اگر نیچه نهنگ شاخدار بود

کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» نوشتۀ جاستین گِرِگ
از حیوانات چه چیزهایی درباب کاستی‌های ذهنی‌مان می‌توانیم یاد بگیریم؟ کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود: آن‌چه هوش حیوان درباره‌ی حماقت بشر برملا می‌کند»، با عنوان اصلی If Nietzsche Were a Narwhal: What Animal Intelligence Reveals About Human Stupidity، کتابی است که پاسخ این پرسش را در آن می‌یابیم.
جاستین گِرِگ در کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» با بیانی گرم و شیرین و خودمانی و طنزآمیز به رفتارشناسی حیوانات می‌پردازد و رفتار حیوانات را با انسان‌ها مقایسه می‌کند. گِرِگ در این کتاب از روانشناسی و زیست‌شناسی به فلسفه پل می‌زند و بین این حوزه‌ها پیوند برقرار می‌کند تا به ما نشان دهد که چقدر می‌توانیم و باید از هوش حیوانات، برای رفع کاستی‌های هوش خودمان، بیاموزیم.
کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» کتابی است که در آن از منظری متفاوت با آنچه رایج است به انسان و حیوان نگاه می‌شود.
متن اصلی کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» اولین بار در سال 2022 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود»
جاستین گرگ در کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» با طنز و شوخ‌طبعی و بذله‌گویی و البته آوردن استدلال‌های علمی، تشکیکی جدی را به باور معمولِ برتریِ هوش انسان بر دیگر موجودات وارد می‌کند.
کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» از این موضوع سخن می‌گوید که هوش انسان لزوماً سازنده نیست و تجربه نشان داده که اتفاقاً به‌شدت هم ویرانگر است چون حیوانات به محیط زیست آسیب نمی‌زنند، اتاق گاز نمی‌سازند و جهان را ویران نمی‌کنند اما انسان‌ها با هوش خود، که متکبرانه آن را برتر از هوش حیوانات قلمداد می‌کنند، همۀ این کارها را کرده‌اند.
کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» یک تحقیق روانشناختی، زیست‌شناختی و فلسفی درباب نقص‌های هوش بشری و نقاط قوت هوش حیوانات است.
جاستین گرگ در کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» بر آن است که نشان دهد چطور می‌توان از هوش حیوانات و رفتار آن‌ها برای رفع کاستی‌ها و نقص‌ها و عیب‌وایرادهای هوش انسانی و ساختن جهانی بهتر درس گرفت.
مقدمۀ کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» با بحثی درباب باریک شدن نیچه در رفتار حیوانات آغاز می‌شود. گرگ در این بخش از مقدمۀ کتابِ خود توضیح می‌دهد که نیچه هم حیوانات و هوش حیوانی را، به‌واسطۀ اینکه حیوان نمی‌تواند فلسفه‌ورزی کند و لذت و رنج را مثل آدمیان تجربه کند، تحقیر می‌کرده و هم به حال حیوانات و بی‌خیالی‌شان حسرت می‌خورده است.
گرگ اما معتقد است که هوشِ انسانیِ خود نیچه، نمونه‌ای از نقص هوش آدمی است چون هوش و نبوغ نیچه سرنوشتی تراژیک را برای او رقم زد و منجر به اتفاق‌هایی شد که اگر نیچه به جای انسان یک نهنگ شاخدار بود، رخ نمی‌دادند.
کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» پژوهشی جذاب در زمینۀ هوش انسان و حیوان و مقایسۀ آن‌ها با یکدیگر است و نشان می‌دهد هوش انسان چه دردسرهایی برای او درست می‌کند و اگر انسان، هوش حیوانی داشت چقدر می‌توانست از این دردسرها مصون بماند و بهتر و شادتر زندگی کند و کمتر به خودش و دیگران و جهان آسیب بزند.
کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود» از مقدمه و هشت فصل تشکیل شده است. فصل‌های هشت‌گانۀ این کتاب عبارتند از: «پرسشگرها: ماجرای کلاه، شرط‌بندی‌ها و ماتحت خروس»، «صادق بودن: قدرت و ضعف دروغگویی»، «مرگ‌آگاهی: ایراد آگاهی از آینده»، «بار گناهان گذشته‌مان: معضل اصول اخلاقی انسان»، «راز زنبور شاد: وقت آن رسیده که از خط قرمزها حرف بزنیم»، «دوراندیشی سطحی: سطحی‌نگری ما در پیش‌بینی آینده»، «انحصارگرایی انسان: آیا ما برنده می‌شویم؟» و «کلام آخر: چرا باید حلزون‌ها را نجات دهیم؟».

دربارۀ جاستین گِرِگ، نویسندۀ کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود»
جاستین گِرِگ (Justin Gregg)، متولد 1975، متخصص روان‌شناسی حیوانات، با تمرکز بر دلفین‌ها و نهنگ‌ها، است. گِرِگ دکترای روان‌شناسی خود را، با مطالعۀ شناخت اجتماعی دلفین‌ها، در سال 2008 از دانشگاه دوبلین گرفته است. زبان‌شناسی و تکامل زبان از دیگر حوزه‌های علاقه‌مندی جاستین گرگ است.
گِرِگ یکی از سردبیران مجله دانشگاهی Aquatic Mamals و استاد کمکی دانشگاه سنت فرانسیس خاویر است و در آن‌جا دربارۀ رفتار و شناخت حیوانات سخنرانی می‌کند. مطالعه دربارۀ توانایی‌های پژواک دلفین‌های وحشی در ژاپن و باهاما از جمله دستاوردهای علمی و پژوهشی اوست.
از آثار جاستین گِرِگ می‌توان به کتاب «بیست‌ودو حقیقت خارق‌العاده دربارۀ دلفین‌ها» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود»
کتاب «اگر نیچه نهنگ شاخدار بود: آن‌چه هوش حیوان درباره‌ی حماقت بشر برملا می‌کند» با ترجمۀ رؤیا مهرگان‌ راد در نشر سنگ منتشر شده است.
رؤیا مهرگان ‌راد، متولد 1360، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «خاک تاول‌زده» اشاره کرد.