کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» اثر جُرج لوکاچ
اثري تئوريک دربار? مارکسيسم. کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» امروزه يکي از آثار نظريِ کلاسيک در شناخت و تفسير مارکسيسم بهحساب ميآيد و از کتابهاي تئوريکِ بسيار مهمّ مارکسيستي و مشهورترين اثر جُرج لوکاچِ فيلسوف و نظريهپرداز است.
لوکاچ در کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» تفکر مارکس را به ريشههايي هگلي آن برميگرداند و با پُل زدن از مارکسيسمِ هگلي به بُلشويسم، در سالهاي اول بعد از انقلاب بلشويکي در روسيه و استقرار کمونيسم در اين کشور، ميکوشد مبانياي تئوريک براي بلشويکها مهيا کند تا برپاي? اين مباني از پسِ بحثوجدل با مخالفان و منتقدان خود برآيند.
کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» همچنين بر شکلگيري نحلهاي که به «مارکسيسم غربي» معروف است و نيز بر توجه به وجوه هگليِ مارکسيسم و پرداختنِ جدي به اين وجوه، بسيار تأثيرگذار بوده است.
مقالات کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» بين سالهاي 1919 تا 1922 ميلادي نوشته شدهاند و متن اصلي اين کتاب اولين بار در سال 1923 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»
جُرج لوکاچ در کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» به تحليل مفهوم آگاهي طبقاتي و ديالکتيکِ مارکسيستي و ريشههاي هگلي آن ميپردازد و همچنين پايهاي فلسفي براي بلشويسم ايجاد ميکند.
کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»، چنانکه پيشتر نيز اشاره شد، زماني نوشته شده که بلشويکها تازه در روسيه به قدرت رسيده بودند. لوکاچ در کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»، بهعنوان يک طرفدار بلشويسم، زمينهاي تئوريک و فلسفي فراهم ميکند که بلشويکها بهکمک آن بتوانند به منتقدان و مخالفان خود پاسخ دهند.
آنچه لوکاچ در کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»، در بحث از مارکسيسم، بر آن پرتو ميافکند، خصلت ديالکتيکيِ نظريات مارکس است؛ خصلتي که در زمان نگارش کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» از سوي مارکسيستهاي پس از مارکس به محاق رفته بود و به جايش سويههايي ديگر از تفسير مارکسيسم نشسته بود که ديالکتيکي نبودند. در چنين زمينهاي است که لوکاچ در کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»، بر سوي? ديالکتيکي انديش? مارکس، که آن را ريشهدار در فلسف? هگل ميبيند، نور ميتاباند و درصدد احياي آن برميآيد.
موضوع اصلي و محوري کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»، چنانکه در عنوان کتاب نيز درج شده، آگاهي طبقاتي و تقابل آن با آگاهي فردي است. لوکاچ، چنانکه لوسين گلدمن در مقالهاي که در ابتداي ترجم? فارسي کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» آمده اشاره ميکند، در اين کتاب «اين انديشه را مطرح ميسازد که طبقات اجتماعي يگانه فاعلهاي تاريخي و نيز شالودههاي اساسي و ويژهي مارکسيسم هستند.»
لوکاچ در کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» در پي تبيين اين نظريه است که اين آگاهي طبقاتي است که حرکت تاريخ را تعيين ميکند و نقشي پيشرو و انقلابي در تاريخ ايفا ميکند.
کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» از مقدمههاي لوکاچ بر چاپ اول و چاپ جديد اين کتاب و هشت مقاله تشکيل شده است. مقالات هشتگان? کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» عبارتند از: «مارکسيسمِ درستآيين [اُرتدوکس] چيست؟»، «مارکسيسمِ رزا لوکزامبورگ»، «آگاهي طبقاتي»، «شيءوارگي و آگاهي پرولتاريا»، «دگرگوني کارکرد ماترياليسم تاريخي»، «فعاليت قانوني و غيرقانوني»، «نکتههاي انتقادي دربارهي "نقد انقلاب روسيه" اثر رزا لوکزامبورگ» و «نکتههاي روششناختي دربارهي مسئلهي سازماندهي».
دربار? جُرج لوکاچ، نويسند? کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»
جُرج لوکاچ (Gy?rgy Luk?cs)، متولد 1885 و درگذشته به سال 1971، فيلسوف مارکسيست، مورخ ادبي، منتقد، نظريهپرداز و زيباييشناس مجارستاني بود. او يکي از بنيانگذاران مارکسيسم غربي است.
لوکاچ از خانوادهاي مرفه بود و پدرش بانکدار و داراي لقب اشرافي بارون بود. خود او اما بعدها به يکي از مطرحترين فيلسوفان و نظريهپردازان مارکسيست بدل شد و آثار مهمي در حوز? نظريه و ايدئولوژي مارکسيستي نوشت.
لوکاچ همچنين يکي از نظريهپردازان مهم و تأثيرگذار حوز? نظري? ادبي و جامعهشناسي ادبيات است و در حوز? نظريه و جامعهشناسي رمان آثار مهمي از خود به جا گذاشته است و مباحث انتقادي مهمي را دربار? رمانهاي رئاليستي قرن نوزدهم مطرح کرده است.
کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»، چنانکه پيشتر نيز اشاره شد، از آثار مهم و مشهور جرج لوکاچ است. از ديگر آثار او ميتوان به کتابهاي «جامعهشناسي رمان»، «نظريهي رمان» و «جان و صورت» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي»
کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» با ترجمه و مقدم? محمدجعفر پوينده، همراه با ترجم? مقالهاي از لوسين گلدمن دربار? اين کتاب، با عنوان «تأملي دربارهي تاريخ و آگاهي طبقاتي»، و توضيحي از ناشر دربار? ويراست جديد اين ترجمه، در نشر چرخ، ناشر کتابهاي علوم انساني خانواد? فرهنگي چشمه، منتشر شده است. اين کتاب قبلاً با همين ترجمه در نشر تجربه و سپس در نشر بوتيمار منتشر شده بود.
ترجم? پوينده از کتاب «تاريخ و آگاهي طبقاتي» براساس متن فرانسوي اين کتاب انجام شده است.
محمدجعفر پوينده، متولد 1333 در اشکذرِ استان يزد و درگذشته به سال 1377، مترجم ايراني، از اعضاي «کانون نويسندگان ايران» و يکي از قربانيان جريان موسوم به «قتلهاي زنجيرهاي» بود.
پوينده داراي ليسانس حقوق قضايي از دانشگاه تهران و فوق ليسانس جامعهشناسي از دانشگاه سوربن فرانسه بود. او، تا پيش از اينکه در ماجراي قتلهاي زنجيرهاي کشته شود، در دفتر پژوهشهاي فرهنگي مشغول به کار بود.
از ترجمههاي محمدجعفر پوينده ميتوان به کتابهاي «آرزوهاي بربادرفته»، «پيردختر»، «اگر فرزند دختر داريد»، «تحولات خانواده»، «اعلاميهي جهاني حقوق بشر و تاريخچهي آن» و «جامعهشناسي رمان» اشاره کرد.
از پوينده کتابي هم با عنوان «تا دام آخر»، بهکوشش سيما صاحبي، همسر او، به چاپ رسيده که گزيدهاي از گفتوگوها و مقالههاي اوست.
