در سایه انسان

معرفی کتاب در سایۀ انسان

سفری جذاب و مهیج و علمی به دنیای شامپانزه‌ها. در سایۀ انسان، با عنوان اصلی In the Shadow of Man، کتابی‌ست که ما را با خود به جنگل‌های تانزانیا می‌برد و با شامپانزه‌ها همنشین می‌کند.
متن اصلی کتاب در سایۀ انسان اولین بار در سال 1971 منتشر شده است.

دربارۀ کتاب در سایۀ انسان

جین گودال برای شناخت شامپانزه‌ها آن‌قدر میان شامپانزه‌های جنگل‌های گمبه در تانزانیا پرسه زد تا این خویشاوندان انسان با او غریبگی نکنند. آن ‌وقت بود که توانست وجوه گوناگون زندگی اجتماعی و فردی آن‌ها را دریابد و در سایۀ انسان را بنویسد.
در سایۀ انسان کتابی‌ست که علاوه بر ارزش علمی، جذابیت‌هایی رمان‌گونه دارد و درواقع نقطۀ تلاقی گزارش مستند علمی و داستان و خاطره و خودزندگی‌نامه و سفرنامه است. این کتاب امکان تماشای شامپانزه‌ها از فاصله‌ای نزدیک را فراهم می‌کند و عجایب و غرایب دنیای این جانوران بامزه را نشانمان می‌دهد.
جین گودال ما را از ابتدای سفرش به دنیای شامپانزه‌ها تا اخت‌شدن تدریجی با آن‌ها و راه‌یافتن به دنیایشان با خود همراه می‌کند و شامپانزه‌ها را از کودکی تا بزرگسالی و پیری و مرگشان دنبال می‌کند.
کتاب در سایۀ انسان جین گودال از بیست‌ویک فصل و پنج پیوست تشکیل شده است. عناوین فصول این کتاب عبارتند از: «آغاز»، «روزهای اول»، «نخستین مشاهدات»، «زندگی اردویی»، «باران»، «آمدن شامپانزه‌ها به اردوگاه»، «زندگی جنسی فلو»، «ایستگاه تغذیه»، «فلو و خانواده‌اش»، «سلسله‌مراتب»، «گسترش مرکز تحقیقات»، «نوزاد»، «کودک»، «نوجوان»، «روابط بزرگسالی»، «بابون‌ها و شکار»، «مرگ»، «مادر و کودک»، «در سایۀ انسان»، «سبُعیت انسان» و «ضمیمۀ خانوادگی».
پیوست‌های کتاب هم عبارتند از: «مراحل رشد»، «آواها و حالات صورت»، «سلاح و استفاده از ابزار»، «رژیم غذایی» و «شامپانزه‌ها و رفتار انسانی».
در سایۀ انسان با ترجمۀ حمیدرضا حسینی و عبدالحسین وهاب‌زاده در نشر نو منتشر شده است.

بخشی از کتاب در سایۀ انسان

«در بیست‌متری من دو شامپانزۀ نر روی زمین نشسته بودند و به من خیره شده بودند. نفسم بند آمد، منتظر ماندم وحشت‌زده جست‌وخیز کنند، اتفاقی که معمولاً در برخوردهای غافلگیرانۀ من و شامپانزه‌ها در فاصلۀ نزدیک پیش می‌آمد. ولی هیچ اتفاق خاصی نیفتاد. دو شامپانزۀ بزرگ همین‌طور ساکت به من خیره شده بودند. خیلی آرام گرفتم نشستم، و بعد از چند دقیقه، دو شامپانزه با آرامش بنا کردند به جوریدن هم.
همان‌طور که تماشا می‌کردم و باورش هنوز برایم سخت بود، سرهای دو شامپانزۀ دیگر را هم دیدم: یک ماده و یک خردسال. از بالای علف‌های طرف دیگرِ فضای باز کوچک جنگلی با دقت به من نگاه می‌کردند. تا سر چرخاندم به طرفشان، سرشان را دزدیدند، ولی دوباره زود، یکی پس از دیگری، در میان شاخه‌های پایین‌تر درختی حدوداً در همان چهارمتری پیدایشان شد. خیره به من تقریباً بی‌حرکت همان‌جا گرفتند نشستند.
بیش از نیم سال بود که داشتم همۀ سعی‌ام را می‌کردم که ترسِ فطری شامپانزه‌ها از خودم را برطرف کنم، ترسی که باعث می‌شد همین که به بوته‌ها نزدیک می‌شدم غیبشان بزند. اوایل حتی وقتی که من ازشان پانصد متر دورتر و در آن طرف آبکند بودم، فرار می‌کردند. حالا دو تاشان آن‌قدر نزدیک من نشسته بودند که حتی صدای نفس‌هایشان را می‌شنیدم.
بی‌شک این پرغرورترین لحظۀ عمرم بود. دو موجود باشکوه که پیش روی من داشتند همدیگر را می‌جوریدند مرا پذیرفته بودند.»

دربارۀ جین گودال، نویسندۀ کتاب در سایۀ انسان

دیم جین موریس گودال (Dame Jane Morris Goodall)، معروف به جین گودال (Jane Goodall)، متولد 1934، نخستی‌شناس، جانورشناس و انسان‌شناس انگلیسی است. جین گودال به‌مدت شصت سال تعاملات خانوادگی و اجتماعی شامپانزه‌های وحشی را مورد مطالعه قرار داده و از برجسته‌ترین شامپانزه‌شناسان جهان است. او همچنین به‌طور گسترده‌ در حوزۀ مسائل مربوط به رفاه و حفاظت جانوران کار کرده است.
جین گودال در آوریل 2002 به‌عنوان پیام‌آور صلح سازمان ملل معرفی شد. او همچنین عضو افتخاری شورای آیندۀ جهانی، بنیانگذار مؤسسه‌ای به نام «جین گودال» و از سال 2022 عضو هیئت‌مدیرۀ پروژۀ حقوق غیربشری است.
جین گودال علاوه بر کتاب‌های علمی حوزۀ بزرگسال، کتاب‌هایی هم برای کودکان و نوجوانان نوشته است. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «آفریقا در خون من»، «ده اعتماد: آنچه باید برای مراقبت از حیواناتی که دوستشان داریم انجام دهیم» و «زندگی من با شامپانزه‌ها» اشاره کرد.

کتاب در سایۀ انسان برای چه مخاطبانی مناسب است؟

خواندن در سایۀ انسان جین گودال را به همۀ علاقه‌مندان زیست‌شناسی، خصوصاً علاقه‌مندان مطالعه دربارۀ شامپانزه‌ها، پیشنهاد می‌کنیم.