تکامل تدریجی
نظریه ای همچنان در بحران

کتاب «تکامل تدریجی» نوشتۀ مایکل دنتون
کتابی علیه داروینیسم و نظریۀ تکامل تدریجی او و نظریات نوداروینیان درباب تکامل. کتاب «تکامل تدریجی: نظریه‌ای همچنان در بحران»، با عنوان اصلی Evolution: Still a Theory in Crisis، کتابی است در ردّ نظریۀ تکامل با استناد به شواهد و یافته‌ها و نظریاتی که نویسنده در این کتاب ارائه می‌دهد.
مایکل کتاب «تکامل تدریجی» را در تکمیل کتاب دیگرش، با عنوان «تکامل: نظریه‌ای در بحران»، که سی سال پیش از این کتاب منتشر شده و از آثار معروف اوست، نوشته است و در این کتاب، علاوه بر نقد نظریۀ داروین و نوداروینیان دربارۀ تکامل، از نظریۀ ساختارگرایی دفاع کرده است.
دنتون در کتاب «تکامل تدریجی» بر آن است که اثبات کند همچنان و بعد از سی سال که از نوشتن کتاب قبلی‌اش در نقد داروینیسم می‌گذرد، شواهدی که این نظریه را اثبات کند و بر تکامل صحه بگذارد یافت نشده است.
متن اصلی کتاب «تکامل تدریجی» اولین بار در سال 2016 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «تکامل تدریجی»
کتاب «تکامل تدریجی» از مقدمه و سیزده فصل تشکیل شده است. مایکل دنتون در فصل‌های مختلف این کتاب یافته‌های خود را که به اعتقاد او براساس آن‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که دلیل و مدرک و شاهدی برای اثبات نظریۀ تکامل تدریجی مدّ نظر داروین و داروین‌گرایان وجود ندارد، ارائه می‌دهد.
دنتون مقدمۀ کتاب «تکامل تدریجی» را با اشاره‌ای به کتاب قبلی خود، «تکامل: نظریه‌ای در بحران»، که کتاب «تکامل تدریجی» تکمله‌ای بر آن است، آغاز می‌کند و شرحی از کتاب قبلی و استدلالات و دیدگاه‌هایی که در آن کتاب مطرح کرده بود ارائه می‌دهد و آن‌گاه به شرح سیر تکامل نظریاتش در کتاب پیشین، براساس یافته‌های جدیدترش، می‌پردازد و در تقابل با نظریۀ انتخاب طبیعی داروین دربارۀ تکامل، از نظریۀ ساختارگرایانه‌ دربارۀ طبیعت دفاع می‌کند؛ نظریه‌ای که پیش از داروین مطرح و مورد قبول بسیاری از دانشمندان حوزۀ زیست‌شناسی بوده است.
دنتون در مقدمۀ کتاب «تکامل تدریجی» نظریۀ داروین و نوداروینیان و سازگارگرایی و ساختارگرایی در حوزۀ زیست‌شناسی را در بستر و زمینه‌ای تاریخی شرح می‌دهد و سیرِ این نظریات را مرور و بررسی می‌کند.
فصل‌های سیزده‌گانۀ کتاب «تکامل تدریجی» که بعد از مقدمه می‌آیند عبارتند از: «گالاپاگوس»، «سلسله مراتب طبیعت»، «نظم غیرسازشی»، «تکاوین»، «درخت زندگی و تیپ‌های متمایز»، «پل زدن بر گسست‌ها؛ سلو‌ل‌ها و پروتئین‌ها»، «پل زدن بر گسست‌ها؛ گیاهان گلدار»، «پل زدن بر گسست‌ها؛ اندام‌های حرکتی، پرها، بال‌ها و مارماهی‌ها»، «پل زدن بر روی گسست‌ها؛ خاستگاه تکلم»، «فراتر از شانس؛ در طبیعت هیچ پرشی وجود ندارد»، «فسیل‌ها؛ روندهای غیرسازشی بلندمدت»، «تیپ‌شناسیِ از نوع جان‌گرفته» و «اولویت یک پارادایم».
در بخشی از کتاب «تکامل تدریجی» می‌خوانید: «بنا بر الگوی ساختارگرایی، بخش معناداری از نظم حیات و هر موجود زنده‌ای حاصل محدودیت‌های درونی اساسی یا عوامل علّی است که این‌ها به نوبۀ خود از خواص فیزیکی و بنیادین سامانه‌های زیستی و مواد زیستی ایجاد می‌شوند.
به‌عبارت دیگر، نظم زیستی حاصل سازگاری برای برآورده کردن اهداف کارکردی نیست. یکی از ساده‌ترین مثال‌های این نوع از نظم یا همان "نظم ساختاری" غشای سلول است که به‌شکل لایۀ نازکی که سطح سلول را می‌پوشاند درآمده و کاملاً حاصل ویژگی آب گریز اجزای چربی خودش است. یعنی حاصل یک قانون فیزیکی است، صرف‌نظر از هر هدف کارکردی که ممکن است در این بین وجود داشته باشد.
این محدودیت‌های درونی یا همان‌طور که در قرن نوزدهم به آن گفته می‌شد قوانین فرم‌های زیستی مورد قبول بسیاری از زیست‌شناسان قبل از داروین بود و آن‌ها به‌این‌ترتیب نحوۀ شکل‌گیری موجودات زنده را به چند طرح یا "تیپ" اصلی محدود می‌کردند. درست مثل قوانین اشکال شیمیایی یا شکل‌های بلور که مواد شیمیایی و بلورها را به مجموعه‌های محدودی از اشکال قانونمند محدود می‌کرد. این دیدگاه اشاره بر این دارد که بسیاری از اشکال بنیادین حیات مثل سایر شکل‌های طبیعی و نهایتاً از طریق خودسازماندهی ماده به‌وجود آمده‌اند و قوانینی جهان‌شمول‌اند.
ساختارگرایی، حداقل به‌شکلی که در قرن نوزدهم در نظر گرفته می‌شد و در مدلی که من در اینجا از آن دفاع می‌کنم به‌طور ضمنی اشاره بر این دارد که گونه‌های اصلی موجود در حیات و در واقع تمام پیشرفت‌های تکاملی حیات بر روی زمین در دل طبیعت ساخته شده‌اند. بنابراین حیات، آن‌طور که بعد از داروین به آن نگریسته می‌شود، مصنوع زمان و شانس نیست. بلکه قابل پیش‌بینی است و بخش ضروری از کل کیهان به شمار می‌رود.»

دربارۀ مایکل دنتون، نویسندۀ کتاب «تکامل تدریجی»
مایکل جان دنتون (Michael John Denton)، متولد 1943، پژوهشگر بریتانیایی – استرالیایی است. دنتون پزشک و نیز دارای دکترای بیوشیمی از کالج کینگ لندن است. او در دوره‌ای عضو ارشد مرکز تحقیقاتی دانشگاه اوتاگو و پژوهشگر بیماری‌های ژنتیکی چشم بود. دنتون همچنین عضو ارشد مرکز علم و فرهنگ مؤسسۀ دیسکاوری است. او از طرفداران نظریۀ طراحی هوشمند است.
از آثار مایکل دانتون می‌توان به کتاب‌های «سرنوشت طبیعت» و «معجزه‌ی سلول» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «تکامل تدریجی»
«تکامل تدریجی: نظریه‌ای همچنان در بحران» با ترجمه و مقدمۀ اعظم خرام در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.
اعظم خرام، متولد 1350، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «مرد غیرقابل اعتماد»، «خداحافظ ویتامین»، «مرا برگردان»، «بازگشت فرضیۀ خدا»، «عشق ورای ایمان»، «داروینیسم و طراحی هوشمندانه»، «معجزه‌ی سلول»، «من چگونه اروین یالوم شدم» و «جاسوس» اشاره کرد.
از کتاب «تکامل تدریجی» ترجمۀ فارسی دیگری هم موجود است. این ترجمه با عنوان «تکامل: نظریه‌ای همچنان در بحران» منتشر شده و مترجم آن زینب خدایی و ناشرش انتشارات پارسیک است.