مینیمانژ: کاپا

کتاب «کاپّا» اثر ریونوسوکه آکوتاگاوا
رمانی کوتاه از ریونوسوکه آکوتاگاوا. کتاب «کاپّا» نمودی از علاقۀ آکوتاگاوا به تلفیق قصۀ مدرن غربی با فرهنگ و سنت ژاپنی است. آکوتاگاوا در این قصه فولکلور ژاپن را وارد قصۀ مدرن می‌کند و فانتزی‌ای غریب می‌آفریند که وقایع آن در سرزمین موجوداتی خیالی رخ می‌دهد.
کتاب «کاپّا» را با رمان «سفرهای گالیور» جاناتان سوییفت و قصۀ «یادداشت‌های یک دیوانه» نیکلای گوگول مقایسه کرده‌اند.
متن اصلی کتاب «کاپّا» اولین بار در سال 1927 منتشر شده است؛ یعنی در همان سالی که آکوتاگاوا به زندگی خود پایان داد. از همین رو گاهی سالمرگ او را، به‌افتخار این رمان، «کاپاکی» می‌نامند.

مروری بر کتاب «کاپّا»
آکوتاگاوا در کتاب «کاپّا» از زبان یک راوی مجنون، که «بیمار شماره‌ی 23» نامیده شده، ماجرای سردرآوردنِ این بیمار از سرزمین موجوداتی غریب و افسانه‌ای را نقل می‌کند؛ موجوداتی به نام کاپّا که زادۀ فولکلور ژاپن هستند و چنانکه راوی کتاب «کاپّا» نقل می‌کند آداب‌ و رسوم خاص خود را دارند؛ آداب و رسومی متفاوت با آداب و رسوم آدمیان.
راوی و شخصیت اصلی کتاب «کاپّا» دیدارهایش با کاپّاهای مختلف، از کاپّای فیلسوف گرفته تا کاپای شاعر و...، را تعریف می‌کند و در پایان رمان می‌بینیم که چطور سفر او به سرزمین کاپّاها شخصیت او و نگاهش به زندگی را متحول کرده است.
کتاب «کاپّا» را گروهی از منتقدان، طنز اجتماعی و گروهی بیان عذاب شخصی آکوتاگاوا دانسته‌اند.
کتاب «کاپّا» با مقدمه‌ای تحت عنوان «مقدمه‌ی نویسنده» آغاز می‌شود که در آن دربارۀ بیمار شمارۀ 23، که راوی رمان است، توضیحاتی داده شده است. بعد از این مقدمه، روایت بیمار شمارۀ 23 از مواجهه‌اش با کاپّاها آغاز می‌شود. او تعریف می‌کند که چطور سر از سرزمین کاپّاها درآورده و در آن‌جا چه چیزهای عجیب‌وغریبی دیده و با چه موجودات شگفت‌انگیزی روبه‌رو شده است.
در کتاب «کاپّا» همراه راوی‌ای مجنون در دنیای غریب و فانتزی کاپّاها پرسه می‌زنیم و آداب و رسوم نامتعارف آن‌ها را نظاره می‌کنیم.
آکوتاگاوا در کتاب «کاپّا» با نگاهی نو و مدرن به‌سراغ بخشی از فرهنگ عامیانۀ کشور خود رفته است.
در بخشی از کتاب «کاپّا» می‌خوانید: «کاپّاها هم، درست مانند ما، برای زایمان از یک پزشک یا ماما کمک می‌گیرند، اما هنگامی که لحظه‌ی به‌دنیاآمدن کودک فرامی‌رسد، پدر – طوری که انگار در حال صحبت تلفنی است – سرش را به کودک نزدیک می‌کند و با صدای بلند می‌گوید:
"دوست داری پا به این دنیا بگذاری یا نه؟ قبل از آنکه پاسخی بدهی، خوب فکر کن."
بگ هم دقیقاً همین کار را کرد. روی زمین، مقابل همسرش، زانو زد تا هم‌سطح شکم او شود. سپس، چندین بار این سؤال را تکرار کرد و بعد هم از روی زمین برخاست.
سپس صدای کودک از داخل شکم مادرش به گوش رسید. ظاهراً خیلی ترسیده بود؛ زیرا صدایش ضعیف و مردد بود.
"نمی‌خواهم متولد شوم. اول اینکه حتی فکرکردن به تمام چیزهایی که قرار است از پدرم به ارث ببرم، لرزه به اندامم می‌اندازند – حماقت خودش به‌اندازه‌ی کافی بد هست! و عامل دیگر اینکه من معتقدم وجود یک کاپّا شوم و بدشگون است."
این پاسخ چنان بگ را شرمسار کرد که حین گوش‌دادن به آن، شروع کرد به خاراندن سرش. در این اثنا، مامایی که برای کمک به زایمان آمده بود، یک لوله‌ی شیشه‌ای پهن را خیلی ماهرانه وارد رحم مادر کرد تا از طریق آن مایعی را به داخل رحم تزریق کند. این تزریق اثری کاملاً آرام‌بخش بر مادر گذاشت؛ طوری که پس از آن، آهی عمیق و از سر آسودگی کشید. در همین زمان، شکمش که تا آن زمان کاملاً برآمده بود، شروع کرد به جمع‌شدن و درست مانند بادکنکی که بادش خالی شود، شل و کوچک شد.
همان ‌طور که از پاسخ فرزند متولدنشده‌ی بگ دریافتید، نوزادان کاپّا از همان لحظه‌ی تولد می‌توانند حرف بزنند و راه بروند.»

دربارۀ ریونوسوکه آکوتاگاوا، نویسندۀ کتاب «کاپّا»
ریونوسوکه آکوتاگاوا (芥川 龍之介)، متولد 1892 و درگذشته به سال 1927، داستان‌نویس ژاپنی بود. از آکوتاگاوا به‌عنوان «پدر داستان کوتاه ژاپنی» یاد می‌شود و در ژاپن یک جایزۀ ادبی نیز به نام او نامگذاری شده که از جوایز ادبی مهم و معتبر ژاپن است.
آکوتاگاوا در قصه‌نویسی در پی تلفیق فرهنگ‌های غربی و ژاپنی بود. از همین رو آثارش هم مدرن هستند و هم ریشه در سنت‌ و فرهنگ و تاریخ ژاپن دارند. فرهنگ و شکل‌گیری هویت فرهنگی از مضامینی است که او در آثارش به آن‌ پرداخته است. قصه‌های «راشومون»، «دماغ» و «در بیشه» از مشهورترین و مهمترین آثار ریونوسوکه آکوتاگاوا هستند.
براساس آثار آکوتاگاوا فیلم، اپرا و باله هم ساخته شده است. از مشهورترین اقتباس‌ها از آثار او اقتباس سینمایی آکیرا کوروساوا از دو قصۀ «راشومون» و «در بیشه» است. کوروساوا در فیلم مشهور «راشومون»، با بازی توشیرو میفونه، این دو قصه را باهم تلفیق کرده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «کاپّا»
کتاب «کاپّا» با ترجمۀ آزاده سلحشور، همراه با ترجمۀ مقاله‌ای از جی. اچ. هیلی در معرفی آکوتاگاوا، در نشر نیماژ منتشر شده است.
آزاده سلحشور، متولد 1358، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «تاوان» و «پُل رویاها» اشاره کرد.
از قصۀ «کاپّا» دو ترجمۀ فارسی دیگر هم موجود است: یکی ترجمۀ جلال بایرام، منتشرشده در مجموعه داستان «پردۀ جهنم» (انتشارات نیلوفر) و دیگری ترجمۀ رضا دادویی، منتشرشده در مجموعه داستان «راشومون» (نشر آدورا).