ماجراهای تن‌تن 18: ماجرای تورنسل (چ_چشمه)

کتاب «ماجرای تورنسل» اثر هرژه
هجدهمین کتاب از سِری‌کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن». در کتاب «ماجرای تورنسل»، با عنوان اصلی LAffaire Tournesol، با تن‌تن، خبرنگارِ مشهورِ مخلوقِ ژرژ رمی، نویسنده و کارتونیستِ بلژیکیِ متخلص به هرژه، همراه می‌شویم و یکی دیگر از ماجراجویی‌های جذاب این خبرنگار ماجراجو را دنبال می‌کنیم.
مجموعه‌کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن» یک مجموعۀ کُمیک‌بوکِ بیست‌وچهارتاییِ کلاسیکِ بسیار محبوب و مشهور است. شخصیت اصلی این مجموعه خبرنگاری جوان به نام تن‌تن است که در هر کتاب به‌همراه سگش، میلو، به جایی از دنیا سفر می‌کند و ماجراهای معمایی و مهیجی را از سر می‌گذراند.
اولین کتابِ مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن»، با عنوان «تن‌تن در شوروی»، در سال 1930 منتشر شد. مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» مجموعه‌ای حادثه‌ای و ماجراجویانه و معمایی با چاشنی طنز است. هرژه در خلق کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن» به وقایع و اوضاع سیاسی زمانه‌اش نیز نظر داشته است. تن‌تن در هر یک از کتاب‌های این مجموعه، از جمله در کتاب «راز اسب شاخ‌دار»، درگیر معما و حوادثی مهیج می‌شود.
به‌جز تن‌تن و میلو، که شخصیت‌های اصلی و ثابت مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» هستند، بعضی شخصیت‌های دیگر این مجموعه، از جمله کاپیتان هادوک، هم امروزه جزو شخصیت‌های داستانی فراموش‌نشدنی تاریخ ادبیاتند. شیوه و سبک طراحی و تصویرسازی‌های این مجموعه نیز به شیوه و سبکی تأثیرگذار در خلق کُمیک‌بوک بدل شده است.
متن اصلی مجموعه‌کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن» اولین بار بین سال‌های 1930 تا 1976 منتشر شده است.
از مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» سریال انیمیشن هم ساخته شده است. همچنین استیون اسپیلبرگ در سال 2011 انیمیشن سه‌بعدی «ماجراهای تن‌تن: راز اسب شاخدار» را براساس سه کتابِ این مجموعه و با تلفیق ماجراهای این سه کتاب ساخت. سه کتابِ «ماجراهای تن‌تن» که دستمایۀ اقتباس سینمایی اسپیلبرگ بودند عبارتند از: «خرچنگ پنجه‌‌طلایی»، «راز اسب شاخدار» و «گنج راکام سرخ‌پوش».
کتاب «ماجرای تورنسل»، چنانکه اشاره شد، هجدهمین کتاب از مجموعۀ بیست‌وچهارگانۀ «ماجراهای تن‌تن» است.
متن اصلی کتاب «ماجرای تورنسل» اولین بار در سال 1956 به‌صورت کتاب منتشر شد. این داستان اما، پیش از انتشار به‌صورت کتاب، ابتدا از دسامبر 1954 تا فوریۀ 1956 به‌صورت دنباله‌دار در مجلۀ کُمیک بلژیکیِ «تن‌تن» به چاپ رسیده بود.
کتاب «ماجرای تورنسل» بعد از اولین انتشارش با استقبال خوبی مواجه شد و منتقدان آن را یکی از بهترین داستان‌های مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» دانستند.
براساس کتاب «ماجرای تورنسل» انیمیشن و بازی کامپیوتری هم ساخته شده و همچنین رادیو بی‌بی‌سی این داستان را دستمایۀ اقتباس قرار داده است.
حال با ما همراه باشید تا ببینیم در کتاب «ماجرای تورنسل» چه ماجراهایی چشم‌انتظار تن‌تن و دوستان اوست.

مروری بر کتاب «ماجرای تورنسل»
چنانکه از عنوان کتاب «ماجرای تورنسل» نیز معلوم است، این قسمت از سری‌کتاب‌های «ماجراهای تن‌تن» حول محور پروفسور تورنسل می‌گردد؛ پروفسوری گیج و بسیار سنگین‌گوش که از کتاب «گنج راکام سرخ‌پوش» پا به حلقۀ یاران تن‌تن گذاشت و از آن به‌بعد به یکی از پاهای ثابت ماجراهای تن‌تن تبدیل شد.
ماجرای کتاب «ماجرای تورنسل» از این قرار است که در یک روز آفتابی تن‌تن و کاپیتان هادوک مشغول قدم‌زدن در اطراف عمارت مولن‌سار، خانۀ کاپیتان هادوک، هستند و از هوای آزاد لذت می‌برند که ناگهان هوا طوفانی می‌شود و سکوت را می‌شکند. تن‌تن و هادوک مجبور می‌شوند به خانه برگردند. سکوت و آرامش خانه هم اما دیری نمی‌پاید. یکباره شیشه‌ها شروع به شکستن می‌کنند. معلوم می‌شود که پروفسور تورنسل در آزمایشگاهش یک دستگاه فراصوت اختراع کرده که باعث تخریب شیشه‌ها می‌شود. این دستگاه، اگرچه پروفسور آن را با اهداف صلح‌آمیز اختراع کرده، به‌دلیل قدرت تخریب بالایی که دارد می‌تواند به‌عنوان سلاح جنگی هم مورد استفاده قرار گیرد.
خبر اختراع پروفسور به گوش مقامات دو کشور خیالی سیلداوی و بوردوری می‌رسد و مقامات سیلداوی جاسوس‌هایی را می‌فرستند که پروفسور را بدزدند اما گروه رقیب، یعنی مقامات بوردوری، هم پروفسور را زیر نظر دارند و آن‌ها هم جاسوس‌هایی برای ربودن او فرستاده‌اند. هردو کشور می‌خواهند به اختراع تورنسل دست یابند.
در طول کتاب «ماجرای تورنسل» می‌بینیم که پروفسور تورنسل چندبار بین بوردوری‌یایی‌ها و سیلداوی‌یایی‌ها دست‌به‌دست می‌شود و تن‌تن و هادوک هم دور دنیا را می‌گردند تا او را پیدا کنند و در این مسیر اتفاقات فراوان و مهیجی برای این دو می‌افتد. آن‌ها، وقتی درمی‌یابند که پروفسور در پادگانی نظامی در بوردوری زندانی است، تغییر قیافه می‌دهند و پروفسور را از زندان بیرون می‌آورند و، بعد از تعقیب‌وگریزی مرگبار، او را به عمارت مولن‌سار برمی‌گردانند و در آن‌جا می‌بینند که جناب آقای سرافن لامپیون برای تعطیلات به مولن‌سار آمده و با خانواده در آن‌جا جا خوش کرده‌اند که البته وقتی پروفسور، به‌خاطر سنگین‌گوشی‌اش، خیال می‌کند کاپیتان حرفی از بیماری‌ای واگیردار زده و به لامپیون می‌گوید که هادوک به این بیماری دچار است لامپیون و خانواده فرار را بر قرار ترجیح می‌دهند و عمارت را ترک می‌کنند.
گفتنی‌ست که این جناب سرافن لامپیون یک مأمور بیمۀ خوش‌نشین و آویزان است که با شوخی‌های بی‌مزه‌اش کاپیتانِ جوشی و بی‌اعصاب را کفری می‌کند و وقتی هم که چترش را جایی پهن کند دیگر به این راحتی نمی‌شود او را دک کرد. سرافن لامپیون اولین بار در همین کتاب «ماجرای تورنسل» است که در مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» اعلام حضور می‌کند و خودی می‌نمایاند.

دربارۀ هرژه، نویسنده و تصویرگرِ کتاب «ماجرای تورنسل»
ژرژ پروسپه رمی (Georges Prosper Remi)، معروف به هرژه (Hergé)، متولد 1907 و درگذشته به ‌سال 1983، کارتونیست و نویسندۀ بلژیکی بود. هرژه بیش از هرچیز به‌خاطر مجموعه‌کتاب‌های مصور «ماجراهای تن‌تن» مشهور است و به‌واسطۀ این مجموعه نام خود را در تاریخ کمیک‌بوک و ادبیات کودک و نوجوان جاودانه کرده است.
کمیک‌بوک‌های «ماجراهای تن‌تن»، با قصه‌های جذاب و شخصیت‌پردازی و نقاشی و تصویرسازی‌های ماهرانه‌شان، نه‌فقط محبوب کودکان و نوجوانان که برای بزرگسالان نیز جذاب و خواندنی‌اند.
هرژه پیشتاز سبک موسوم به «لینیه کلر» در طراحی قصه‌های مصور است که سبکی‌ست که در آن از هاشور استفاده نمی‌شود و مبتنی بر رسم خطوط واضح با ضخامت یکسان و رنگ‌های شفاف است.
کتاب «تن‌تن در شوروی»، که در ایران به نام «فرار از شوروی» هم به چاپ رسیده، چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، اولین کتاب منتشرشده از «ماجراهای تن‌تن» بود. متن اصلی کتاب «تن‌تن در شوروی» اولین بار بین سال‌های 1929 تا 1930 به‌صورت دنباله‌دار و هفتگی در نشریه‌ای منتشر شد و سپس در سال 1930 به‌صورت کتاب به چاپ رسید.
هرژه، به‌جز مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن»، دو مجموعه‌کمیک‌بوک معروف دیگر به نام‌های «کوئیک و فلوپکه» و «ماجراهای ژو، زت و ژوکو» را هم خلق کرده است.
شهرت و محبوبیت مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» برای هرژه به‌قدری بود که او در اواخر عمر این شهرت را دست‌وپاگیرِ خود می‌دید، چون تن‌تن، با شهرتش، هرژه را مجبور می‌کرد که تنها به او بپردازد و هرژه سالهای زیادی از عمرش را بر سر خلق ماجراهای تن‌تن گذاشت. این احساس فشار از جانب تن‌تن منبع الهامی برای هرژه شد که نقاشی‌هایی علیه این شخصیتِ خیالیِ مخلوقِ خود خلق کند که یکی از آن‌ها نقاشی‌ای‌ست که در آن تن‌تن اربابِ هرژه است.
مردم اما تن‌تن را دوست داشتند و هنوز هم دوست دارند. مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن» دستمایه‌ای برای انواع اقتباس‌های تئاتری و رادیویی و تلویزیونی و سینمایی و بازی‌های کامپیوتری بوده است. هرژه همچنین تأثیری چشمگیر بر کمیک‌بوک، مخصوصاً کمیک‌بوک اروپایی، گذاشته است.
محبوبیت و شهرت و اهمیت هرژه در حوزۀ کمیک‌بوک باعث شد که در سال 2009 موزه‌ای در بلژیک به نام او افتتاح شود.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «ماجرای تورنسل»
کتاب «ماجرای تورنسل» با ترجمۀ نادر تکمیل‌همایون در نشر کتاب چ، ناشر کتاب‌های کودک و نوجوانِ خانوادۀ فرهنگی چشمه، منتشر شده است.
نادر تکمیل‌همایون، متولد 1347 در پاریس، فیلمساز، فیلمنامه‌نویس، مترجم، منتقد فیلم و روزنامه‌نگار ایرانی است. او فرزند ناصر تکمیل‌همایون، جامعه‌شناس و مورخ ایرانی، است.
تکمیل‌همایون دارای لیسانس مترجمی و ادبیات فرانسه است. او همچنین در مدرسۀ سینمایی فمیس در فرانسه کارگردانی خوانده است.
تکمیل‌همایون ساخت چهار فیلم کوتاه، از جمله مستندی به نام «ایران: یک انقلاب سینمایی»، و یک فیلم بلند داستانی، به نام «تهرون»، را در کارنامۀ فیلمسازی خود دارد. فیلم «تهرون» او جایزۀ هفتۀ منتقدین جشنوارۀ فیلم ونیز را گرفته است. او همچنین در دورانی که در ایران دانشجو بود، به‌عنوان منتقد فیلم و روزنامه‌نگار، با نشریات سینمایی، از جمله ماهنامۀ فیلم و هفته‌نامۀ سروش، همکاری می‌کرد.
از ترجمه‌های نادر تکمیل‌همایون از مجموعۀ «ماجراهای تن‌تن»، به‌جز کتاب «ماجرای تورنسل»، می‌توان به کتاب‌های «راز اسب شاخ‌دار»، «گنج راکام سرخ‌پوش»، «هدف کره‌ی ماه»، «روی ماه قدم گذاشتیم»، «تن‌تن در سرزمین طلای سیاه»، «هفت گوی بلورین»، «معبد خورشید»، «ستاره‌ی اسرارآمیز» و از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «مارتین اسکورسیزی»، «استیون اسپیلبرگ»، «آکیرا کوروساوا» و «تمرین فیلمنامه‌نویسی» اشاره کرد.
از کتاب «ماجرای تورنسل» ترجمه‌های فارسی دیگری هم موجود است. از جملۀ این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمۀ گروه مترجمان نشر رایحۀ اندیشه، منتشرشده در همین انتشارات، اشاره کرد. این ترجمه با عنوان «ماجرای کَلکولِس» به چاپ رسیده است.
کتاب «ماجرای تورنسل» در سال‌های دور نیز، با ترجمۀ خسرو سمیعی، در انتشارات یونیورسال منتشر شده است.