ماجراهای تن تن 17 : روی ماه قدم گذاشتیم

کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» اثر هرژه
هفدهمین کتاب از سِری کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن». کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم»، با عنوان اصلی On a marché sur la Lune، دنبالۀ کتاب «هدف کره‌ی ماه» از مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» است.
مجموعه کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن» یک مجموعۀ کُمیک‌بوکِ بیست‌وچهارتاییِ کلاسیکِ بسیار محبوب و مشهورِ نوشته ‌و ‌طراحی ‌شده به‌دست ژرژ رمی، نویسنده و کارتونیستِ بلژیکیِ متخلص به هرژه، است. شخصیت اصلی این مجموعه خبرنگاری جوان به نام تن‌تن است که در هر کتاب به‌همراه سگش، میلو، به جایی از دنیا سفر می‌کند و ماجراهای معمایی و مهیجی را از سر می‌گذراند.
اولین کتابِ مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن»، با عنوان «تن‌تن در شوروی»، در سال 1930 منتشر شد. مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» مجموعه‌ای حادثه‌ای و ماجراجویانه و معمایی با چاشنی طنز است. هرژه در خلق کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن» به وقایع و اوضاع سیاسی زمانه‌اش نیز نظر داشته است. تن‌تن در هر یک از کتاب‌های این مجموعه، از جمله در کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم»، درگیر معما و حوادثی مهیج می‌شود.
به‌جز تن‌تن و میلو، که شخصیت‌های اصلی و ثابت مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» هستند، بعضی شخصیت‌های دیگر این مجموعه، از جمله کاپیتان هادوک، هم امروزه جزو شخصیت‌های داستانی فراموش‌نشدنی تاریخ ادبیاتند. شیوه و سبک طراحی و تصویرسازی‌های این مجموعه نیز به شیوه و سبکی تأثیرگذار در خلق کُمیک‌بوک بدل شده است.
متن اصلی مجموعه کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن» اولین بار بین سال‌های 1930 تا 1976 منتشر شده است.
از مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» سریال انیمیشن هم ساخته شده است. همچنین استیون اسپیلبرگ در سال 2011 انیمیشن سه‌بعدی «ماجراهای تن‌تن: راز اسب شاخدار» را براساس سه کتابِ این مجموعه و با تلفیق ماجراهای این سه کتاب ساخت. سه کتابِ «ماجراهای تن‌تن» که دستمایۀ اقتباس سینمایی اسپیلبرگ بودند عبارتند از: «خرچنگ پنجه‌‌طلایی»، «راز اسب شاخدار» و «گنج راکام سرخ‌پوش».
کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم»، چنانکه اشاره شد، هفدهمین کتاب از مجموعۀ بیست‌وچهارگانۀ «ماجراهای تن‌تن» و ادامۀ کتاب «هدف کره‌ی ماه» است. در کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» سفر تن‌تن و دوستانش به کرۀ ماه را، که در کتاب «هدف کره‌ی ماه» آغاز شد، دنبال می‌کنیم.
متن اصلی کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» اولین بار در سال 1954 به‌صورت کتاب منتشر شده است. پیش از آن اما این داستان اولین بار، از 29 اکتبر 1952 تا 29 دسامبر 1953، به‌صورت دنباله‌دار در مجله‌ای کُمیک به نام «تن‌تن» منتشر شده بود.
براساس کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» انیمیشن و بازی کامپیوتری هم ساخته شده و همچنین رادیو بی‌بی‌سی این کتاب را دستمایۀ اقتباس قرار داده است.

مروری بر کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم»
در کتاب «هدف کره‌ی ماه» تن‌تن و همسفرانش در موشک، موقع پرواز به‌سوی ماه، بی‌هوش شدند و کتاب این‌گونه و با نگرانیِ همکارانشان در زمین که پیامی از آن‌ها دریافت نمی‌کردند به پایان رسید. در کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» اما می‌بینیم که تن‌تن و دیگر مسافران ماه بعد از گذشت نیم ساعت به‌هوش می‌آیند و موقعیت خود را اعلام می‌کنند.
بیهوشی تن‌تن و همراهانش در موشک به این دلیل بوده است که اکسیژن موشک فقط برای چهار نفر و یک سگ کافی بوده اما آن‌ها می‌فهمند که دوپونت و دوپونط، دو کارآگاه دست‌وپاچلفتی و خرابکارِ مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن»، هم بدون اطلاع سرنشینان موشک در آن‌جا حضور داشته‌اند. ناگفته نماند که کاپیتان هادوکِ بی‌اعصاب هم وقتی این موضوع را می‌فهمد هرچه فحش در این دنیا هست نثار آن دو می‌کند.
حالا حتماً می‌پرسید که چرا آن دو کارآگاه وارد موشک شده بودند. دلیلش این بوده که دوپونت و دوپونط ساعت 1:34 نیمه‌شب وارد موشک می‌شوند تا آنجا را بازرسی کنند. آنها فکر کرده بودند که ساعت پرتاب موشک 1:34 بعدازظهر است ولی اشتباه کرده بودند و بنابراین ناخواسته عازم ماه شدند.
در ادامۀ کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» می‌بینیم که پروفسور تورنسل کنترل موشک را به‌دست می‌گیرد و آن را به‌سمت ماه هدایت می‌کند. در مسیر اتفاق خاصی نمی‌افتد جز اینکه هادوک بی‌احتیاطی می‌کند و از سفینه بیرون می‌رود و تقریباً در فضا ول می‌شود ولی تن‌تن نجاتش می‌دهد.
بعد از چند روز مسافران بالاخره به ماه می‌رسند و بارها را از سفینه خالی می‌کنند. تن‌تن و هادوک تانک ماه‌نورد را برای انجام تحقیقات روی ماه سرهم می‌کنند و بعد از کمی استراحت، با میلو و پروفسور، سوارش می‌شوند و گشت‌وگذار در ماه را آغاز می‌کنند و این‌گونه کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» با گشت‌وگذار روی ماه ادامه می‌یابد. تن‌تن و دوستانش در ماه به یک غار می‌رسند و آن غار توجه پروفسور را جلب می‌کند و می‌گوید پیاده شویم. همگی پیاده می‌شوند و به غار می‌روند. حین گردش در غار ناگهان میلو داخل یک گودال یخی می‌افتد و تن‌تن برای نجاتش به خود طناب می‌بندد و وارد گودال می‌شود و به هر زور و زحمتی که هست میلو را با خودش از گودال یخی بیرون می‌کشد اما به دردسری دیگر دچار می‌شود. ذخیرۀ اکسیژن تن‌تن تمام شده است و برای همین او و میلو به‌سرعت سوار تانک می‌شوند و به سفینه برمی‌گردند و هادوک و پروفسور بدون تن‌تن گشت‌وگذار و تحقیقات در ماه را ادامه می‌دهند.
اما گویا دردسرِ بدتری هم در کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» در کمین تن‌تن و دوستانش نشسته است. فرانک ولف، یکی از مسافران ماه که در سفینه مانده است، به تن‌تن می‌گوید که برود و از انبار کمی غذا بیاورد. تن‌تن که به انبار می‌رود یکی از پشت به او حمله و او را بیهوش می‌کند. او مردی به نام سرهنگ یورگن است که از طرف بیگانگانی که می‌خواهند کنترل موشک را به‌دست بگیرند و از طریق فرانک ولف، که بیگانگان او را با تهدید وادار به همکاری کرده‌اند، وارد موشک شده است. سرهنگ یورگن می‌خواهد هادوک و پروفسور را در ماه قال بگذارد و فرار کند. او فرانک ولف را مجبور می‌کند که موتور موشک را به‌راه اندازد. ولی موشک کار نمی‌کند چون تن‌تن به‌هوش آمده و موتور موشک را دستکاری کرده است.
در ادامۀ کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» می‌بینیم که تن‌تن فرانک ولف و یورگن را خفت می‌کند و صبر می‌کند که بقیه هم بیایند. وقتی هادوک و پروفسور می‌رسند، هادوک یورگن و فرانک ولف را با طناب می‌بندد و در انبار می‌اندازد. دیگر وقت برگشتن ماه‌نوردان به زمین است اما چون موشک اشکال فنی پیدا کرده امکان پرتابش به‌سوی زمین وجود ندارد. بعد از گذشت دو روز موشک بالاخره آمادۀ پرتاب می‌شود. همه روی تخت‌های خود خوابیده‌اند و شمارش معکوس برای پرتاب موشک آغاز می‌شود. اما مشکلات تن‌تن و دیگر ماه‌نوردانِ کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» تمامی ندارد. ذخیرۀ اکسیژن برای چهار نفر بوده و آن‌ها هفت نفرند.
در همین گیرودار یورگن و ولف را از انبار درمی‌آورند تا از آن‌ها حرف بکشند. ولف همه‌چیز را تعریف می‌کند اما یورگن می‌خواهد تفنگ را از دست تن‌تن بقاپد... بنگ... تیری از تفنگ شلیک می‌شود و گلوله به یورگن اصابت می‌کند و او می‌میرد. جسد یورگن را در فضا رها می‌کنند. ولف هم در فرصتی که همه خوابند نامه‌ای می‌نویسد و برای سرنشینان موشک می‌گذارد و بعد خود را به فضا پرتاب می‌کند. چه سرنوشت غم‌انگیزی! تن‌تن و هادوک وقتی نامۀ ولف را می‌خوانند و می‌فهمند که او چرا خود را به فضا پرتاب کرده است بسیار ناراحت می‌شوند و خصوصاً هادوک، به‌خاطر رفتار تندش با ولف و بدبینی‌اش به او، احساس گناه و پشیمانی می‌کند.
هرچه می‌گذرد اکسیژن کمتر و نفس‌کشیدن برای ماه‌نوردان کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» سخت‌تر می‌شود و آن‌ها سرانجام درحالی به زمین می‌رسند که کاپیتان هادوک و پروفسور بی‌هوشند، جوری که همه فکر می‌کنند کاپیتان رفتنی است اما او بیدی نیست که با این بادها بلرزد. سرانجام او هم، بعد از پروفسور، به‌هوش می‌آید و ماجرای سفر تن‌تن و دوستانش به ماه که از کتاب «هدف کره‌ی ماه» آغاز شده بود این‌گونه در کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» به پایان می‌رسد.

دربارۀ هرژه، نویسنده و تصویرگرِ کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم»
ژرژ پروسپه رمی (Georges Prosper Remi)، معروف به هرژه (Hergé)، متولد 1907 و درگذشته به ‌سال 1983، کارتونیست و نویسندۀ بلژیکی بود. هرژه بیش از هر چیز به‌خاطر مجموعه کتاب‌های مصور «ماجراهای تن‌تن» مشهور است و به‌واسطۀ این مجموعه نام خود را در تاریخ کمیک‌بوک و ادبیات کودک و نوجوان جاودانه کرده است.
کمیک‌بوک‌های «ماجراهای تن‌تن»، با قصه‌های جذاب و شخصیت‌پردازی و نقاشی و تصویرسازی‌های ماهرانه‌شان، نه‌فقط محبوب کودکان و نوجوانان که برای بزرگسالان نیز جذاب و خواندنی‌اند.
هرژه پیشتاز سبک موسوم به «لینیه کلر» در طراحی قصه‌های مصور است که سبکی‌ست که در آن از هاشور استفاده نمی‌شود و مبتنی بر رسم خطوط واضح با ضخامت یکسان و رنگ‌های شفاف است.
کتاب «تن‌تن در شوروی»، که در ایران به نام «فرار از شوروی» هم به چاپ رسیده، چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، اولین کتاب منتشرشده از «ماجراهای تن‌تن» بود. متن اصلی کتاب «تن‌تن در شوروی» اولین بار بین سال‌های 1929 تا 1930 به‌صورت دنباله‌دار و هفتگی در نشریه‌ای منتشر شد و سپس در سال 1930 به‌صورت کتاب به چاپ رسید.
هرژه، به‌جز مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن»، دو مجموعه کمیک‌بوک معروف دیگر به نام‌های «کوئیک و فلوپکه» و «ماجراهای ژو، زت و ژوکو» را هم خلق کرده است.
شهرت و محبوبیت مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» برای هرژه به‌قدری بود که او در اواخر عمر این شهرت را دست‌وپاگیرِ خود می‌دید، چون تن‌تن، با شهرتش، هرژه را مجبور می‌کرد که تنها به او بپردازد و هرژه سالهای زیادی از عمرش را بر سر خلق ماجراهای تن‌تن گذاشت. این احساس فشار از جانب تن‌تن منبع الهامی برای هرژه شد که نقاشی‌هایی علیه این شخصیتِ خیالیِ مخلوقِ خود خلق کند که یکی از آن‌ها نقاشی‌ای‌ست که در آن تن‌تن اربابِ هرژه است.
مردم اما تن‌تن را دوست داشتند و هنوز هم دوست دارند. مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» دستمایه‌ای برای انواع اقتباس‌های تئاتری و رادیویی و تلویزیونی و سینمایی و بازی‌های کامپیوتری بوده است. هرژه همچنین تأثیری چشمگیر بر کمیک‌بوک، مخصوصاً کمیک‌بوک اروپایی، گذاشته است.
محبوبیت و شهرت و اهمیت هرژه در حوزۀ کمیک‌بوک باعث شد که در سال 2009 موزه‌ای در بلژیک به نام او افتتاح شود.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم»
کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» با ترجمۀ نادر تکمیل‌همایون در نشر کتاب چ، ناشر کتاب‌های کودک و نوجوانِ خانوادۀ فرهنگی چشمه، منتشر شده است.
نادر تکمیل‌همایون، متولد 1347 در پاریس، فیلمساز، فیلمنامه‌نویس، مترجم، منتقد فیلم و روزنامه‌نگار ایرانی است. او فرزند ناصر تکمیل‌همایون، جامعه‌شناس و مورخ ایرانی، است.
تکمیل‌همایون دارای لیسانس مترجمی و ادبیات فرانسه است. او همچنین در مدرسۀ سینمایی فمیس در فرانسه کارگردانی خوانده است.
تکمیل‌همایون ساخت چهار فیلم کوتاه، از جمله مستندی به نام «ایران: یک انقلاب سینمایی»، و یک فیلم بلند داستانی، به نام «تهرون»، را در کارنامۀ فیلمسازی خود دارد. فیلم «تهرون» او جایزۀ هفتۀ منتقدین جشنوارۀ فیلم ونیز را گرفته است. او همچنین در دورانی که در ایران دانشجو بود، به‌عنوان منتقد فیلم و روزنامه‌نگار، با نشریات سینمایی، از جمله ماهنامۀ فیلم و هفته‌نامۀ سروش، همکاری می‌کرد.
از ترجمه‌های نادر تکمیل‌همایون از مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن»، به‌جز کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم»، می‌توان به کتاب‌های «هدف کره‌ی ماه»، «تن‌تن در سرزمین طلای سیاه»، «هفت گوی بلورین»، «معبد خورشید»، «ستاره‌ی اسرارآمیز» و «راز اسب شاخدار» و از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «مارتین اسکورسیزی»، «استیون اسپیلبرگ»، «آکیرا کوروساوا» و «تمرین فیلمنامه‌نویسی» اشاره کرد.
از کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» ترجمه‌های فارسی دیگری هم موجود است. از جملۀ این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمۀ گروه مترجمان نشر رایحۀ اندیشه، منتشرشده در همین انتشارات، اشاره کرد. این ترجمه با عنوان «گشت‌وگذار در ماه» به چاپ رسیده است.
کتاب «روی ماه قدم گذاشتیم» در سال‌های دور نیز، با ترجمۀ خسرو سمیعی، در انتشارات یونیورسال منتشر شده است.