در کشاکش دین و دولت شومیز

کتاب «در کشاکش دین و دولت: سی سال پس از پیامبر (ص)» اثر محمدعلی موحد
پژوهشی در تاریخ اسلام، از منظر رابطۀ دین و دولت. محمدعلی موحد در کتاب «درکشاکش دین و دولت: سی سال پس از پیامبر (ص)» خلافت و حکومت اسلامی و مناسبات دین و دولت را در سی سال نخستِ بعد از رحلت پیامبر مورد بررسی قرار داده و همچنین به تحقیق در آغاز ورود اسلام به ایران و نخستین روابط ایرانیان و مسلمانان پرداخته است.
کتاب «در کشاکش دین و دولت» نگاهی‌ست موشکافانه به وقایعی که در بازه زمانی سال 11 هجری، یعنی بعد از رحلت پیامبر، آغاز شد و تا سال 41، یعنی زمان صلح امام حسن و معاویه، ادامه یافت. محمدعلی موحد در کتاب «در کشاکش دین و دولت» این دوره را از منظر رابطۀ دین و دولت بررسی کرده و روایتی از آنچه در این دوره سی‌ساله در تاریخ اسلام و در حوزه خلافت اسلامی اتفاق افتاده، ارائه داده است. در کتاب «در کشاکش دین و دولت» همچنین از رابطۀ ایرانیان با اسلام در دوره‌های آغازین ورود اسلام به ایران سخن رفته است.
کتاب «در کشاکش دین و دولت» کتابی‌ست مناسب علاقمندان به تاریخ و به‌ویژه تاریخ اسلام و خلافت اسلامی و آن‌ها که دوست دارند در باب مناقشاتی که پس از رحلت پیامبر بر سرِ خلافت اسلامی پدید آمد اطلاعاتی به دست آورند و دریابند که بعد از رحلت پیامبر، خلافت اسلامی به چه سمت و سویی رفت و چه حوادثی در دوره سی ‌سالۀ مورد بحث رخ داد و این حوادث چه تأثیری بر خلافت و حکومت اسلامی گذاشت. این کتاب همچنین کتاب مناسبی برای علاقمندان موضوع روابط نخستین اسلام و ایران و مسلمانان و ایرانیان است.

مروری بر کتاب «در کشاکش دین و دولت»
محمدعلی موحد در دیباچۀ کتاب «در کشاکش دین و دولت»، در صحبت از دوره سی سالۀ موضوع این کتاب، درباره این دوره می‌نویسد: «این دوره سی ساله، که با رحلت رسول اکرم در سال 11 هجری آغاز شد و تا صلح امام حسن و معاویه در سال 41 ادامه یافت، آبستن وقایع شگرفی بود که سرنوشت حکومت زیر پرچم اسلام را رقم زد. مورخان اسلام از آن ایام به عنوان عصر طلایی افتخارآمیز خلافت راشده یاد می‌کنند و آن را نمونه‌ای نادر و درخشان به شمار می‌آورند از حکومتی که به گمان آنان قداست و معنویت، زور و قدرت را در خدمت خود داشت. اما تاریخ خود چیزی دیگر می‌گوید. بازخوانی دقیق‌تر رویدادهای آن دوران مدلّل می‌سازد که در همان اجتماع سقیفه – حتی پیش از انجام مراسم خاکسپاری پیامبر – بود که خشتِ کجِ اول کار گذاشته شد و جانشینی پیامبر در انحصار قریش درآمد، چرا که پیامبر از آن قبیله بود، و حال آن‌که پیامبر اکرم در سرتاسر دوران نبوت خود به مخالفت با امتیازات اشرافی و افتخارات نژادی و قومی تأکید کرده بود. در آن سی سال، ماجراهایی سهمگین و خون‌آلود اتفاق افتاد.»
در کتاب «در کشاکش دین و دولت»، با روایت تاریخی دوران مورد بحث، سعی شده است که چندوچون و ریشه‌های تنش‌ها و مناقشاتی که در دوره سی سالۀ مورد نظر بر سر خلافت اسلامی پدید آمد، مورد واکاوی و تحلیل قرار بگیرد و آنچه در این دوره اتفاق افتاد ریشه‌یابی شود و تصویری از خلافت و حکومت اسلامی در این دوران به دست داده شود. در این کتاب از موضوعاتی چون شکل‌گیری خوارج و تأثیر آن‌ها بر مناقشاتِ مربوط به خلافت اسلامی و رابطۀ دین و دولت و نیز انشعابات میان شیعیان و خروج و انحراف و فاصله‌گیریِ دستگاه خلافت اسلامی از اسلامِ آغازینِ عصر پیامبر و آرمان‌های صدر اسلام و نیز چندوچونِ فتح ایران توسط مسلمانان سخن رفته است.
کتاب «در کشاکش دین و دولت» از دیباچه و شش فصل و پی‌نوشتی با عنوان «خارجی‌گری نو» تشکیل شده است.
فصل‌های شش‌گانۀ کتاب «در کشاکش دین و دولت» عبارتند از: «سی سال پس از پیغمبر»، «چگونه اسلام در ایران راه یافت؟»، «برآمدن دیوان و دیوان‌سالاران»، «ایرانیان در میان تازیان»، «تازیان در ایران» و «قصۀ شگفت خارجی‌گری و پدیده قرّا».
کتاب «در کشاکش دین و دولت: سی سال پس از پیامبر (ص)» در نشر ماهی منتشر شده است.

درباره محمدعلی موحد، نویسنده کتاب «در کشاکش دین و دولت»
دکتر محمدعلی موحد، متولد 1302 در تبریز، ادیب، مصحح، عرفان‌پژوه، مترجم، مورخ، حقوقدان و شاعر ایرانی است. موحد دارای دکترای حقوق خصوصی از دانشگاه تهران، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی و از چهره‌های چندوجهی و چندساحتیِ فرهنگ ایران است.
کودکی و نوجوانی موحد و دوره تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش در تبریز گذشت و سپس به تهران آمد. اما به دلیل مرگ پدرش و عهده‌دار شدن سرپرستی خانواده بعد از این اتفاق، به تبریز برگشت و ده سال در تبریز و تهران به‌سر برد.
از سال 1329 و در بحبوحۀ مناقشات مربوط به ملی شدن نفت در ایران، موحد کارمند شرکت نفت آبادان بود و ناظر برخی از وقایع مهمی که در ارتباط با ماجرای ملی شدن نفت رخ می‌داد. او بعدها کتاب تاریخی مهم «خواب آشفتۀ نفت» را درباره همین وقایع و ماجرای نفت و مناقشات مربوط به آن در ایران نوشت. بعد از خلع ید انگلیسی‌ها از شرکت نفت، موحد سردبیر روزنامۀ شرکت نفت شد. او همچنین از آغاز تأسیس شرکت ملی نفت ایران وارد کادر حقوقی این شرکت شد و به‌عنوان مشاور عالی هیئت‌مدیره، مشاور ارشد و عضو اصلی هیئت‌مدیره در شرکت نفت کار کرد. با تأسیس اوپک، موحد به‌مدت شش‌ ماه در سِمَت معاونت اجرایی این سازمان در ژنو مشغول به کار بود. تدریس حقوق مدنی و حقوق نفت در دانشگاه از دیگر فعالیت‌های اوست. برای اولین بار هم او بود که مسائل حقوقی نفت را به متون درسی دانشگاه وارد کرد و دو کتاب او در این زمینه جزو منابع درسی دوره کارشناسی ارشد حقوق تجارت است. او همچنین از محققان برجستۀ ادبیات عرفانی فارسی‌ست و از کارهای مهم و ارزنده‌اش در این زمینه تصحیح «مقالات شمس تبریزی» است. تصحیح «مثنوی معنوی» دیگر کار مهم موحد در حوزه ادبیات عرفانی فارسی است.
از دیگر فعالیت‌های ادبی محمدعلی موحد ترجمۀ او از «سفرنامۀ ابن بطوطه» است. این ترجمه اولین بار در سال 1336 منتشر شد و تحسین مجتبی مینوی و محمدعلی جمالزاده را برانگیخت.
از آثار تألیفی محمدعلی موحد می‌توان به کتاب‌های «شمس تبریزی»، «ابن بطوطه»، «تأملات در باب حقوق و شریعت، تاریخ و سیاست»، «ملّی کردن و غرامت: درس‌هایی از داوری‌های نفتی»، «نفت ما و مسائل حقوقی آن»، «در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «چهار مقاله درباره آزادی» و «انرژی و عدالت» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «در کشاکش دین و دولت» در گودریدز: 3.89 از 5.