کتاب «توطئ? کرملين» نوشت? والنتين استيپانکوف و يوگني ليسوف
برگي از تاريخ آخرين ماههاي استقرار نظام شوروي در روسيه و شرح چندوچون رويدادي که در فروپاشي شوروي نقشي مهم ايفا کرد. کتاب «توطئ? کرملين»، با عنوان اصلي ??????????? ???????، گزارشي مستند از کودتاي نافرجامي است که در سال 1991، کمي پيش از فروپاشي نظام شوروي، در روسيه اتفاق افتاد و برخلاف هدفي که پشت آن بود به يکي از عوامل مؤثر در فروپاشي شوروي بدل شد.
والنتين استيپانکوف، يکي از نويسندگان کتاب «توطئ? کرملين»، وقتي کودتاي سال 1991 در شوروي اتفاق افتاد دادستان کل روسيه بود و يوگني ليسوف، نويسند? ديگر کتاب، معاون او. استيپانکوف مأمور شد که براي اين کودتا پروندهاي قضايي تشکيل دهد. او و يوگني ليسوف و ديگر اعضاي دادستاني کل روسيه براي رسيدگيِ قضايي به قضي? کودتا و شناخت و محاکمه و مجازات عاملان آن اسناد و مدارکي را که به کودتا ربط داشتند جمعآوري کردند. کتاب «توطئ? کرملين» برآمده از همين اسناد و مدارک است.
نويسندگان کتاب «توطئ? کرملين» در اين کتاب به زوايايي از رويدادهاي ماههاي آخر استقرار نظام شوروي در روسيه نور ميتابانند و بخشي از آنچه را که به فروپاشي شوروي منجر شد آشکار ميکنند.
مروري بر کتاب «توطئ? کرملين»
در اوت 1991، وقتي نظام شوروي داشت به فروپاشي نهايياش در دسامبر همان سال نزديک و نزديکتر ميشد، هشت عضو بلندپاي? حزب کمونيست که رئيس کا.گ.ب هم جزوشان بود دست به کودتايي براي حفظ نظام شوروي زدند. اين کودتا، که موضوع کتاب «توطئ? کرملين» است، شکست خورد و، بهجاي حفظ نظام شوروي، فروپاشي آن را تسريع کرد.
در جريان کودتاي 1991 کميتهاي به نام «کميت? دولتي وضعيت اضطراري» براي ادار? امور اتحاد جماهير شوروي تشکيل شد. کودتاچيان از طريق راديو اعلامِ وضعيت اضطراريِ ششماهه کردند و گفتند چون ميخائيل گورباچف، رهبر وقت اتحاد جماهير شوروي، بهدليل بيماري نميتواند از عهد? وظايفش برآيد «کميت? دولتي وضعيت اضطراري» ادار? امور را در دست ميگيرد. همچنين اعلام شد که هرگونه اعتراض و تظاهرات و اعتصاب و فعاليتهاي حزبي و سياسي خلاف قوانين دولت مرکزي ممنوع است و سانسور دوباره برقرار خواهد شد. البته به فرمان ممنوعيت اعتراضات و تظاهرات خياباني اعتنايي نشد و مردم به خيابانها ريختند. در آن زمان بوريس يلتسين رئيسجمهور روسيه بود و با نقشي که او در خنثاي کودتا ايفا کرد و نيز سنگربندي طرفداران دموکراسي در اطراف کاخ کرملين که محل اقامت يلتسين بود و رويارويي آنها با کودتاچيان، کودتا خيلي زود شکست خورد.
در کتاب «توطئ? کرملين» والنتين استيپانکوف، که مأمور تشکيل پروند? قضايي براي کودتاي 1991 و رسيدگي به آن بود، بههمراه معاونش، يوگني ليسوف، جزئيات اين کودتا را با استناد به اسناد و مدارکي که جمعآوري کرده بودند شرح دادهاند.
کتاب «توطئ? کرملين» از بخشي از ماجراي فروپاشي شوروي پرده برميدارد و جزئيات ماجرايي را نقل ميکند که نقشي مهم در اين فروپاشي ايفا کرد.
کتاب «توطئ? کرملين» گزارشي خواندني و جزئينگرانه دربار? کودتاي 1991 و ابعاد و وجوه و زواياي گوناگون اين کودتا است. اين کتاب همچنين تصويري از اوضاع روسيه در ماههاي پاياني استقرار نظام شوروي ترسيم ميکند و روايتي ارائه ميدهد از تلاش مذبوحانه براي حفظ نظام ناکارآمدي که محکوم به زوال و فروپاشي بوده است؛ نظامي که سالها براي حفظ خود از سرکوب و داغودرفش و پنهانکاري و خفقان و سيستم پليسي استفاده کرده بود اما ديگر داشت نفسهاي آخر را ميکشيد و نميشد آن را با برگرداندن سيستم سرکوب و خفقان سرپا نگه داشت.
کتاب «توطئ? کرملين» همچنين تصويري از ساختار دروني حکومت شوروي و سازوکارِ مخفيان? مداخل? شوروي در امور کشورهاي مستقل ديگر ارائه ميدهد.
در کتاب «توطئ? کرملين» روايت افراد مختلفي که بهنحوي شاهد کودتاي 1991 و با آن درگير بودهاند نقل شده است؛ از شخص گورباچف که کودتاچيان بدون هماهنگي به ويلاي محل استقرارش وارد شده بودند که يا او را به اعلام وضعيت اضطراري متقاعد کنند و يا خودشان حکومت را در دست گيرند گرفته تا محافظ شخصي گورباچف و نگهبان ويلاي محل استقرار او و ديگراني که هر يک بهنحوي شاهد نزديک کودتا و در جريان وقايع آن بودهاند.
کتاب «توطئ? کرملين» از چهارده فصل تشکيل شده است.
عناوين فصلهاي چهاردهگان? کتاب «توطئ? کرملين» عبارتند از: «محو شدن "زاريا"»، «منطق خيانت»، «راهبرد توطئه»، «تصاحب قدرت»، «"رعد و برق" بر فراز ساختمان دولت روسيه»، «بخت آخر»، «تلفنهاي سهنفره»، «پيش به سوي مسکو»، «گاهشمار بازداشتها»، «خودشان خودشان را محاکمه ميکنند»، «نامههايي از "ماترُسکايا تيشينا"»، «هنوز براي گذاشتنِ نقط? پاياني زود است. تمرين نمايشِ شکست»، «پول براي "شبح کمونيسم"» و «کارگاهي در ميدان "استارايا"».
دربار? والنتين استيپانکوف و يوگني ليسوف، نويسندگان کتاب «توطئ? کرملين»
والنتين استيپانکوف سياستمدار اهل روسيه است. او اولين دادستان کل فدراسيون روسيه است. استيپانکوف در زمان کودتاي اوت 1991 مأمور رسيدگي به پروند? اين کودتا و فعاليتهاي «کميت? دولتي وضعيت اضطراري»، يعني کميتهاي که کودتاچيان تشکيل داده بودند، شد. او همچنين دورهاي معاون وزير منابع طبيعي روسيه و دورهاي هم معاون دبير شوراي امنيت بوده است.
يوگني ليسوف سياستمدار و حقوقدان اهل روسيه است. او در زمان کودتاي 1991 معاون والنتين استيپانکوف در دادستاني کل روسيه بود. ليسوف به سرپرستي تيم تحقيقاتياي منصوب شد که در دادستاني کل روسيه براي رسيدگي قضايي به اين کودتا و تحقيق دربار? فعاليتهاي «کميت?دولتي وضعيت اضطراري» تشکيل شده بود.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «توطئ? کرملين»
کتاب «توطئ? کرملين» با ترجمه و مقدم? شهرام همتزاده در انتشارات نيستان هنر منتشر شده است.
شهرام همتزاده استاد دانشگاه و مترجم ايراني است. او عضو هيئتعلمي دانشگاه شهيد بهشتي است و تدريس زبان و ادبيات روسي و اسلاوي را در اين دانشگاه در کارنام? کاري خود دارد. همتزاده همچنين دورهاي سرپرست گروه زبان روسي و اسلاوي در دانشگاه شهيد بهشتي بوده است.
از ترجمههاي شهرام همتزاده ميتوان به کتابهاي «زمزمههاي چرنوبيل»، «زمان دستدوم»، «چکش و خنده»، «داس و خنده» و «دنيايي رو به دگرگوني» اشاره کرد.
