مغز اندرو

رمان «مغز اندرو» اثر ای. ال. دکتروف
کندوکاوی در هزارتوی ذهن و مغزی پریشان. رمان «مغز اندرو»، با عنوان اصلی Andrews Brain، آخرین رمانی‌ست که از ای. ال. دکتروف، نویسندۀ مطرح و سرشناس امریکایی، پیش از مرگ او منتشر شد.
دکتروف در رمان «مغز اندرو» از قواعد قصه‌گویی خطی و متعارف تخطی کرده و رمانی تجربی و نامتعارف خلق کرده است که موضوع و مسئلۀ اصلی آن مغز و ذهن و رابطۀ میان این دو است.
رمان «مغز اندرو» یک رمان تراژی‌ - کمیک دربارۀ عشق، مرگ، فقدان، خانواده، روابط عاطفی و زناشویی، زمان، تصادف، فاجعه، آگاهی و رابطۀ ذهن و مغز است؛ یک رمان فلسفی – روان‌شناختی که دکتروف در آن سرکی به دنیای عصب‌شناسی و علوم شناختی زده و موضوع آگاهی را مورد تأمل قرار داده است.
متن اصلی رمان «مغز اندرو» اولین بار در سال 2014 منتشر شده است.

مروری بر رمان «مغز اندرو»
ای. ال. دکتروف در رمان «مغز اندرو» داستان یک دانشمند علوم شناختی به نام اندرو را روایت می‌کند که از یک‌سو با تراژدی‌های زندگی شخصی‌اش درگیر است و از سوی دیگر با مسئلۀ آگاهی و خاستگاه آن و رابطۀ مغز و ذهن و اینکه اگر مغز همه‌کاره است خودآگاهی چگونه اتفاق می‌افتد و چه ماهیتی دارد؟
دکتروف در رمان «مغز اندرو» همچنین این پرسش را پیش می‌کشد که انسان‌ها چقدر بر زندگی خود کنترل دارند و چقدر اسیر تصادف و سرنوشت هستند و زندگی‌شان چه مقدار به شانس و بدشانسی بستگی دارد؟
در رمان «مغز اندرو» با آدمی مواجهیم که ذهنش پریشان و آشفته است؛ با یک راوی غیرقابل‌اعتماد که افکار و خاطراتش را تکه‌تکه و آشفته و بدون تبعیت از زمان خطی روایت می‌کند و روایت او گاه از زبان اول‌شخص و گاه از زبان سوم‌شخص است و خطاب به شخصی که در رمان دکتر خطاب می‌شود و گویا روانکاو اندرو است و اندرو مقابلش نشسته و دارد زندگی‌ و افکار و ذهنیات و دلمشغولی‌ها و تشویش‌هایش را، بدون نظم‌وترتیب، برای این روانکاو روی دایره می‌ریزد.
رمان «مغز اندرو» رمانی‌ست که در آن تراژدی با طنز آمیخته شده است. اندرو در این رمان مردی‌ست که دو فقدان را از سر گذرانده است؛ یکی فقدان فرزندی که از زن سابقش، مارتا، داشته و خودش در مرگ او مقصر بوده و سهواً باعث این مرگ شده و دیگری مرگ دومین شریک زندگی‌اش، برایانی، که اندرو از او بچه‌ای به نام ویلا دارد و او را به همسر اولش سپرده چون نمی‌تواند به‌تنهایی از پس نگهداری‌اش برآید. اندرو هم با تراژدی‌ها و مسائل و مصائب زندگی شخصی‌اش درگیر است و هم با مسائل و دلهره‌های وجودی و این پرسش دشوار که آگاهی چیست و چگونه انسان به وجود خود آگاه می‌شود و مغز در این میان چه نقشی دارد و کنترلش بر ما و افکار و اعمال و امیالمان تا چه حد است؟
رمان «مغز اندرو» ساختاری پیچیده و چندپاره دارد و از مجموعه‌ای از تصاویری تکه‌تکه تشکیل شده است که فارغ از نظم زمانی کنار هم می‌آیند. می‌توان گفت که در این رمان، چنانکه از عنوانش نیز برمی‌آید، این مغز اندرو است که شخصیت اصلی‌ست و نقش محوری را در رمان ایفا می‌کند؛ مغزی که از آنِ شخصیتی با ذهنی پریشان است که ذهنش، بدون توقف در نقطه‌ای، مدام از جایی به جایی دیگر و از خاطره‌ای به خاطره‌ای دیگر می‌پرد و همین پرش‌های ذهن است که ساختار روایی رمان «مغز اندرو» را می‌سازد و به روایت شکل می‌دهد. در طول رمان «مغز اندرو» ما درنمی‌یابیم که اندرو کجاست و دقیقاً در چه موقعیت مکانی‌ای قرار دارد.
دکتروف در رمان «مغز اندرو» شیوه‌ای از روایتگری را به‌کار گرفته که تا حدودی یادآور شیوۀ روایت در رمان‌های نویسندگانی چون جیمز جویس، ویرجینیا وولف، ویلیام فاکنر، ساموئل بکت و پتر هانتکه است.
در رمان «مغز اندرو» ارجاعات زیادی هم به مارک تواین وجود دارد؛ نویسنده‌ای که اندرو سخت به او علاقه‌مند است و مدام به او فکر می‌کند و به زندگی و آثار و عوالم ذهنی او می‌اندیشد.

دربارۀ ای. ال. دکتروف، نویسندۀ رمان «مغز اندرو»
ادگار لورنس دکتروف (Edgar Lawrence Doctorow)، متولد 1931 و درگذشته به سال 2015، استاد دانشگاه، داستان‌نویس و ویراستار امریکایی بود.
دکتروف یکی از برجسته‌ترین نویسندگان معاصر امریکایی‌ست؛ نویسنده‌ای که بیش از هرچیز به‌خاطر آثار داستانی‌ای شناخته می‌شود که زمینه‌ای تاریخی دارند و به تاریخ می‌پردازند. او در آثارش رویدادهایی تاریخی را با تخیل می‌آمیخت و تاریخ امریکا و شخصیتهای تاریخی و واقعی را به متن داستان احضار می‌کرد و تاریخ و وقایع تاریخی را به زندگی روزمرۀ مردم عادی پیوند می‌زد. او همچنین در داستان‌هایش از سبک‌های روایی مختلف استفاده کرده است.
در زمان مرگ دکتروف در سال 2015 باراک اوباما، رییس‌جمهور وقت امریکا، از او به‌عنوان «یکی از بزرگترین رمان‌نویسان امریکا» یاد کرد.
از آثار ای. ال. دکتروف می‌توان به رمان‌های «رگتایم»، «بیلی باتگیت»، «هومر و لَنگلی» و «پیش‌روی» اشاره کرد.
از دکتروف یک نمایشنامه نیز به‌جا مانده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «مغز اندرو»
رمان «مغز اندرو» با ترجمه و مقدمۀ محمدرضا ترک‌تتاری، همراه با مصاحبه‌ای با دکتروف که بخشی از آن به این رمان اختصاص دارد، در نشر بیدگل منتشر شده است.
محمدرضا ترک‌تتاری، متولد 1363 در کرج، مترجم ایرانی است. او دارای لیسانس آمار از دانشگاه علامه طباطبائی و فوق‌لیسانس آمار ریاضی از دانشگاه تهران است.
از ترجمه‌های محمدرضا ترک‌تتاری می‌توان به کتاب‌های «استاد پترزبورگ»، «الیزابت فینچ» و «عرق سرد» اشاره کرد.
از رمان «مغز اندرو» ترجمۀ فارسی دیگری هم موجود است که مترجم آن سید سعید کلاتی و ناشرش انتشارات هیرمند است.