اندیشه تاریخی در یونان باستان
از هومر تا عصر هراکلیوس

کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» اثر آرنولد توین‌بی
تاریخ‌، فلسفۀ تاریخ و تاریخ‌نگاری در یونان باستان به‌روایت یک مورخ. کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان: از هومر تا عصر هراکلیوس»، با عنوان اصلی Greek historical thought,: From Homer to the age of Heraclius، کتابی است مناسب کسانی که می‌خواهند با منتخبی از متون تاریخی دوران یونان باستان و اندیشۀ تاریخی آن دوران و نیز رویکردهایی که در عصر یونان باستان در تاریخ‌نگاری معمول بوده است، آشنا شوند.
آرنولد توین‌بی در کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» مجموعه‌ای از متون تاریخی به‌جامانده از یونان باستان، از تاریخ یونان و ایران هرودوت تا جنگ تروای توسیدید و...، را گردآوری و به زبان انگلیسی ترجمه کرده و نیز نشان داده است که فلسفۀ تاریخ و روش تاریخ‌نگاری در دورۀ یونان باستان چه و چگونه بوده است.
کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» می‌تواند مقدمه‌ای راهگشا و کارآمد برای مطالعۀ جدی‌تر و گسترده‌تر تاریخ یونان باستان باشد. این کتاب، هم برای علاقمندان غیرمتخصص مطالعات تاریخی کتابی جذاب و خواندنی است و هم می‌تواند برای دانشجویان تاریخ که تازه تحصیل در این رشته را آغاز کرده‌اند مفید باشد.
با خواندن کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» همچنین می‌توانیم درک بهتری از تاریخ روزگار خودمان به دست آوریم.
متن اصلی کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» اولین بار در سال 1924 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان»
نکتۀ مهم کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» این است که آرنولد توین‌بی، که خود مورخ و تاریخ‌شناس و متفکری برجسته است، در این کتاب به گردآوری و ترجمۀ تصادفی منتخبی از متون تاریخی به‌جامانده از یونان باستان اقدام نکرده بلکه این متون را با رویکرد و نگاهی ویژه به تاریخ، برگزیده و به زبان انگلیسی ترجمه کرده و در کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» گردآوری کرده است.
آرنولد توین‌بی در کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» آن دسته از متون تاریخی متعلق به دورۀ یونان باستان را انتخاب و به انگلیسی ترجمه و در این کتاب گرد آورده که نظریۀ خود او را دربارۀ تاریخ و فایدۀ مطالعۀ تاریخ اثبات می‌کنند. توین‌بی بر این عقیده است که تمدن‌ها همگی مراحلی مشابه را از سر می‌گذرانند و به همین دلیل گذشته، چراغ اکنون است و با مطالعۀ تاریخ گذشته و آنچه در گذشته رخ داده است می‌توان درک بهتری از امروز به دست آورد.
درواقع در کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» با متونی از گذشته مواجهیم که می‌توانند بر امروز ما نور بتابانند. توین‌بی همچنین در این کتاب، ما را با فلسفۀ تاریخ در یونان باستان و نیز شیوۀ تاریخ‌نگاری در آن دوران آشنا می‌کند.
کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» از پیش‌درآمد، دیباچه‌ای بر چاپ دوم متن اصلی این کتاب و چهار بخش تشکیل شده است. بخش‌های چهارگانۀ کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان» عبارتند از: «پیشگفتارها»، «فلسفۀ تاریخ»، «هنر تاریخ‌نگاری» و «پسگفتارها».
در بخشی از دیباچۀ آرنولد توین‌بی بر چاپ دوم کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان»، که در سال 1950 نوشته شده، دربارۀ این کتاب و هدف از تألیف آن و آنچه مخاطبانی بسیار دور از عصر یونان باستان می‌توانند از چنین کتابی بیاموزند، می‌خوانید: «چون نوبت ما فرا رسید که مغلوب تاریخ شویم، که دیر یا زود فرا خواهد رسید، تجربه‌های ناگوارمان ما را برمی‌انگیزد که دوباره اندیشه‌ورزی دربارۀ تاریخ بشر و سرنوشت انسان را آغاز کنیم. در جهان غرب کنونی ما، از سال 1914 اذهان ما بدین سمت گرایش یافته است. ولی انسان غربی قرن بیستم که ربع‌هزاره‌ای آسوده‌ترین زندگی را داشته است، برای این کار فکری ضروری اما دشوار آمادگی ندارد. ما در تجربۀ خویش تاکنون بیش از سی‌وشش سالِ گناه‌آلود و پررنج را پشت سر نگذاشته‌ایم تا فهممان را روشنایی بخشد. اگرچه در همین زمان کوتاه توانسته‌ایم به فراوانی از هر دو نوع تجربه بیندوزیم، زمان باز کوتاه‌تر از آن بوده که اجازه دهد تاریخ بشر را همه‌جانبه بنگریم، در پرتو آنچه انجام داده‌ایم و آنچه رنجمان داده است.
اینجاست که اندیشۀ تاریخی یونان باستان می‌تواند کمکمان کند، زیرا در تاریخ یونان و روم مدت متناظر پرمصیبت، اگر آن را از فروپاشی تمدن هلّنی در آغاز جنگ آتن و پِلوپونّز در سال 431 پیش از میلاد تا اضمحلال نهایی‌اش در آخرین مرحلۀ سقوط امپراتوری روم در سدۀ هفتم میلادی در نظر بگیریم، نه سی‌وشش سال بلکه هزار و صد سال خواهد بود. در این دوره که از آغاز تا پایانش دست‌کم یازده قرن به‌درازا می‌کشد، اندیشمندان یونانی کوشیده‌اند در پرتو تجربه‌هایی از آن نوع که اخیراً ما نیز داشته‌ایم به راز حیات بشر پی ببرند. پاره‌هایی از آثار یونانیِ بر جای مانده که این بحث طولانی در آنها مطرح شده است، با اعتقاد به اینکه برای خوانندۀ امروزی نیز خالی از فایده نیستند، در کتاب حاضر ترجمه شده‌اند.
سرشت و ماهیت تجربه‌های تاریخی که این اندیشه‌ها را در نفوس یونانی برانگیخته‌اند، همانند تجربه‌هایی است که ما نیز داشته‌ایم. اندیشه‌های یونانی که در این اثر آمده‌اند بازتاب‌هایی است از جنگ‌های جهانی و جنگ‌های طبقاتی، برخوردهای فرهنگی مردمانی با میراث‌های اجتماعی بسیار متفاوت، نامهربانی‌ها و قهرمانی‌ها، و همۀ دیگر الگوهای معماوارِ بافته در تاروپود رنگارنگ خیروشر که اذهان آدمی را به گلاویزی با ناسازگی‌های طبیعت بشر برمی‌انگیزند.»

دربارۀ آرنولد توین‌بی، مؤلف کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان»
آرنولد جوزف توین‌بی (Arnold Joseph Toynbee)، متولد 1889 و درگذشته به سال 1975، استاد دانشگاه، مورخ، فیلسوفِ تاریخ و محقق انگلیسی است. توین‌بی همچنین در فاصلۀ سال‌های 1918 تا 1950 از متخصصان برجستۀ امور بین‌الملل به حساب می‌آمد. او بیش از هرچیز به‌خاطر کتاب دوازده‌جلدی‌اش، با عنوان «بررسی تاریخ»، مشهور است.
توین‌بی در دهۀ 40 میلادی چنان شهرتی داشت که عکسش در سال 1947 روی جلد مجلۀ «تایم» منتشر شد.
از دیگر آثار آرنولد توین‌بی می‌توان به کتاب‌های «تاریخ تمدّن: تحلیلی از تاریخ جهان از آغاز تا امروز» و «از شرق به غرب: سفر به دور دنیا و ایران» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان»
کتاب «اندیشۀ تاریخی در یونان باستان: از هومر تا عصر هراکلیوس» با ترجمۀ حسن افشار در انتشارات فرهنگ جاوید منتشر شده است.
حسن افشار، متولد 1332، مترجم ایرانی است. افشار در حوزه‌های تاریخ، ادبیات، فلسفه، علوم سیاسی و هنر ترجمه می‌کند. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد: فروپاشی امپراتوری عثمانی و شکل‌گیری خاورمیانه‌ی معاصر»، «جنگ صلیبی اول: فراخوان از شرق»، «اختناق ایران»، «فن سینما و بازیگری در سینما»، «سه رساله‌ی پیشانقدی»، «سفید بینوا»، «آیرونی»، «سیاست‌ورزی در ایران عصر صفوی: قدرت، دیانت، بلاغت»، «شب بی‌پایان»، «سلام اول: تاریخ انقلاب امریکا» و «جنگ‌های ایران و یونان» اشاره کرد.