کتاب «اميل» اثر ژان ژاک روسو
يک کتاب کلاسيک دربار? آموزش و پرورش. کتاب «اميل»، با عنوان اصلي Emile, or On Education، کتابيست که برخي از آن با عنوان نخستين فلسف? تعليم و تربيت در غرب ياد کردهاند.
ژان ژاک روسو در کتاب «اميل» ديدگاههاي خود دربار? تعليم و تربيت را در قالبي داستانوار بيان ميکند. از همين رو از اين کتاب بهعنوان يکي از اولين رمانهاي تربيتي هم ياد شده است.
کتاب «اميل» از آثار بسيار تأثيرگذار بر شيو? آموزش در زمان خود بوده است و اثري کلاسيک و مهم در حوز? آموزش و پرورش بهحساب ميآيد.
متن اصلي کتاب «اميل» اولين بار در سال 1762 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «اميل»
ژان ژاک روسو در کتاب «اميل» بهدنبال پيريزي نوعي از سيستم آموزشي است که بهموجب آن انسان طبيعي، انساني که روسو در کتاب مهم ديگرش يعني «قرارداد اجتماعي» به توصيفش ميپردازد، بتواند خود را از فساد جامعهاي که در آن زندگي ميکند حفظ کند و به فساد جامعه آلوده نشود.
بحث کليدي در کتاب «اميل» حفظ خير ذاتيِ انسان دربرابر فساد جامعه است. روسو انسان را بهطور طبيعي واجد نيکي ميداند و معتقد است اين جامعه است که انسان را فاسد ميکند. از همين رو او در کتاب «اميل» ميخواهد آموزش و پرورش را براساس اين خير نهادينه در وجود انسان شکل دهد.
بنا به آنچه روسو در کتاب «اميل» تشريح و تبيين ميکند، کودکان و نوجوانان را تا پيش از بلوغ بايد با توجه به رشد طبيعيشان تعليم داد و تعليم و تربيتِ قبل از بلوغ بايد بهنحوي باشد که انگيزههاي طبيعي را در کودکان و نوجوانان تشخيص دهد. چنين تعليم و تربيتي، چنانکه در کتاب «اميل» توضيح داده شده، بر حسيات کودکان و نوجوانان تمرکز ميکند و آنها را بهياري حسياتشان آموزش ميدهد نه با نيروي استدلال که بهاعتقاد روسو براي آموزش کودکان و نوجوانان، در دور? پيش از بلوغ، ناکارآمد است و کساني که در کارِ آموزش و تربيت کودکان و نوجوانان هستند بايد با افکار و احساسات آنها کنار بيايند.
روسو در کتاب «اميل» مخالف تربيت کودکان و نوجوانان بهوسيل? اجبار و اعمال قدرت و القاي ارزشهاي اخلاقي جامعه به آنهاست. او معتقد است تربيتي اينچنين نتيج? عکس ميدهد و از هدفي که از تربيت مد نظر است دور ميافتد.
در کتاب «اميل»، چنانکه پيشتر نيز اشاره شد، نظريات روسو دربار? تعليم و تربيت در قالبي داستانوار بيان شده است. اميل کودکي است که در طول کتاب تحت تعاليم مربي خود و طبق فلسفه و شيوهاي که روسو براي تعليم و تربيت پايهريزي کرده است رشد و پرورش مييابد. بخشي از کتاب «اميل» هم به تعليم و تربيت دختري به نام سوفي، همسر آيند? اميل، اختصاص دارد و روسو در اين بخش نگرش خود را درباب تعليم و تربيت زنان بيان ميکند. کتاب با ازدواج اميل و سوفي به پايان ميرسد.
کتاب «اميل» از مقدمه و پنج بخش تشکيل شده است.
دربار? ژان ژاک روسو، نويسند? کتاب «اميل»
ژان ژاک روسو (Jean-Jacques Rousseau)، متولد 1712 و درگذشته به سال 1778، فيلسوف اهل جمهوري ژنو بود. روسو يکي از فيلسوفان تأثيرگذار بر جهان مدرن است. فلسف? سياسي او بسيار بر سِيرِ پيشرفت عصر روشنگري در سراسر اروپا و نيز بر وجوهي از انقلاب فرانسه و توسع? انديش? سياسي و اقتصادي و آموزشي مدرن تأثير گذاشت.
از کتاب «گفتاري دربارهي نابرابري» روسو، که در آن استدلال ميکند که مالکيت خصوصي منشاء نابرابري است، و کتاب «قرارداد اجتماعي» او، که روسو در آن به ترسيم بنيان يک نظم سياسي مشروع ميپردازد، بهعنوان سنگ بناهاي انديش? سياسي و اجتماعي مدرن ياد ميشود. همچنين رمان «ژولي» از او، بهلحاظ پيشدرآمدي بر رمانتيسم در ادبيات داستاني و بستهشدن نطف? ادبيات رمانتيک در آن، اثري مهم بهحساب ميآيد و کتاب «اعترافات» او آغازگر زندگينامهنويسي مدرن تلقي ميشود.
از ديگر آثار «ژان ژاک روسو» ميتوان به کتاب «خيالپردازيهاي رهروِ تنها» اشاره کرد. روسو در اين کتاب شيوهاي از نگارش را بهکار برده که بعدها مشخص? نوشتار مدرن شد؛ شيوهاي مبتني بر ذهنيت و دروننگري.
روسو موسيقيدان و آهنگساز هم بود و از او، علاوه بر آثار فلسفي، آثاري موسيقايي هم، از جمله هفت اپرا، بهجا مانده است.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «اميل»
کتاب «اميل» با ترجمه و مقدم? غلامحسين زيرکزاده، همراه با مقالهاي با عنوان «روسو چه ميگويد؟» که برگرفته از تاريخ ادبيات گوستاو لانسون است و مؤخرهاي بهقلم ابوالحسن ضيا ظريفي دربار? غلامحسين زيرکزاده، در انتشارات ناهيد منتشر شده است. اين کتاب را ناشران ديگري هم، با همين ترجمه، در سالهاي مختلف منتشر کردهاند.
غلامحسين زيرکزاده، متولد 1286 و درگذشته به سال 1332، استاد دانشگاه و مترجم ايراني بود. زيرکزاده از هواداران «جبه? ملي ايران» و دکتر محمد مصدق بود. برادرش، احمد زيرکزاده، از بنيانگذاران «حزب ايران»، از احزاب اصلي تشکيلدهند? «جبه? ملي ايران»، بود. غلامحسين زيرکزاده نيز در «حزب ايران» عضويت داشت و در نشريات وابسته به آن مينوشت. او، سه روز پس از کودتاي 28 مرداد 1332 و سقوط دولت مصدق و آغاز دورهاي از اختناق و بگيروببند در تاريخ معاصر ايران، به زندگي خود پايان داد.
از ترجمههاي غلامحسين زيرکزاده ميتوان به کتابهاي «قرارداد اجتماعي» و «تاريخ رُم» اشاره کرد.
از کتاب «اميل» دو ترجم? فارسي ديگر هم موجود است؛ يکي ترجم? عنايتالله شکيباپور که با عنوان «اميل يا آموزش و پرورش» در انتشارات دنياي کتاب به چاپ رسيده است و ديگري ترجم? سعيد مولوي که نشر ابر سفيد آن را منتشر کرده است.
