خرد و حکمت زندگی 18: مهیای رقصی در برف

کتاب «مهیای رقصی در برف» نوشتۀ مانیکا زگوستووا
روایت‌هایی از زنانی که زندان را، به‌یاری فرهنگ، تاب آوردند. کتاب «مهیای رقصی در برف: روایت زنان از دلِ زندان‌های گولاگ»، با عنوان اصلی Vestidas para un baile en la nieve و عنوان انگلیسی Dressed for a Dance in the Snow: Womens Voices from the Gulag، صدای زنانی است که سال‌ها در زندان‌های گولاگ، زندان‌های مخوف روسیۀ شوروی، حبس بودند اما از آن زندان‌ها جان سالم به‌در بردند.
مانیکا زگوستووا در کتاب «مهیای رقصی در برف»، از منظر زنانی که همگی اهل هنر و ادبیات و دوستدار فرهنگند، تصاویری از اردوگاه‌های کار اجباری در روسیۀ شوروی و چگونگی زندگی و تاب‌آوری در این اردوگاه‌ها را ترسیم می‌کند.
کتاب «مهیای رقصی در برف» تصویری از نظام توتالیتر و پلیسیِ شوروی است؛ تصویری که در قاب آن نه سیاستمداران و صاحبان قدرت، بلکه مردم عادی، مردمی زخم‌خورده و داغ‌دیده از حاکمیت توتالیتر، حضور دارند.
کتاب «مهیاری رقصی در برف» روایتگر هراس و رنج مردمِ تحت یک حاکمیت توتالیتر است و روایتگرِ اینکه این مردم، چه روزنه‌هایی می‌یافتند و چه راهکارهایی اختراع می‌کردند تا رنج و هراس و فاجعه را تاب آورند و عصرِ وحشت را پشت سر بگذارند.
متن اصلی کتاب «مهیای رقصی در برف» اولین بار در سال 2017، به زبان اسپانیایی، منتشر شده است. نسخۀ انگلیسی این کتاب، نخستین بار در سال 2020 به چاپ رسیده است.

مروری بر کتاب «مهیای رقصی در برف»
مانیکا زگوستووا در کتاب «مهیای رقصی در برف» سراغ نُه زن رفته که همگی از بازماندگانِ گولاگ هستند؛ بازماندگان زندان‌ها و اردوگاه‌های کار اجباریِ شوروی. این زنان، در کتاب «مهیای رقصی در برف»، خودشان راویِ داستان خویش و هم‌بندان خویشند.
در کتاب «مهیای رقصی در برف» می‌بینیم که زنان چگونه در زندان‌های گولاگ، زندان‌هایی که در آن‌ها اجازۀ نوشتن نداشتند و فقط هرازچندی مجاز بودند برای کسانِ خود نامه بنویسند، شعر می‌سرودند و شعرها را به حافظه می‌سپردند و در حافظه نگه می‌داشتند و این‌گونه هر انسان، به مکتوبی شفاهی بدل می‌شده است.
کتاب «مهیای رقصی در برف» روایتگر ساختن کتاب‌های دست‌ساز در زندان است و روایتگرِ شکوفایی خلاقیت ادبی و هنری، برای زنده ماندن و تاب آوردن.
در کتاب «مهیای رقصی در برف» ماجرای انسان‌هایی را می‌خوانیم که ادبیات و هنر و کتاب و هرآن‌چه در حیطۀ فرهنگ جا داشته، برایشان دست‌آویزی برای تاب‌آوری رنج بوده است؛ انسان‌هایی که یافتن یک نسخه از «جنگ و صلح» تالستوی در بهداری زندان، برایشان حکمِ معجزه‌ای شفابخش را داشته است و آن را چند بار می‌خوانده‌اند.
کتاب «مهیای رقصی در برف» داستان اُلگا ایوینسکایا، آخرین معشوقۀ بوریس پاسترناک، نویسندۀ رمان معروف «دکتر ژیواگو» و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات، را روایت می‌کند که پس از مرگ پاسترناک، همراه دخترش، ایرینا امیلیانووا، به گولاگ فرستاده شد و در زندان، با معشوقی دیگر که در ایام حبس و از بین محبوسین یافته بود، شعر ردوبدل می‌کرد، به این صورت که او و معشوقش شعرها را در آجرهای دیوارِ حائل میان زنان و مردانِ زندانی جاساز می‌کرده‌اند.
حکومت شوروی از بوریس پاسترناک، به‌دلیل انتشار رمان «دکتر ژیواگو» در خارج از شوروی، کینه به دل داشت. پاسترناک بعد از انتشار رمان «دکتر ژیواگو» برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات شد اما آن را، تحت فشار حکومت شوروی، رد کرد. ایرینا امیلیانووا در کتاب «مهیای رقصی در برف» این عقیده را مطرح می‌کند که پاسترناک جایزۀ نوبل را از ترس اینکه مبادا حکومت به اُلگا، مادر ایرینا و معشوقۀ پاسترناک، آسیبی برساند و او را آزار دهد، رد کرد. در این کتاب، از قول پسر بزرگ پاسترناک، یِوگِنی، نیز چنین عقیده‌ای مطرح شده است. پسرِ پاسترناک گفته است که او می‌ترسیده که حکومت، انتقام انتشار رمان «دکتر ژیواگو» در خارج از شوروی را از اُلگا بگیرد.
آری، کتاب «مهیای رقصی در برف» روایتگر حکومتی کین‌توز و هولناک است که از هیچ رذالت و جنایتی ابا ندارد و وقتی از کسی کینه به دل می‌گیرد، عزیزان و اطرافیان آن شخص هم از عواقب این کینه مصون نمی‌مانند؛ حکومتی که خبرچینی و جاسوسی را در شهروندانش نهادینه می‌کند و مردم را به هر اتهامِ پوچ و واهی‌ای دستگیر و زندانی می‌کند یا به قتل می‌رساند؛ حکومتی که در آن، هرکس گویی پلیسِ دیگری است و هیچ‌کس به هیچ‌کس اعتماد ندارد و همه بالقوه مجرمند و هر آن ممکن است دستگیر و محاکمه و محکوم و زندانی یا اعدام شوند؛ حکومتی مخوف که زندگی را بر شهروندانش کابوس می‌کند.
کتاب «مهیای رقصی در برف» از مقدمه‌ای با عنوان «سفری به مسکو»، که نویسنده آن را برای نسخۀ امریکایی کتاب نوشته است، و نُه فصل تشکیل شده است.
هر فصل از کتاب «مهیای رقصی در برف» به روایت یکی از زنانی اختصاص دارد که بخشی از زندگی‌شان در گولاگ سپری شده است.
فصل‌های نُه‌گانۀ کتاب «مهیای رقصی در برف» عبارتند از: «زن لوط: زایارا وسیولایا»، «پنه‌لوپه در زنجیر: سوزانا پچورو»، «یودیتِ قرن بیستمی: اِلا مارکمن»، «مینِروا در معدن: یِلِنا کاریبوت داشکِویچ»، «پسوخه در زندان: والنتینا ایِولِوا»، «آنتیگونه در برابر کرملین: ناتالیا گاربانِوسکایا»، «اولیس در سیبری: یانینا میسیک»، «آریادنه، دختر هزارتو: گالیا سافانووا» و «اوریدیس در جهان مردگان: ایرینا امیلیانووا».

دربارۀ مانیکا زگوستووا، نویسندۀ کتاب «مهیای رقصی در برف»
مانیکا زگوستووا (Monika Zgustová)، متولد 1957، نویسنده و مترجم اهل چک و اسپانیا است. او دانش‌آموختۀ ادبیات تطبیقی در دانشگاه ایلینویز است و از دهۀ 1980 میلادی به این‌سو در بارسلونِ اسپانیا زندگی می‌کند.
زگوستووا، با ترجمۀ بسیاری از آثار داستانی مهمّ ادبیات چک به اسپانیایی و کاتالانی، نقشی مهم در معرفی ادبیات چک به اسپانیا ایفا کرده است. او همچنین آثاری را، از نویسندگان و شاعران مطرحِ روسیه، به اسپانیایی و کاتالانی ترجمه کرده است.
از زگوستووا آثار داستانی و غیرداستانی مختلفی به چاپ رسیده است. او همچنین، به‌طور مرتب، برای نشریات گوناکون، مقاله و سرمقاله می‌نویسد.
کتاب «مهیای رقصی در برف» از آثار مهم و مطرح مانیکا زگوستووا است. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب «میوۀ تلخ باغ لذت: زندگی و آثار بهومیل هرابال» و رمان «زن خاموش» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «مهیای رقصی در برف»
کتاب «مهیای رقصی در برف: روایت زنان از دلِ زندان‌های گولاگ» با ترجمۀ مسعود یوسف‌حصیرچین در نشر گمان منتشر شده است.
مسعود یوسف‌حصیرچین، متولد 1369، مترجم ایرانی است. او دانش‌آموختۀ رشتۀ آموزش زبان انگلیسی است.
از ترجمه‌های مسعود یوسف‌حصیرچین می‌توان به کتاب‌های «خوردوخوراکِ دیکتاتورها»، «آداب دیکتاتوری: کیش شخصیت در قرن بیستم»، «جمهوری خلق نسیان: تجدید دیدار با تیان‌آنمِن»، «فرار از اردوگاه 14: فرار اودیسه‌وار مردی از کره‌ی شمالی به ‌سوی آزادی» و «تیان‌آن‌من 1989: امیدهای بربادرفته‌ی ما» اشاره کرد.