کتاب «در جستجوي خردمندي» اثر لوکيوس آنائيوس سنکا، ترجمه محمدصادق رئيسي، نشر پيام امروز
124 نامه يا جستار از سنکا، فيلسوف مشهور رواقي، که در آنها به وجوه مختلف اخلاق پرداخته شده است. سنکا از چهرههاي اصلي فلسفه دوران امپراتوري رم و از پايهگذاران اصلي فلسفه رواقي است که آثار زيادي از به دست ما رسيده و يکي از آنها کتاب «در جستجوي خردمندي» با عنوان فرعي «رسالاتي در باب اخلاق» است.
سنکا درباره فلسفه رواقي آثاري نوشته که عمدتا در حوزه اخلاق و فلسفه اخلاقاند و در کتاب «در جستجوي خردمندي» نيز با نوشتههايي از او روبروييم که موضوع غالبشان مربوط به اخلاق است. جستارهاي اخلاقي سنکا استوار بر آموزههاي رواقيگري است که در آن دوران در طبقه برتر جامعه رومي فلسفه رايج و چهارچوب اخلاقي غالب بود که به خصوص در سياست نمودي زياد داشت. سنکا در اغلب آثار خود درباره تئوري احلاق و روش عملي اخلاقيات بحث ميکند و تاکيد دارد که هر دو بخش متمايز و در عينحال مرتبط با هم هستند.
کتاب «در جستجوي خردمندي» مجمموعهاي از نامههاي سنکا است که در زمانها، مکانها و حالات روحي متغير نويسنده نوشته شدهاند.
مروري بر کتاب «در جستجوي خردمندي»
کتاب «در جستجوي خردمندي» دربرگيرنده 124 نامه از سنکا است که همگي خطاب به دوستاش لوسيليوس نوشته شده است. لوسيليوس، دادستان وقت سيسلي و نويسنده بود. نامههاي گردآمده در کتاب «در جستجوي خردمندي» حدودا ميان سالهاي 63 تا 65 ميلادي توسط سنکا نوشته شدهاند.
نامههاي سنکا به لوسيليوس که در کتاب «در جستجوي خردمندي» منتشر شده، نشان دهنده جستجوي او براي کمال اخلاقي و نشان دهنده نوعي جنب و جوش تعهد فلسفي براي آيندگان است. سنکا فلسفه را مرهمي براي زخمهاي زندگي ميداند و معتقد است احساسات مخرب به ويژه خشم و اندوه بايد از بين برود يا به واسطه عقل تعديل شود.
در اغلب نامههاي سنکا در کتاب «در جستجوي خردمندي»، فلسفه رواقي و ايدههاي سنکا ديده ميشود. اين نامهها هم زباني قابل توجه دارند و هم از نظر مضمون خوندنياند و جايگاه معتبري در ميان آثار سنکا دارند. فلسفه رواقي رايجترين و پرنفوذترين فلسفه هلنيستي بوده است. اين فلسفه بيش از فلسفه اپيکور در زمان خود بر عرصه انديشه سياسي تاثير گداشته است.
عناوين تعدادي از نامههاي کتاب «در جستجوي خردمندي» نشان ميدهد که سنکا در اغلب اين نامهها به اخلاق توجه داشته: «در باب وقتاندوزي»، «در باب بينظمي در مطالعه»، «در باب هراس از مرگ»، «در باب دوستي وفادار و جفاکار»، «در باب معناي فيلسوف»، «در باب بهره جستن از معرفت»، «در باب توده مردم»، «در باب کهنسالي»، «در باب هراسهاي بيپايه»، «در باب دنيادوستي و خلوتگزيني»، «در باب به سخره گرفتن مرگ»، «در باب پيشرفت»، «در باب کوتاهي زندگي»، «در باب آرامش و مطالعه»، «در باب اندوه از دست دادن دوستان»، «در باب زندگي سعادتمند» و «در باب فرمانبرداري از اراده جمعي».
برخي مانند فرانسيس بيکن نامههاي سنکا را که در کتاب «در جستجوي خردمندي» منتشر شدهاند، جستار ناميدهاند. اين نامهها يا جستارها هم به لحاظ نثر و زبان به کار رفته در آنها خواندني و پرکششاند و هم تفکر عميقي در آنها وجود دارد.
سنکا در نامههاي کتاب «در جستجوي خردمندي» هم به برخي فيلسوفان و چهرههاي پيش از خود مثل افلاطون و ارسطو و اپيکور پرداخته و هم به موضوعاتي چون مرگ، دوستي، مطالعه، اندوه، کوتاه بودن زندگي و موضوعاتي ديگر.
سنکا در نامههاي کتاب «در جستجوي خردمندي» ايده برابري جنسيتي را مطرح ميکند و از اين حيث ميتوان گفت او پيشگويانه خواستي جمعي و بشري را مطرح کرده است. همچنين نکوهش جنگ و خشونتهاي ميدان نبرد و لزوم رفتار انساني با بردگان در برخي ديگر از نامهها مورد توجه بودهاند. او در يکي از نامههايش درباره ناملايمات زندگي نوشته: «...زندگي را با بيرون راندن تمام نگرانيهاي منتسب به آن همچون يک امر کلي قابل قبول براي خود قرار ده. هيچ چيز شايستهاي سعادت صاحبش را بروز نميدهد، مگر اينکه ذهن خود را با امکان فقدان وفق دهد؛ اما هيچ چيزي با اندک مشقت نسبت به چيزهايي که از دست رفته -از دست نخواهند رفت، از دست نميروند. لذا جسارت کن و روحت را در برابر بدبياريهايي که حتي قدرتمندترين انسانها را به رنج درميافکند، ثابتقدم ساز».
درباره لوکيوس آنائيوس سنکا نويسنده کتاب «در جستجوي خردمندي»
لوکيوس آنائيوس سنکا، خطيب و فيلسوف رواقي و البته نمايشنامهنويسي است که در حدود سال 4 پيش از ميلاد در اسپانيا متولد شد اما در همان دوره کودکي به رم برده شد. او آداب سخنوري را از چند استاد آموخت و براي مدتي به حرفه وکالت مشغول بود و در اين کار موفقيت زيادي هم به دست آورد. پدر او دو کتاب در زمينه آموزش سخنوري نوشته بود و به واسطه آنها به شهرت رسيده بود. سنکا در حدود 33 پس از ميلاد با همسر اولش ازدواج کرد و اين زماني است که سنکا از نظر سخنوري و به عنوان خطيب بسيار مشهور است و جايگاهي قابل توجه در اين عرصه به دست آورده است. اين موضوع موجب حسادت امپراتور کاليگولا ميشود و اين که سنکا توانست از اين مهلکه جان سالم به در ببرد به اين سبب بود که به امپراتور گفتند سنکا بيمار است و خود به زودي خواهد مرد. با گذشت زمان سنکا به فلسفه و ادبيات روي آورد. تا سال 41 پس از ميلاد جايگاهي والا در محافل نزديک به امپراتور داشت و در اين سال به خاطر شايعهاي در مورد روابط عاشقانه با جوليا، دختر گرمانيکوس، برادر امپراتور کلاديوس، به فرمان امپراتور به کروسيکا تبعيد شد. سنکا پس از آن فراز و نشيبهاي ديگري پشت سر گذاشت و سرانجام در سال 65 متهم به شرکت در توطئه پيسو بر ضد نرون شد و به فرمان امپراتور خودکشي کرد. سنکا زندگي پر از تضادي داشت. جايگاه و ثروت او به اعتقاد برخي در تضاد با تعاليم فلسفياش بود. کتابهايي چون «مشکلات طبيعي»، «نامههاي اخلاقي»، «درباره عفو» و «درباره منفعت» سنکا را به عنوان يکي از مهمترين فيلسوفان رواقي مطرح کرده است. اما به جز اين، ده تراژدي هم به نام او ثبت شده و اصالت 9 اثر مورد تاييد صاحبنظران قرار گرفته است. «در جستجوي خردمندي»، «چهار رساله درباب زندگي» و «رساله در باب خشم» برخي ديگر از کتابهاي سنکا هستند که به فارسي ترجمه شدهاند.
درباره ترجمه کتاب «در جستجوي خردمندي»
کتاب «در جستجوي خردمندي» با ترجمه محمدصادق رئيسي در نشر پيام امروز منتشر شده است.
محمدصادق رئيسي متولد 1351، مترجم و شاعر ايراني است. او کارشناسي ارشد مترجمي زبان انگليسي دارد و به جز ترجمه به کار تدريس زبان انگليسي هم ميپردازد. از او مجموعه شعرهايي با نامهاي «وقت گل دادن اطلسيها» و «آواز فاخته در آپارتمان اجارهاي» منتشر شده است. «در باب شورش و شورشگري»، «خوکشي و جاودانگي روح»، «زندگي در لجنزار» و «لذت خواندن» هم برخي از ترجمههاي محمدصادق رئيسي هستند.
