یک فیلم، یک جهان 21: حالا نگاه نکن

کتاب «حالا نگاه نکن» نوشتۀ مارک سندرسن
تک‌نگاری‌ای دربارۀ یکی از فیلم‌های مطرح و مهم تاریخ سینما. کتاب «حالا نگاه نکن»، با عنوان اصلی Dont Look Now، که این عنوان را از فیلمی به همین نام گرفته است، کندوکاو مارک سندرسنِ فیلمنامه‌نویس و منتقد در وجوه گوناگون ساختاری و مضمونی و تکنیکی فیلم «حالا نگاه نکن» به‌کارگردانی نیکلاس روگ، کارگردان انگلیسی، است.
نیکلاس روگ فیلم «حالا نگاه نکن» را، که تریلری در ژانر وحشت است، براساس داستانی از دافنه دوموریه ساخت. این فیلم، در سال 1973 اکران شد و اکنون یکی از فیلم‌های کلاسیک و خوش‌ساخت تاریخ سینما، در ژانر وحشت، به‌حساب می‌آید.
داستان فیلم «حالا نگاه نکن» دربارۀ زوجی است که دختر خود را در سانحه‌ای از دست داده‌اند و برای تسکین اندوه ناشی از مرگ فرزندشان به ونیز سفر کرده‌اند و طی این سفر با موقعیتی مرموز مواجه می‌شوند که مرتبط با جهان ارواح است.
تمرکز فیلم «حالا نگاه نکن» بر روانشناسی غم و اندوه و تأثیری است که مرگ یک کودک می‌تواند بر رابطۀ یک زوج داشته باشد. از وجوه اهمیت فیلم «حالا نگاه نکن» می‌توان به سبک تدوین مبتکرانۀ آن اشاره کرد.
مارک سندرسن در کتاب «حالا نگاه نکن» ما را به دنیای غریب این تریلر گوتیک می‌برد و بر زوایای گوناگون تکنیکی و مضمونی آن نور می‌تاباند و همچنین گزیده‌ای از گفت‌وگوهایش با نیکلاس روگ، کارگردان فیلم «حالا نگاه نکن»، و جولی کریستی، یکی از بازیگران اصلی این فیلم، و نیز گفت‌وگویی کامل با نیکلاس روگ را به‌عنوان کامل‌کنندۀ تک‌نگاری خود دربارۀ فیلم «حالا نگاه نکن» به کتاب می‌افزاید.
کتاب «حالا نگاه نکن» کتابی است که هم می‌تواند به کسانی که قبلاً فیلم «حالا نگاه نکن» را دیده‌اند کمک کند که درک تازه‌ای از این فیلم پیدا کنند و جزئیات و ظرافت‌های تکنیکی و ساختاری و مضمونی آن را بهتر دریابند و هم کسانی را که هنوز این فیلم را ندیده‌اند به تماشای آن ترغیب کند.
متن اصلی کتاب «حالا نگاه نکن» اولین بار در سال 1996 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «حالا نگاه نکن»
مارک سندرسن، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، در کتاب «حالا نگاه نکن» می‌کوشد که به تحلیل تمام جنبه‌های فیلم «حالا نگاه نکن» نیکلاس روگ بپردازد و وجوه گوناگون این فیلم را ریزبینانه و موشکافانه تحلیل کند تا مخاطب این کتاب را هرچه بیشتر با لذتی که او خود از این فیلم برده و نکاتی که در آن کشف کرده است شریک سازد.
سندرسن در بخشی از کتاب «حالا نگاه نکن» به مقایسۀ فیلم نیکلاس روگ با قصۀ دافنه دوموریه، که فیلم از آن اقتباس شده است، می‌پردازد تا نشان دهد که چه نسبتی میان فیلم «حالا نگاه نکن» و قصه‌ای که فیلم براساس آن ساخته شده است وجود دارد. او همچنین در کتاب «حالا نگاه نکن» وجوه تکنیکی و ساختاری فیلم نیکلاس روگ را می‌شکافد، از بازیِ بازیگران آن سخن می‌گوید، پای صحبت‌های جولی کریستی، که به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در فیلم «حالا نگاه نکن» ایفای نقش کرده است، و نیز پای صحبتهای نیکلاس روگ می‌نشیند و خلاصه اینکه از درهای مختلف به این فیلم وارد می‌شود و در دنیای آن پرسه می‌زند تا از هیچ نکته‌ای غافل نماند.
سندرسن در فصل اول کتاب «حالا نگاه نکن» دربارۀ جنبه‌های گوناگون فیلم نیکلاس روگ و نقاط قوت آن و آنچه فیلم او را به فیلمی ماندگار و نبوغ‌آمیز بدل می‌کند و نیز دربارۀ مراحل سیروسلوک خود در دنیای این فیلم و آنچه در دوره‌های گوناگون زندگی‌اش از آن درک کرده است، می‌نویسد: «و حالا نگاه نکن را می‌توان از چندین جنبه بررسی کرد: همچون نمونۀ درخشانی از اقتباس ادبی؛ همچون تریلر گوتیک؛ همچون کمدی سیاه؛ و همچون کندوکاو اندوه. در نوجوانی، مورد دوم به فکرم خطور کرد؛ در مقام دانش‌آموز تحت‌تأثیر مورد اول قرار گرفتم؛ در بیست و اندی سالگی، مورد سوم را درک کردم؛ و اکنون، در دهۀ چهارم زندگی، به اجبارِ شرایط – مرگ یکی از نزدیکان – متوجه شده‌ام نحوۀ تعامل فیلم با داغدیدگی چقدر حساس و تیزبینانه است. تکنیک چشمگیر و سبک درخشان جریان نهفتۀ قدرتمندی از احساس واقعی را پنهان می‌کند که غالباً نادیده گرفته شده. این چیزی است که حالا نگاه نکن را به اثری بسیار فراتر از یک فیلم ترسناک تمام‌عیار تبدیل می‌کند: در پرداختن به ژانر، نبوغ فیلم را شاهدیم.
البته حالا نگاه نکن فی‌الواقع همۀ این چیزها در آنِ واحد است. روگ همۀ این‌ها را انجام می‌دهد و از آن لذت می‌برد؛ او قواعد داستان‌های ارواح را به سخره می‌گیرد و در عین حال، معنای جدیدی به آن‌ها می‌بخشد. بهره‌مندی از این دو مورد یکی از ویژگی‌های هر شاهکاری است. حالا نگاه نکن نیز فیلمی دربارۀ فیلم است. روگ نور را برای وضوح‌بخشیدن به زندگی به کار می‌گیرد.»
کتاب «حالا نگاه نکن» با مقدمه‌ای به‌قلم جیسن وود همراه است.

دربارۀ مارک سندرسن، نویسندۀ کتاب «حالا نگاه نکن»
مارک سندرسن (Mark Sanderson)، متولد 1962، فیلمنامه‌نویس، مشاور و منتقد فیلم است. سندرسن همکاری با کارگردانان کهنه‌کار، تهیه‌کنندگان برندۀ جایزۀ اسکار و نامزدهای جوایز بازیگری اسکار، امی و گلدن گلوب را در کارنامۀ کاری خود دارد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «حالا نگاه نکن»
کتاب «حالا نگاه نکن» با ترجمۀ بابک کریمی در مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نشر خوب منتشر شده است.
مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» شامل کتاب‌هایی است دربارۀ فیلم‌های مهم و تأثیرگذار تاریخ سینما که به‌دبیری بابک کریمی در نشر خوب به چاپ رسیده‌اند. در مقدمه‌ای که بابک کریمی بر کتاب‌های مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نوشته، دربارۀ این مجموعه آمده است: «مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" مشتمل بر تک‌نگاری‌هایی است دربارۀ فیلم‌های نامی و اثرگذار تاریخ سینما. در انتخاب این کتاب‌ها، نه فیلم‌هایی خاص و سلیقه‌ای مشخص بلکه اهمیت فیلم و کتاب مد نظر در اولویت است و از میان چندین‌وچند مجموعۀ کتاب انگلیسی و فرانسوی، آثاری برگزیده می‌شوند که تا حد ممکن با تاریخ کتاب‌های سینمایی ایران نسبتی داشته باشند و جای خالی آن‌ها حس شود؛ البته در مواردی نیز که کتاب دلخواه موجود نیست، کتابی مختص این مجموعه تدوین می‌شود.
هر کتابی از مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" درصدد است "فیلم" مورد مطالعه‌اش را به وسعت یک "جهان" ببیند.»
بابک کریمی، متولد 1366، منتقد فیلم و مترجم ایرانی است. کریمی، علاوه بر دبیری مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان»، دبیری مجموعه‌ای دیگر به نام «سینماگران» را نیز در انتشارات خوب به‌عهده دارد.
از ترجمه‌های بابک کریمی می‌توان به کتاب‌های‌‌‌ «سابقۀ خشونت» و «آن‌ها زندگی می‌کنند» اشاره کرد.