فلسفه روشنگری

کتاب «فلسفۀ روشنگری» اثر ارنست کاسیرر
دوران مشهور به عصر روشنگری بر شالودۀ چه اندیشه‌هایی بنا شده و این اندیشه‌ها چه تأثیری بر ساحت‌های گوناگون زندگی و فرهنگ بشر داشته‌اند. کتاب «فلسفۀ روشنگری» ارنست کاسیرر، با عنوان اصلی Die Philosophie der Aufklärung و عنوان انگلیسی Philosophy of the Enlightenment، کتابی است که با خواندن آن پاسخی برای‌ این پرسش می‌یابیم.
کاسیرر، که از مورخان مطرح فلسفۀ روشنگری است، در کتاب «فلسفۀ روشنگری» به ترسیم مؤلفه‌های اصلی اندیشه در عصر روشنگری می‌پردازد و اندیشه‌های اصلی‌ای را که این عصر با آن‌ها مشخص می‌شود شرح می‌دهد.
کتاب «فلسفۀ روشنگری» همچنین کتابی است که از تأثیر فلسفۀ روشنگری بر ساحت‌هایی چون طبیعت و تاریخ و جامعه و دین و هنر نیز سخن می‌گوید.
کاسیرر همچنین در کتاب «فلسفۀ روشنگری» نشان می‌دهد که، علیرغم نظر مخالفان روشنگری، عصر روشنگری واجد اندیشه‌ها و ایده‌هایی کاربردی برای روزگاران پس از خود است؛ اندیشه‌ها و ایده‌هایی که امروزه پس از آسیب‌هایی که جهان از نازیسم و فاشیسم و کمونیسم و توتالیتاریسم و همۀ سیستم‌های فکری و سیاسی‌ای که برپایۀ جزمیت و اقتدارگرایی بنا شده‌اند دیده است، ضرورت رجعت به آن‌ها و بازیابی‌شان بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
متن اصلی کتاب «فلسفۀ روشنگری» اولین بار در سال 1932 منتشر شده و ترجمۀ انگلیسی آن اولین بار حدود بیست سال بعد از انتشار متن اصلی، یعنی در سال 1951، به چاپ رسیده است.

مروری بر کتاب «فلسفۀ روشنگری»
یکی از ویژگی‌های کتاب «فلسفۀ روشنگری» این است که کاسیرر در این کتاب از اندیشه‌های عصر روشنگری نه‌فقط به‌عنوان موضوعی سپری‌شده و به‌تاریخ‌پیوسته بلکه به‌عنوان موضوعی سخن می‌گوید که همچنان موضوعیت دارد. او، چنانکه در مقدمۀ یدالله موقن بر چاپ چهارم ترجمۀ فارسی کتاب «فلسفۀ روشنگری» با ارجاع به مقدمۀ خود کاسیرر بر این کتاب توضیح داده شده است، «می‌خواهد بداند عصر روشنگری به‌منزلۀ یک جنبش فکری چه معنایی برای معاصران او نیز دارد و چگونه می‌توان آن نیروهایی را دوباره آزاد ساخت که عصر روشنگری را به پیش راندند؛ یعنی چگونه می‌توان عصر روشنگری دیگری آفرید.»
کاسیرر در کتاب «فلسفۀ روشنگری» مبانی نظری و فلسفی ویژه عصر روشنگری و شکل اندیشه در آن عصر را شرح می‌دهد و نیز به توضیح تأثیر این اندیشه بر ساحت‌ها و موضوعاتی نظیر جامعه و زیبایی‌شناسی و طبیعت و دین می‌پردازد و این‌گونه تصویری از وجوه گوناگون فلسفۀ روشنگری و تأثیرات آن به دست می‌دهد.
کتاب «فلسفۀ روشنگری» از مقدمه و هفت فصل تشکیل شده است. فصل‌های هفت‌گانۀ کتاب «فلسفۀ روشنگری» عبارتند از: «فرم اندیشۀ روشنگری»، «طبیعت و شناخت طبیعت در اندیشۀ فلسفۀ روشنگری»، «روان‌شناسی و نظریۀ شناخت»، «ایدۀ دین»، «تسخیر جهان تاریخ»، «قانون، دولت، جامعه» و «مسائل اساسی زیبایی‌شناسی».
در بخشی از مقدمۀ ارنست کاسیرر بر کتاب «فلسفۀ روشنگری» دربارۀ رویکرد و هدف این کتاب می‌خوانید: «به روشنگری باید از طریق توجه به عمق خصلتهای آن راه یافت نه از طریق گستردگی آن و روشنگری را باید در پرتو یگانگی مبدأ تعقلی و اصل بنیادی آن بررسی کرد نه در مجموعۀ تجلیات تاریخی و نتایج آن. با در نظر گرفتن این شرایط نشان دادن تحرک درونی و عمل دراماتیک اندیشۀ فلسفۀ روشنگری مطلوب‌تر است تا ارائۀ گزارشی حماسی‌گونه از گسترش و تحول و مقصد فلسفۀ روشنگری. کشش ویژه و ارزش سیستماتیک واقعی فلسفۀ روشنگری در روند تحولش است و در آن نیروی فکریی است که به پیش می‌راندش و نیز در آن شور و شوقی است که به مسائل گوناگون خود یورش می‌برد. از این طریق بسیاری از جنبه‌های فلسفۀ روشنگری وحدتی می‌یابند که اگر تنها از دیدگاه نتایجشان بررسی می‌شدند تناقضاتی حل‌ناشدنی یا ترکیب التقاطی محض از عناصر فکری ناهمگون به نظر می‌رسیدند. اگر قرار باشد معنیِ واقعیِ تاریخی این فلسفه روشن شود باید تنشها و راه‌حلها، تردیدها و تصمیمات، شکاکیت و یقین تزلزل‌ناپذیر این فلسفه را از یک وضعیت مرکزی دید و تفسیر کرد. هدف این کتاب ارائۀ چنین تفسیری است.»

دربارۀ ارنست کاسیرر، نویسندۀ کتاب «فلسفۀ روشنگری»
ارنست آلفرد کاسیرر (Ernst Alfred Cassirer)، متولد 1874 و درگذشته به سال 1945، فیلسوف آلمانی بود. کاسیرر، که در مدرسۀ نئوکانتی ماربورگ پای درس هرمان کوهن نشسته بود، ابتدا از استاد خود پیروی می‌کرد و در تلاش بود که یک فلسفۀ ایده‌آلیستی علم ارائه دهد. بعد از مرگ هرمان کوهن، کاسیرر به گسترش نظریۀ سمبلیسم پرداخت و از آن برای گسترش پدیدارشناسی دانش به یک فلسفۀ کلی‌ترِ فرهنگ استفاده کرد.
کاسیرر از حامیان برجستۀ ایده‌آلیسم فلسفی در قرن بیستم بود. کار او در ساحت فلسفه به‌عنوان بخشی از یک سنت فکری درازآهنگ در زمینۀ فلسفۀ اخلاق قلمداد شده است.
کتاب «فلسفۀ صورتهای سمبلیک» معروف‌ترین اثر ارنست کاسیرر است. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب‌های «افسانۀ دولت» و «زبان و اسطوره» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «فلسفۀ روشنگری»
کتاب «فلسفۀ روشنگری» با ترجمه و مقدمۀ یدالله موقن، پیشگفتار مترجم بر چاپ چهارم ترجمۀ فارسی این کتاب، ترجمۀ فارسی پیشگفتار پیتر گی بر چاپ 2009 ترجمۀ انگلیسی آن و نیز ترجمۀ فارسی مقاله‌ای از خود ارنست کاسیرر با عنوان «روشنگری» در انتشارات نیلوفر منتشر شده است.
یدالله موقن، متولد 1327 در اصفهان، مترجم و مؤلف ایرانی است. موقن دارای لیسانس فیزیک نظری از دانشگاه هال در انگلستان و فوق لیسانس تاریخ و فلسفۀ علم از دانشگاه لیدز است. او تدریس در گروه فلسفۀ دانشگاه اصفهان را نیز در کارنامۀ کاری خود دارد.
از ترجمه‌های یدالله موقن می‌توان به کتاب‌های «فلسفۀ صورتهای سمبلیک»، «فرد و کیهان در فلسفه‌ی رنسانس» و «کارکردهای ذهنی در جوامع عقب‌مانده» اشاره کرد.
از یدالله موقن همچنین دو کتاب به نام‌های «از پیش – مدرنیسم تا پست – مدرنیسم» و «شیوه‌های اندیشیدن» منتشر شده که هردو مجموعه‌ای هستند از مقالات و مصاحبه‌های او.