کتاب «هومو ساکر» نوشت? جورجو آگامبن
بحثي فلسفي و انتقادي درباب زيستسياست و تأسيس سياست و انسان سياسي و فلسف? وجودي قانون. کتاب «هومو ساکر: قدرت حاکم و حيات برهنه»، با عنوان اصلي Homo Sacer. Il potere sovrano e la nuda vita و عنوان انگليسي Homo Sacer: Sovereign Power and Bare Life، بخش اول پروژ? چهاربخشيِ موسوم به «هوموساکر» جورجو آگامبن است.
آگامبن در کتاب «هومو ساکر» به بحث دربار? قدرت و ابزارهاي آن و بنيان سياست و اينکه سياست چگونه و چرا پايهگذاري شده و چطور اعمال شده است ميپردازد.
متن اصلي کتاب «هومو ساکر» اولين بار در سال 1995 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «هومو ساکر»
آنچه آگامبن در کتاب «هومو ساکر» در پي تبيين نظري آن است تبارشناسي و بنيان سياست و سازوکار و شيو? اعمال آن و چگونگي تأسيس و عملکرد چيزي است که ميشل فوکو آن را «زيستسياست» ناميده است. آگامبن نيز در بحث خود از سياست و انسان سياسي در کتاب «هومو ساکر» همين تعبير فوکو را بهکار ميگيرد اما بر اين عقيده است که، برخلاف ديدگاه فوکو، زيستسياست نه زاد? عصر مدرن بلکه وضعيتي است که از ديرباز وجود داشته و نشانههاي نظري و فلسفي آن را ميتوان در آراي فلاسف? يونان باستان جستجو کرد.
نويسنده در کتاب «هومو ساکر» زيستسياست را نقط? تفکيک انسان طبيعي از انسان سياسي و حيات طبيعي و حيواني از حيات سياسي و نقط? تفکيک آوا، بهمثاب? امري حيواني که در انسان و حيوان مشترک است، از زبان ميداند. بهاعتقاد آگامبن سياست همان اعمال قدرت بر انسان از طريق خلق زبان و حذف آواهاي طبيعي پيشازبان و درواقع حذف حيات حيواني و طبيعي و مظاهر آن از وجود آدمي است. منتها در کتاب «هومو ساکر» اين نظريه ارائه شده که چنين حذفي، که بهمنزل? حذف انسان طبيعي و حيواني و تأسيس انسان سياسي و تحت انقياد قدرت و قانون است، يک حذف ساده و سرراست نيست بلکه فرايندي پيچيده و خشونتبار دارد که نويسنده آن را «حذف ادغامي» مينامد. حذف ادغامي، چنانکه در کتاب «هومو ساکر» توضيح داده شده، بهمعناي حفظ حيات طبيعي و حيواني اما سرکوب آن از طريق قانون است. اين بدان معناست که امر حذفشده، حيات و آواي طبيعياي که با خشونت جراحي شده و جاي خود را به زبان و زيستسياست داده است، غايبي حاضر و البته سرکوبشده در زيستسياست است.
از ديد آگامبن در کتاب «هومو ساکر» سياست از نقط? تزلزل پيوند آدمي با حيات حيواني و سرمايهگذاري قدرت و قانون بر ماهيت مبهم آدمي که در عين توانايي خلق زبان و جدا کردن خود از آوا و حيات حيواني همچنان پيوندي نيمبند با حيات طبيعي و حيواني دارد، بر انسان اعمال ميشود و هومو ساکر يا انسان مقدس انساني است که قانون و حاکميت آن را خلق ميکنند. هومو ساکر همان انساني است که از آوا و حيات طبيعي و حيواني جدا شده و زبانمند و به قلمرو حيات انساني و فاضلانه وارد شده اما حيات حيواني و آواي پيشازبان نيز همچنان بهصورت حذف ادغامي در او وجود دارد و البته اين حيات حيواني از جانب قدرت و قانون سرکوب ميشود و از طريق همين مکانيزم است که انسان به انقياد قدرت درميآيد و در وضعيتي از حيات قرار ميگيرد که آگامبن در کتاب «هومو ساکر» آن را «حيات برهنه» مينامد و تجسم حاد و صريح و شديداً خشونتبار آن را در آشويتس ميبيند.
اما نويسنده در کتاب «هومو ساکر» شکلي از حياتِ تَکين را نيز براي آدمي مفروض ميگيرد که بيرون از سازوکارهاي قانون و قدرت است و ميتواند آن سازوکارها را بياعتبار کند و خود را از بند انقياد برهاند.
کتاب «هومو ساکر» از مقدمه و سه بخش تشکيل شده است.
بخشهاي سهگان? کتاب «هومو ساکر» عبارتند از: «منطق حاکميت»، «هومو ساکر» و «اردوگاه بهمثاب? الگوي زيستسياسي امر مدرن».
پارادوکس حاکميت، شکل قانون، ابهام امر مقدس، حيات مقدس، بدن حاکم و بدن مقدس، سياسيسازي حيات، زيستسياست و حقوق انسان و سياسيسازي مرگ از جمله موضوعاتي هستند که در کتاب «هومو ساکر» به آنها پرداخته شده است.
دربار? جورجو آگامبن، نويسند? کتاب «هومو ساکر»
جورجو آگامبن (Giorgio Agamben)، متولد 1942، فيلسوف و مقالهنويس و جُستارنويس ايتاليايي است. آگامبن يک فيلسوف سياسي چپگراست و بيش از هرچيز بهخاطر نظرياتش دربار? وضعيت استثنايي، هومو ساکر و شکل – حيات معروف است.
از جمله آثار جورجو آگامبن ميتوان به کتابهاي «وضعيت استثنايي»، «کودکي و تاريخ»، «زبان و مرگ»، «انسان بيمحتوا» و «جنگ داخلي: استاسيس بهمثاب? پارادايم سياسي» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «هومو ساکر»
کتاب «هومو ساکر: قدرت حاکم و حيات برهنه» با ترجمه و مقدم? سيد محمدجواد سيدي در نشر نو منتشر شده است. اساس اين ترجمه، متن انگليسي کتاب بوده است.
سيد محمدجواد سيدي، متولد 1366، مترجم و مؤلف ايراني است. از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «نخستين دانشمند: آناکسيمندر و ميراث او»، «فرجامِ عقل: فلسف? آلماني از کانت تا فيشته»، «فهم پساساختارگرايي»، «نواليس» و «جنگ داخلي: استاسيس بهمثاب? پارادايم سياسي» اشاره کرد.
از سيد محمدجواد سيدي مقالاتي تأليفي نيز در نشريات مختلف، از جمله در مجل? «سينما و ادبيات»، منتشر شده است.
از کتاب «هومو ساکر» ترجم? فارسي ديگري هم موجود است که مترجمان آن مراد فرهادپور و صالح نجفي هستند و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.
