موسی و گرشاسپ اردشیر و هرود
پژوهش تطبیقی متون پهلوی و تلمود بابلی

کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» نوشتۀ آزاده احسانی چمبلی
یک بررسی تطبیقیِ نوآورانه میان کتاب «تلمود بابلی» یهودیان و متون پهلوی ایرانیان باستان. کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود: پژوهش تطبیقی متون پهلوی و تلمود بابلی»، با عنوان اصلی Moses and Garshap, Ardeshir and Herod: Narratives of the Babylonian Talmud in Their Iranian Context، پژوهشی‌ست دربارۀ تأثیرات متقابل سنت‌ها و روایت‌های یهودی و ایرانی و آن‌چه از طریق فرهنگ و متون ایرانیان باستان وارد فرهنگ و متون یهودیان شده و آن‌چه از روایت‌های «تلمود بابلی» یهودیان وارد فرهنگ و باورهای اساطیری ایرانیان باستان شده است.
آزاده احسانی چمبلی در کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» وجوه مختلف فرهنگ و باورهای ایرانیان باستان و متون پهلوی و نیز وجوه گوناگون فرهنگ و باورهای یهودی مندرج در «تلمود» را، با نگاه به متون پهلوی و «تلمود» و مقایسه و واکاوی اشتراکات این دو، مورد بررسی قرار می‌دهد و بخشی از ادبیات و اساطیر ایران باستان و بخشی از ادبیات و باورهای یهودی را از این منظر مورد کندوکاو و تحلیل و قرار می‌دهد.
کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» کتابی‌ست که چشم‌اندازی نو و متفاوت به روی مطالعۀ اساطیر و ادبیات ایران باستان می‌گشاید.

مروری بر کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود»
فرهنگ‌های مختلف، بیش از آنکه ممکن است در ظاهر و در نگاه اول به چشم بیاید، به هم نزدیکند و با یکدیگر پیوند دارند و از هم متأثرند. در کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» این نزدیکی و پیوند و تأثیر در متن دو فرهنگ یهودی و ایرانی و با بررسی تطبیقی «تلمود بابلی» و متون پهلوی و اساطیر و ادبیات ایران باستان نشان داده شده است.
آزاده احسانی چمبلی در کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» نشان داده که چطور شخصیتهای ایرانی متون پهلوی، به اشکالی دگردیسی‌یافته، به کتاب «تلمود بابلی» وارد شده‌اند و برعکس، شخصیت‌های «تلمود» یهودیان چطور و به چه شکلی سر از متون پهلوی ایرانی درآورده‌اند و چه نسبت و پیوند و شباهتی میان شخصیتهای اساطیری ایرانیان باستان و شخصیتهای «تلمود» وجود دارد.
یکی از پژوهش‌های جذاب کتاب «موسی و گرشاسپ» پژوهش دربارۀ تفاوت بعضی شخصیت‌های «کتاب مقدس» با همان شخصیت‌ها در «تلمود» است و تأثیر ادبیات پهلوی بر این تغییر. نویسنده در این بخش از تحقیق خود نشان می‌دهد که چطور مثلاً شخصیت سلیمان نبی در «کتاب مقدس» با سلیمانی که در «تلمود» حضور دارد متفاوت است و این تفاوت چطور از رهگذر ادبیات پهلوی و تحت تأثیر آن به‌وجود آمده است.
در کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» همچنین به آن دسته از باورها و روایت‌های ایرانی پرداخته شده که ریشه‌هایی در باورها و روایت‌های مندرج در «تلمود بابلی» دارند.
کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» پژوهشی جذاب و نو در فرهنگ و تاریخ و ادبیات و اساطیر ایران باستان و روایت‌های تلمودیِ یهودیان است؛ پژوهشی که با رویکردی تطبیقی و از منظر نقاط پیوند متون پهلوی با «تلمود» به فرهنگ و تاریخ ایران باستان و نیز فرهنگ یهودی می‌نگرد و برخی اسطوره‌ها و باورهای ایرانی و باورهای یهودی و شخصیتهای «کتاب مقدس» و «تلمود» را از این منظر به ما معرفی می‌کند.
مقایسۀ میان شخصیت موسای پیامبر و گرشاسپ، پهلوان اساطیری ایران، مقایسۀ میان سلیمان نبی و جمشید، پادشاه معروف اساطیری ایران، مقایسۀ میان «تلمود» و کتاب پهلوی مهم «کارنامۀ اردشیر بابکان»، و نیز کندوکاو در ریشه‌های تلمودیِ کتاب «ارداویراف‌نامه»، که آن نیز از متون پهلوی بسیار مهم به‌جا مانده از ایران باستان است، از جمله بخش‌های جذاب و جالب‌توجه کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» هستند.
کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» از پیشگفتاری به‌قلم تورج دریایی، یادداشت و مقدمۀ نویسنده، سه فصل و بخشی پایانی با عنوان «تلمود و ادبیات کلاسیک فارسی» تشکیل شده است.
فصل‌های سه‌گانۀ کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود» عبارتند از: «اَردَخشیر پابَگان و هرود»، «سلیمان و جمشید، موسی و گرشاسپ» و «دنیای آخرت در ادبیات پهلوی و تلمود بابلی».

دربارۀ آزاده احسانی چمبلی، نویسندۀ کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود»
آزاده احسانی چمبلی، متولد 1357، استاد دانشگاه، مورخ و پژوهشگر ایرانی است. او دارای فوق‌لیسانس فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، با گرایش فارسی میانه (پهلوی)، از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دکترای ادیان تطبیقی از دانشگاه کنکوردیا در مونترال کاناداست. احسانی همچنین، در مرکز مطالعات پیشرفتۀ دانشگاه پونا در هند، ادبیات و دستور زبان سانسکریت خوانده است.
آزاده احسانی چمبلی مدرس زبان آرامی و استاد مدعو در دانشگاه ادیان و مذاهب است. کار پژوهشی‌ او مطالعات متون پهلوی و ایرانی – تلمودی، مطالعات متون عبری «کتاب مقدس» و مطالعات متون آرامی را در بر می‌گیرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود»
کتاب «موسی و گرشاسپ، اردشیر و هرود: پژوهش تطبیقی متون پهلوی و تلمود بابلی» با ترجمۀ هما شهرام‌بخت در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.
هما شهرام‌بخت، متولد 1353، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «دین هیتلر: باورهای تحریف‌شده‌ای که رایش سوم را به جنبش درآورد» و «یکی از ما داره دروغ می‌گه» اشاره کرد.