ندایی از جهان دیگر (علم)

«ندایی از جهان دیگر» با عنوان عنوان اصلی Voices from other world از آخرین مجموعه داستان‌های نجیب محفوظ است که با ترجمه‌ی سید علی میرمحمدی و توسط نشر علم منتشر شده است.

مروری بر کتاب «ندایی از جهان دیگر» نوشته‌ی نجیب محفوظ
«ندایی از جهان دیگر» شامل چهار داستان کوتاه است با نام‌های: ستودن شیطان، بخشش پادشاه یوزرکاف، مومیایی بیدار می‌شود و ندایی از جهان دیگر است که داستان آخر شامل سه بخش می‌شود. هر چند درخشان‌ترین آثار نجیب محفوظ شامل سه‌گانه‌ی قاهره و فرزندان جبلاوی است، اثری که برای او جایزه ارزشمند نویل را به همراه داشت، با این همه در این مجموعه داستان از دوره‌ی قبل از دودمان، که در آن گروهی از فرمانروایان تثبیت‌شده برای دفاع از موقعیت خود، فضیلت را بیرون می‌کنند، تا سلسله‌ی پنجم، جایی که فرعون از مرخصی طولانی‌مدت بازمی‌گردد و متوجه می‌شود که فقط سگش وفادار مانده است، تا قرن بیستم، جایی که یک مومیایی از سلسله هجدهم با خشم از خواب بیدار می‌شود تا یک نجیب‌زاده مدرن مصری را به خاطر غرورش سرزنش کند، این پنج داستان حقایق بی‌انتهایی را در طول هزاران سال هدایت می‌کنند. آن‌ها با احضار قدرت و رمز و راز یک تمدن افسانه‌ای، هنری را نشان می‌دهند که نجیب محفوظ را در زمره‌ی محترم‌ترین نویسندگان ادبیات جهان قرار داده است.
ندایی از جهان دیگر شامل مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه مصر باستان است. اگر به سفرهای عجیب در دل تاریخ علاقه‌مندید، خاصه اگر مصر باستان برایتان انتخاب مطلوبی است، با این مجموعه داستان می‌توانید بلیت این سفر را تهیه کنید: «من که شیفته‌ی طعم کشف بودم فکر کردم چه زمانی ممکن است این اتفاق بیفتد؟ چشمان فراطبیعی من تصویری از آینده برایم آورد. مادرم را دیدم که پسر جوانی را با دست راستش گرفت و در خیابان‌های شلوغ و پرجمعیت راهش را طی کرد و گل نیلوفر آبی را تکان داد و فهمیدم که او بیرون آمده بود تا در شادترین جشنواره دهکده‌ی ما، جشن الهه ایزیس شرکت کند. صورتش شاد بود و پسرم از خنده غوغا می‌کرد. دیدم همسرم ضیافتی با غذاهایی از بهترین غذاهای دنیایش آماده کرد و مردی را که می‌شناختم به آن دعوت کرد. این پسر عموی مادری او "ساوو" بود و چه شوهر عالی‌ای بود اگر مرده می‌توانست احساس لذت کند، من برای او خشنود می‌شدم. ساوو مردی با فضیلت بود، زیرا کسی که همسرم را خوشحال کند و به فرزندانم رسیدگی کند به راستی مرد خوبی است. با این کار روح من خانه‌ام را ترک کرد و در کنار راه در قصر شاهزاده شیرین توقف کردم. به هشیاری شاهزاده نگاه کردم و او را دیدم که از من قدردانی کرده بود و به من تحسین‌برانگیزترین حالت را می‌داد و برای از دست دادن من متأسف بود. ذهنش درگیر انتخاب جانشین من بود. نام کاندیدای جدید را در خاطراتش خواندم: «آب رع» یکی از زیردستان امیدوارکننده‌تر من، هر چند با هم صمیمی نبودیم. همه‌ی این‌ها خوب بود. اما چرا امروز که فرعون قرار است فرستاده هیتی‌ها را بپذیرد، برای امضای پیمان صلح و آشتی در دهکده‌ی من بماند؟»
این چهار داستان کوتاه همگی به موضوعات بسیار سنگینی می‌پردازند که مرگ تنها یکی از آن‌ها است. هر طرفدار مصر باستان باید این کتاب را به مجموعه‌ی خود اضافه کند. داستان‌های این کتاب کوتاه‌اند، و در عین حال از کشش و جذابیت بسیاری برخوردارند، از این رو احتمالاً در یک نشست همه‌ی کتاب را می‌توانید بخوانید.
نجیب محفوظ طی ۷۰ سال‌ فعالیتش ۳۵ رمان، بیش از ۳۵۰ داستان کوتاه، شش فیلمنامه، صدها ستون از مطالب مختلف برای روزنامه‌های مصری و هفت نمایشنامه نوشت. نجیب محفوظ در تمام رمان‌هایش هرگز از مصر خارج نشد و جغرافیای تمام داستان‌‌هایش موطنش بود. از معروف ترین آثار او می‌توان به سه‌گانه‌ی قاهره و فرزندان جبلاوی اشاره کرد، اثری که برای او جایزه ارزشمند نویل را به همراه داشت. سه‌گانه‌ی درخشان قاهره نیز خوشبختانه جزو آثاری است که توسط محمدرضا مرعشی‌پور به فارسی ترجمه، و توسط انتشارات نیلوفر منتشر شده است.
آثار نجیب محفوظ در ادبیات عرب، شامل بیشترین اقتباس‌هاس سینمایی بوده‌اند و از این حیث هیچ نویسنده‌‌ی عربی با چنین اقبالی روبه‌رو نبوده است. با این‌که نجیب محفوظ به عنوان نویسنده‌ای رئالیست شناخته می‌شود، اما آثار او سرشار از مضامین اگزیستانسیالیستی‌اند. مانده‌ایم که با نجیب محفوظ چه کنیم! کارهایش اغلب باارزشند و هنرمندانه خلق شده‌اند؛ آیینه‌ای هستند از دردها و رنج‌ها و حرمان‌های انسان دردمند روزگار ما. محفوظ افتخاری است برای زبان عربی و عرب‌زبانان، و گوهری است که بر تارک همه‌ی هنرمندان جهان سوم می‌درخشد... اما موضع‌گیری‌های سیاسی او باب طبع نیست و طبیعی است که نباشد. «جان اشتاین بک» را تا «خوشه‌های خشم» می‌پذیریم و از آن پس اگر میخواره‌ای لاابالی می‌شود و به معیارهای انسانی پشت پا می‌زند، خوشه‌های خشمش که ضایع نمی‌شود. «اوژن یونسکو» را تا «کرگدن» می‌پذیریم و اگر در سیاست به بیراهه می‌رود و بر اسرائیل مهر قبول می‌زند کرگدن‌اش که پابرجاست و خدشه‌ناپذیر. «داستایفسکی» قماربازی حرفه‌ای بود و همین امر مصائب زیادی را بر زندگی وی تحمیل کرد، آیا چنین خصلت ناپسندی در این نویسنده‌ی بزرگ باعث می‌شود که شاهکارهایش خوانده نشود؟ اثر مهم است نه خالق اثر. چه بسا رمانی را بخوانیم و از نویسنده تنها نامش را بدانیم؛ تابلویی را ببینیم و از آن لذت ببریم بی‌آن‌که نقاشش را بشناسیم. اصولاً هر اثر هنری می‌باید فی‌نفسه بررسی شود؛ نه این‌که شخصیت خالق آن معیار قضاوت در مورد اثر باشد.
در نهایت بهترین راه این است که روی آثاری وقت بگذاریم که شخصیت و موضع‌گیری‌های سیاسی، اجتماعی و اخلاقی آفریننده‌ی آن در اثرِ مورد نظر ما مطابق معیارهایمان باشد. پس بیایید آثار نجیب محفوظ را غربال کنیم و آن‌جا که سیاستی خاص و مخالف معیارهای ما را تلقین می‌کنند کنار بگذاریم اما دیگر آثار ارزشمند این نویسنده‌ی بزرگ برنده‌ی جایزه نوبل را بخوانیم و از آن‌ها بهره‌مند شویم.

درباره‌ی نجیب محفوظ نویسنده‌ی کتاب «ندایی از جهان دیگر»
نجیب محفوظ عبدالعزیز ابراهیم احمد الباشا (۲۰۰۶ – ۱۹۱۱) از نویسندگان شهیر مصری است. محفوظ به عنوان یکی از اولین نویسندگان معاصر ادبیات عرب در کنار طه حسین جزو نویسندگانی هستند که در آثارشان به بررسی مضامین اگزیستانسیالیستی پرداخته‌اند. نجیب محفوظ تنها نویسنده‌ی مصری است که برنده جایزه نوبل ادبیات شد.

درباره‌ی سیدعلی میرمحمدی مترجم کتاب «ندایی از جهان دیگر»
سیدعلی میرمحمدی مترجم ایرانی است. از جمله ترجمه‌های او می‌توان به «لوط، ویلیام آلکات، نشرعلم» و «ساختن دولت، فرانسیس فوکومایا، نشر علم» اشاره کرد.