آرزوهای بر باد رفته

کتاب «آرزوهای بربادرفته» اثر انوره دو بالزاک
شاهکاری باب طبع کلاسیک‌خوان‌ها. اگر می‌خواهید لذت خواندن رمان کلاسیک را تمام‌وکمال تجربه کنید، کتاب «آرزوهای بربادرفته» بالزاک یکی از رمان‌هایی است که این خواسته را برآورده می‌کند.
کتاب «آرزوهای بربادرفته»، با عنوان اصلی Illusions perdues، که از آثار شاخص مجموعۀ موسوم به «کمدی انسانی» انوره دو بالزاک و اثری متعلق به دوران پختگی اوست، یکی از شاهکارهای رمان کلاسیک و از نمونه‌های درخشان رمان رئالیستی است.
بالزاک در کتاب «آرزوهای بربادرفته»، ضمن روایت قصه‌ای جذاب و پرکشش با ساخت‌وپرداختی ماهرانه و هنرمندانه، نظام سرمایه‌داری را مورد نقدی تمام‌عیار و ریزبینانه و رندانه قرار می‌دهد و رؤیاهای و آرزوهای دور و دراز و بلندپروازانه‌ای را ترسیم می‌کند که در برخورد با نظام سرمایه‌داری و کالا شدن همه‌چیز تحت سیطرۀ این نظام، برباد می‌روند و تباه می‌شوند.
کتاب «آرزوهای بربادرفته» همچنین، مانند همۀ رمان‌های بزرگ، بر مسائل و حساسیت‌ها و خواست‌های همیشگی انسان، که زمان و مکان و دوران نمی‌شناسند، انگشت می‌گذارد و از همین رو همچنان رمانی خواندنی است.
بالزاک کتاب «آرزوهای بربادرفته» را بین سال‌های 1837 تا 1843 نوشت و آن را برای اولین بار در طی همین سال‌ها، به‌صورت سریالی، منتشر کرد. این رمان دستمایۀ انواع اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی و تئاتری قرار گرفته و براساس آن باله هم ساخته شده است.

مروری بر کتاب «آرزوهای بربادرفته»
بالزاک در کتاب «آرزوهای بربادرفته»، که رمانی مفصل در سه بخش است، تصویری جامع و چندوجهی از پاریس قرن نوزدهم و مواجهۀ آدمی شهرستانی با زندگی پاریسی ترسیم می‌کند و نشان می‌دهد که شهری که نمودی از سرمایه‌داری قرنِ نوزدهمی است، چطور آدمی را که برای تحقق آرزوهای بلندپروازانۀ خود به این شهر آمده است خُرد و له می‌کند و به عقب‌نشینی وامی‌دارد اگرچه شخصیت اصلی کتاب «آرزوهای بربادرفته» بعد از عقب‌نشینی نیز، همچنان نقشۀ ورود به جامعه‌ای را که او را پس زده است در سر می‌پروراند.
کتاب «آرزوهای بربادرفته» قصۀ تراژیک تقابل و شکاف طبقاتی است و شرح اینکه که طبقۀ مسلط که سرمایه را در اختیار دارد، چگونه مانع ورود دیگری به طبقۀ خود می‌شود.
کتاب «آرزوهای بربادرفته» از منظری، چنانکه گئورگ لوکاچ، در مقاله‌ای که ترجمه‌اش با عنوان «"آرزوهای بربادرفته"، قلۀ رمان پندارزدایی» در ابتدای ترجمۀ فارسی این رمان آمده، توضیح می‌دهد، روایتی همه‌جانبه از کالا شدن ادبیات در نظام سرمایه‌داری است.
بالزاک در کتاب «آرزوهای بربادرفته»، رندانه و با زیرکیِ نقادانه، طنز و تراژدی را به‌هم می‌آمیزد تا تصویری از نابودی رؤیاها دربرابر واقعیت بی‌رحمانۀ کالا شدن همه‌چیز در نظام سرمایه‌داری ارائه دهد. تقابل رؤیا با واقعیت و درهم شکستن رؤیا دربرابر واقعیت، عنصر معناییِ کلیدی در کتاب «آرزوهای بربادرفته» است و بالزاک در این رمان، با طراحی هنرمندانۀ رمان حول چنین تقابلی، تصویری دقیق و روشن و توأم با جزئیات از وجوه گوناگون جامعۀ سرمایه‌داری در قرن نوزدهم ارائه می‌دهد؛ تصویری که البته قابل تعمیم به دوران‌های دیگر نیز هست چراکه مسئلۀ اساسی و بنیادین مطرح در کتاب «آرزوهای بربادرفته» همچنان به قوت خود باقی‌ست و منتفی نشده است.
شخصیت اصلی کتاب «آرزوهای بربادرفته» مردی شهرستانی و فقیر اما جاه‌طلب به نام لوسین شاردون است که با آرزوی شاعر شدن وارد محافل پاریس و زندگی پاریسی می‌شود اما جامعۀ پاریس او را پس می‌زند و به خود نمی‌پذیرد و او تقلا می‌کند به هر حیله به این جامعه راه یابد. کتاب «آرزوهای بربادرفته» شرح جدال لوسین با جامعه‌ای که او را پس می‌زند، تقلاهای او برای به این جامعه راه یافتن، سرخوردگی‌ و عقب‌نشینی‌ ناگزیرش از این جامعه و نیز شرح تلاش دوباره‌اش برای هجوم و رسوخ به آن است.
بالزاک در کتاب «آرزوهای بربادرفته»، از خلال نقل قصۀ جذاب لوسین و آرزوهایش، ما را در پاریس قرن نوزدهم و زندگی پاریسیِ آن دوره و جامعۀ پول‌محور سرمایه‌داری می‌گرداند و نمادها و نمودهای گوناگون و متعدد این جامعه و رَوَندِ کالا شدن ادبیات در آن را به ما نشان می‌دهد.

دربارۀ انوره دو بالزاک، نویسندۀ کتاب «آرزوهای بربادرفته»
انوره دو بالزاک (Honoré de Balzac)، متولد 1799 و درگذشته به سال 1850، داستان‌نویس، روزنامه‌نگار، منتقد و نمایشنامه‌نویس فرانسوی بود. بالزاک یکی از سرآمدان رمان رئالیستی است. او در مجموعه‌ای از آثارش، که خود نام «کمدی انسانی» را بر آن نهاد، به ترسیم زندگی فرانسوی در دوران بعد از ناپلئون پرداخت و دوران ظهور بورژوازی و زوال اشرافیت را به تصویر کشید و تصویری دقیق و ریزبینانه از طبقات اجتماعی گوناگون به دست داد.
پول، طمع و سودای ترقی و رسیدن به مرتبۀ اجتماعی بالاتر از جمله مضامین اصلی آثار رئالیستی بالزاک هستند. او همچنین در آثارش ژرفای انسان را می‌کاود و عواطف و کشمکش‌های انسانی را ماهرانه از اعماق آدمی بیرون می‌کشد و مرئی می‌کند و شخصیت‌هایی پیچیده و چندوجهی پدید می‌آورَد.
بالزاک در شخصیت‌پردازی چنان چیره‌دست است که حتی شخصیت‌های فرعی آثار او هم شخصیت‌هایی پیچیده هستند. وقایع بسیاری از آثار او در پاریس اتفاق می‌افتد.
آثار بالزاک بر نویسندگان مشهور بسیاری تأثیر گذاشته است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به چارلز دیکنز و امیل زولا اشاره کرد. براساس بسیاری از آثار او فیلم ساخته شده است و فرانسوا تروفو و ژاک ریوت از جمله فیلمسازانی هستند که از او تأثیر گرفته‌اند.
از جمله آثار بالزاک می‌توان به رمان‌های «بابا گوریو»، «پیردختر»، «چرم ساغری» و «اوژنی گرانده» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «آرزوهای بربادرفته»
کتاب «آرزوهای بربادرفته» با ترجمۀ محمدجعفر پوینده، همراه با ترجمۀ مقالۀ گئورگ لوکاچ دربارۀ این رمان و ترجمۀ چهار مقدمه بر هر یک از بخش‌های سه‌گانۀ آن، در نشر نی منتشر شده است.
محمدجعفر پوینده، متولد 1333 در اشکذرِ استان یزد و درگذشته به سال 1377، مترجم ایرانی، از اعضای «کانون نویسندگان ایران» و یکی از قربانیان جریان موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای» بود.
پوینده دارای لیسانس حقوق قضایی از دانشگاه تهران و فوق لیسانس جامعه‌شناسی از دانشگاه سوربن فرانسه بود. او، تا پیش از اینکه در ماجرای قتل‌های زنجیره‌ای کشته شود، در دفتر پژوهش‌های فرهنگی مشغول به کار بود.
از ترجمه‌های محمدجعفر پوینده می‌توان به کتاب‌های «گوبسک رباخوار»، «پیردختر»، «اگر فرزند دختر دارید»، «تحولات خانواده»، «اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر و تاریخچه‌ی آن»، «جامعه‌شناسی رمان» و «تاریخ و آگاهی طبقاتی» اشاره کرد.
از پوینده کتابی هم با عنوان «تا دام آخر»، به‌کوشش سیما صاحبی، همسر او، به چاپ رسیده که گزیده‌ای از گفت‌وگوها و مقاله‌های اوست.