خارجی و استراتژی‌های نظامی ساسانیان، متون و منابع مذهبی و سیاسی و ادبی به‌جا مانده از عصر ساسانی و مفاهیم و مؤلفه‌های اصلی نظام‌های اخلاقی حاکم بر این عصر اشاره کرد.
مقالاتی که در کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان – جلد چهارم: سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانی‌ها و نهاد دولت ساسانیان» می‌خوانید عبارتند از: «پدیداری و ساخت مناسبات قدرت سیاسی – اجتماعی دولت اشکانی» نوشتۀ مهرداد قدرت دیزجی، «عوامل کم‌شناختگی تاریخی دولت و جامعۀ سیاسی اشکانی» نوشتۀ مهرداد قدرت دیزجی، «شهریاری اشکانیان به‌روایت متون یونانی، رومی و ارمنی» نوشتۀ برات‌علی نجف‌زاده، «بازخوانی سیاست شهریاری اشکانیان در آثار عصر ساسانی» نوشتۀ علی‌اصغر میرزایی، «جایگاه و کارکرد دستگاه دیوانی در حکومت اشکانیان» نوشتۀ ابراهیم مشفقی‌فر، «نیروها و نهادهای سیاسی و اجتماعی متنفذ در دورۀ حکومت اشکانی» نوشتۀ باقرعلی عادل‌فر، «سیاست و روابط خارجی دولت اشکانی» نوشتۀ داوود هرمیداس باوند، «روند جنگ و رویۀ سپاهی‌گری در حکومت اشکانیان» نوشتۀ محمد منصورنژاد، «استراتژی‌های نظامی شاهان اشکانی و پایایی و زوال حکومت آنان» نوشتۀ مهرداد قدرت دیزجی، «گذار دولت شاهی ایرانی از اشکانیان به ساسانیان» نوشتۀ شروین وکیلی، «پدیداری و شکل‌گیری ساخت قدرت سیاسی و اجتماعی دولت ساسانی» نوشتۀ سید اصغر محمودآبادی، «سیاست و حکومت ساسانیان به‌روایت مورخان رومی، ارمنی و سریانی» نوشتۀ میرحواس احمدزاده، «مبانی و مختصات اندیشۀ ایران‌شهری در دورۀ ساسانیان» نوشتۀ علی‌اصغر میرزایی، «بایسته‌های شاه‌گُزینی در سنت شهریاری ساسانیان» نوشتۀ شهرام جلیلیان، «مناسبات طبقات اجتماعی و قدرت سیاسی در دوران اشکانیان و ساسانیان» نوشتۀ محمد رضایی‌راد، «تبارهای خاندانی و سیر قدرت و حکومت در دورۀ ساسانیان» نوشتۀ شهرام جلیلیان، «نقش دین و موبدان زرتشتی در سیاست و حکومت ساسانیان» نوشتۀ سید اصغر محمودآبادی، «نفوذ قدرت سیاسی و اجتماعی مذهب و موبدان در حکومت ساسانیان» نوشتۀ محمدتقی ایمان‌پور، «نقش سرداران و سپاهیان در سیاست و حکومت ساسانیان» نوشتۀ سید اصغر محمودآبادی، «زن و سیاست در حکومت ساسانیان» نوشتۀ فاطمه صادقی گیوی، «سیاست مذهبی و فرهنگی شاهان ساسانی» نوشتۀ محمود جعفری دهقی، «رویکردهای سیاست و روابط خارجی دولت ساسانیان» نوشتۀ بهراد فرهمند و امیرحسین حاتمی، «جنگ و نظام سپاهی‌گری در سیاست و حکومت ساسانیان» نوشتۀ محمد منصورنژاد، «سیاست نظامی‌گری شاهان ساسانی و روند پایداری و زوال دولت شاهی» نوشتۀ مهرداد قدرت دیزجی، «زمینه‌های سیاسی و اجتماعی شکل‌گیری دانشگاه جندی‌شاپور» نوشتۀ رضا ماحوزی و حسین ابراهیم‌آبادی، «روایتی از آموزش سیاسی در دوران حکومت ساسانی» نوشتۀ میرحواس احمدزاده، «آرای سیاسی مزدیسنا در دولت ساسانیان» نوشتۀ مهرداد قدرت دیزجی، «نسبت دین، اخلاق و سیاست در کارنامۀ اردشیر بابکان» نوشتۀ سید علی محمودی، «بایسته‌های فرمان‌روایی در زندِ بهمن یسن» نوشتۀ سید علی محمودی، «تحلیل گفتمانی قدرت در نامۀ تنسر» نوشتۀ مهدی حسنی باقری شریف‌آباد، «روایت اخلاق سیاسی در نامۀ تنسر به گشنسب» نوشتۀ سید علی محمودی، «بایسته‌های سامان سیاسی در اندیشۀ کرتیر» نوشتۀ آوات عباسی و هدیه علی‌مرادی، «خوانشی از روایت اندیشۀ سیاسی ایران‌شهری در کلیله و دمنه» نوشتۀ سید جواد طباطبائی، «پرتوی بر آموزه‌های سیاسی کلیله و دمنه» نوشتۀ مسعود آریایی‌نیا، «معرفت‌شناسی امر سیاسی در داستان‌های رای و برهمن» نوشتۀ رضا نجف‌زاده، «گفتمان حاکم و کارکرد پادگفتمان‌ها در شاهنشاهی ساسانیان» نوشتۀ احمد نقیب‌زاده، «اندیشه‌ها و جریان‌های انتقادی دورۀ حکومت ساسانیان» نوشتۀ فریدون الهیاری، «سیاست و شهریاری در اندیشۀ مانی» نوشتۀ احمد بستانی، «سیاست و شهریاری در اندیشۀ مزدک» نوشتۀ مسعود آریایی‌نیا، «جنبش‌های مذهبی – اجتماعی نومانوی در اروپای قرون میانه» نوشتۀ داوود هرمیداس باوند و «زوال و فروپاشی دولت شاهی ساسانیان» نوشتۀ بهادر قیم.
کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان – جلد چهارم: سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانی‌ها و نهاد دولت ساسانیان» در مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شده است.