عصر اطلاعات 3 جلدی قابدار
اقتصاد، جامعه، فرهنگ

کتاب «عصر اطلاعات» اثر مانوئل کاستلز
اینترنت چگونه ما و جهان ما را دگرگون کرده است؟ کتاب سه‌جلدی «عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه، فرهنگ»، با عنوان اصلی The Information Age: Economy, Society and Culture، پاسخی‌ست مفصل به این پرسش.
مانوئل کاستلز در کتاب «عصر اطلاعات» تأثیر فناوری اطلاعات و پدید آمدن و گسترش فضای مجازی و جامعۀ شبکه‌ای را بر ساحت‌های گوناگون زندگی انسان بررسی و تحلیل کرده است.
کتاب «عصر اطلاعات» یک پژوهش مفصل دربارۀ دوران پساصنعتی و چگونگی برآمدن این دوران و ویژگی‌های آن است. نشریۀ «وال استریت ژورنال» دربارۀ این کتاب می‌نویسد: «آدام اسمیت کارآمدی سرمایه‌داری را توضیح داد و کارل مارکس ناکارآمدی آن را. اکنون مانوئل کاستلز روابط اجتماعی و اقتصادی عصر اطلاعات را نمایان کرده است.»
نشریۀ «فایننشال تایمز» هم دربارۀ اهمیت کتاب «عصر اطلاعات» چنین نوشته است: «این کتاب در کمک به فهم ما از اقتصاد اطلاعاتی جهانی در روزگار حاضر و جایگاهمان در آن سهم عمده‌ای دارد.»
همچنین آنتونی گیدنز، جامعه‌شناس مطرح و سرشناس، کتاب «عصر اطلاعات» را اثری مرجع معرفی کرده و دربارۀ آن گفته است: «امروزه در دوران دگردیسی عظیم و حیرت‌انگیزی زندگی می‌کنیم که چه‌بسا نشانگر گذار به عهد پساصنعتی باشد. اما چرا خبری از آثار مهم جامعه‌شناسی که نقشۀ این گذار را ترسیم کنند نیست؟ اهمیت اثر چندجلدی مانوئل کاستلز، که در آن می‌کوشد تا پویایی‌های اجتماعی و اقتصادی عصر اطلاعات را ترسیم کند... [این است که] مرجعی اساسی برای سالیان آینده است.»

مروری بر کتاب «عصر اطلاعات»
چنانکه احد علیقلیان در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی ویراست دوم کتاب «عصر اطلاعات» اشاره کرده است، این کتاب، جامع‌ترین تحلیلی است که از عصر اطلاعات و جامعۀ شبکه‌ای و تأثیرات انقلاب فناوری اطلاعات بر اقتصاد و جامعه و فرهنگ ارائه شده است.
مانوئل کاستلز در کتاب «عصر اطلاعات» دنیای پساصنعتی و عصر فناوری اطلاعات را از وجوه گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. کتاب «عصر اطلاعات» تصویری چندوجهی و موشکافانه از جهانی عرضه می‌کند که تحت سیطرۀ امپراتوری اینترنت و فضای مجازی و نظام شبکه‌ای و فناوری اطلاعات درآمده و اینترنت آن را از بنیان دگرگون کرده است. کاستلز در کتاب «عصر اطلاعات» جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی این دگرگونی را نشان می‌دهد و همچنین از بحران‌هایی سخن می‌گوید که عصر فناوری اطلاعات در نظام جهان و سازوکار ادارۀ آن پدید آورده است.
در جلد اول کتاب «عصر اطلاعات»، با عنوان «ظهور جامعۀ شبکه‌ای»، به سرآغاز پیدایش جامعۀ شبکه‌ای پرداخته شده و تحلیلی از تحولات اجتماعی و اقتصادی‌ای که ریشه در اینترنت و اقتصاد نوین دارند، ارائه شده است. کاستلز در این مجلد از کتاب «عصر اطلاعات» از جریان لحظه‌ای تبادل اطلاعات و سرمایه و ارتباطات فرهنگی به‌عنوان ویژگی اصلی اقتصاد جهانی سخن می‌گوید و تأثیر این جریان‌ها بر تولید و مصرف را مورد بررسی قرار می‌دهد.
جلد اول کتاب «عصر اطلاعات» نشان می‌دهد که شبکه‌ها چگونه فرهنگ‌هایی متمایز را نمایندگی و خلق می‌کنند و از مرزهای قوانین ملی کشورها و دولت‌ - ملت‌ها فراتر می‌روند. در این جلد، از کنترلی جدید سخن می‌رود که مدیران جریان اطلاعات و آن‌ها که سررشته‌های این جریان را در دست دارند بر شهروندان اعمال می‌کنند و از رسانه به‌عنوان میدان اصلی سیاست در این عصر نوین.
جلد اول کتاب «عصر اطلاعات» از پیشگفتار نویسنده بر ویراست دوم این کتاب، مقدمه‌ای با عنوان «شبکه و خویشتن ما»، هفت بخش و یک بخش نتیجه‌گیری، با عنوان «جامعۀ شبکه‌ای»، تشکیل شده است.
بخش‌های هفت‌گانۀ جلد اول کتاب «عصر اطلاعات» عبارتند از: «انقلاب فناوری اطلاعات»، «اقتصاد نو: اطلاعات‌گرایی، جهانی شدن، شبکه‌سازی»، «بنگاه شبکه‌ای: فرهنگ و نهادها و سازمانهای اقتصاد اطلاعاتی»، «دگرگونی کار و اشتغال: کارکنان شبکه‌ها، بیکاران و کارکنان شناور»، «فرهنگ مجاز واقعی: یکپارچگی ارتباطات الکترونیک، پایان عصر مخاطبان گسترده، و ظهور شبکه‌های دوسویه»، «فضای جریانها» و «کرانۀ ابد: زمان بی‌زمان».
در جلد دوم کتاب «عصر اطلاعات»، با عنوان «قدرت هویت»، به موضوع هویت، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی برسازندۀ سازمان اجتماعی، پرداخته شده است. نویسنده در این مجلد از کتاب «عصر اطلاعات» اهمیت هویت‌های فرهنگی و مذهبی و ملی و نقش عمده‌شان در معنادهی به زندگی مردم را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد و از تأثیرات هویت‌های پیش‌گفته بر جنبش‌های اجتماعی سخن می‌گوید.
همچنین در ویراستِ دوم جلد دوم کتاب «عصر اطلاعات» از رویدادهای مهم اجتماعی و سیاسی‌ای نظیر ظهور القاعده و گروه‌های تروریستِ بنیادگرا و جنگ عراق و سیاستِ هراسی که جرج بوش طراح آن بود و نیز از نقش اینترنت در جنبش‌های اجتماعی عدالت‌خواهانۀ جهانی سخن رفته است.
در این جلد از کتاب «عصر اطلاعات» همچنین به این موضوع پرداخته شده که چگونه در عصر اطلاعات، دولت – ملت به دولت شبکه‌ای دگردیسی یافته و نمایندگی سیاسی چگونه به احکام سیاست رسانه‌ای گردن نهاده‌ است.
جلد دوم کتاب «عصر اطلاعات» از پیشگفتارهای نویسنده بر ویراست دوم و نیز چاپ سال 2003 این کتاب، مقدمه‌ای با عنوان «جهان ما، زندگی ما»، شش بخش، یک بخش نتیجه‌گیری، با عنوان «تغییر اجتماعی در جامعۀ شبکه‌ای»، و بخشی هم با عنوان «پیوست روش‌شناسی» تشکیل شده است.
بخش‌های شش‌گانۀ جلد دوم کتاب «عصر اطلاعات» عبارتند از: «بهشتهای اشتراکی: هویت و معنا در جامعۀ شبکه‌ای»، «روی دیگر زمین: جنبشهای اجتماعی در برابر نظم جهانی نو»، «سبز شدن خویشتن ما: جنبش محیط زیست»، «پایان پدرسالاری: جنبشهای اجتماعی و خانواده و جنسیت در عصر اطلاعات»، «جهانی شدن، تعیین هویت و دولت: دولت بی‌قدرت یا دولت شبکه‌ای؟» و «سیاست اطلاعاتی و بحران دموکراسی».
جلد سوم و پایانی کتاب «عصر اطلاعات» هم، با عنوان «پایان هزاره»، به بحران گذار از جامعۀ صنعتی به جامعۀ شبکه‌ای و نمودهای این بحران می‌پردازد. در این مجلد از کتاب «عصر اطلاعات» از موضوعاتی چون تأثیرِ گذار به جامعۀ شبکه‌ای بر فروپاشی شوروی و نابرابری اجتماعی برآمده از جامعۀ شبکه‌ایِ تحت سیطرۀ نظام سرمایه‌داری سخن می‌رود.
جلد سوم کتاب «عصر اطلاعات» از پیشگفتار ویراست دوم این کتاب، مقدمه‌ای با عنوان «زمان تغییر»، پنج بخش و یک بخش نتیجه‌گیری، با عنوان «جهانمان را شناختن»، تشکیل شده است.
بخش‌های پنج‌گانۀ جلد سوم کتاب «عصر اطلاعات» عبارتند از: «بحران دولت‌سالاری صنعتی و فروپاشی اتحاد شوروی»، «ظهور جهان چهارم: سرمایه‌داری اطلاعاتی، فقر و حذف اجتماعی»، «پیوند منحط: اقتصاد جنایی جهانی»، «توسعه و بحران در کشورهای آسیایی حوزۀ اقیانوس آرام: جهانی شدن و دولت» و «وحدت اروپا: جهانی شدن، هویت و دولت شبکه‌ای» تشکیل شده است.

دربارۀ مانوئل کاستلز، نویسندۀ کتاب «عصر اطلاعات»
مانوئل کاستلز اولیوان (Manuel Castells Oliván)، متولد 1942، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس اسپانیایی است. او را بیش از هرچیز به‌خاطر کتاب «عصر اطلاعات» می‌شناسند. کاستلز پژوهشگر جامعۀ اطلاعاتی، ارتباطات و جهانی‌شدن است. او همچنین بین سال‌های 2020 تا 2021 وزیر دانشگاه‌ها در اسپانیا بود.
از آثار مانوئل کاستلز می‌توان به کتاب‌های «قدرت ارتباطات»، «شبکه‌های خشم و امید: جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت» و «گسیختگی: بحران لیبرال‌دموکراسی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «عصر اطلاعات»
کتاب «عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه، فرهنگ» با ترجمه و مقدمۀ احد علیقلیان در نشر نو منتشر شده است. این کتاب قبلاً با ترجمۀ مشترک احد علیقلیان و افشین خاکباز در انتشارات طرح نو منتشر شده بود. علیقلیان اما در ترجمۀ دوبارۀ این کتاب، ویراست دوم متن اصلی آن را مبنا قرار داده است. در این ویراست، چنانکه در مقدمۀ مترجم بر ترجمۀ فارسی آن اشاره شده، تغییراتی اساسی از جانب نویسنده اعمال شده است.
احد علیقلیان، متولد 1338 در تهران، مترجم ایرانی است. او دارای لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی و فوق لیسانس آموزش زبان انگلیسی از دانشگاه شیراز است. از علیقلیان تاکنون ترجمه‌های مختلفی، هم در حوزه ادبیات و هم تاریخ و اقتصاد و علوم اجتماعی و سیاسی، منتشر شده است.
از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «تراژدی مردم: انقلاب روسیه 1924 - 1891»، «اقتصاد خیر و شر؛ از گیل‌گمش تا وال‌استریت»، «اختراع قوم یهود»، «ما گربه هستیم»، «پایان رابطه» و «دروغ‌گویی: انتخاب اخلاقی در زندگی اجتماعی و فردی» اشاره کرد.
در سال 1388 کتاب ««تراژدی مردم: انقلاب روسیه 1924 - 1891» به‌ترجمۀ احد علیقلیان به‌عنوان کتاب فصل بهار 88 برگزیده شد.