سبک ها و مهارت های ارتباطی

کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» اثر نیما قربانی، نشر بینش نو
اثری درباره مهارت‌های ارتباطی و روش‌های برقراری ارتباط که اگرچه مبتنی بر نظریات و پژوهش‌های علمی است اما به شکلی کاربردی نوشته شده و از این‌رو هم مخاطبان عام و هم خوانندگان متخصص می‌توانند از این کتاب استفاده کنند. کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی»، نوشته نیما قربانی، به موانع برقراری ارتباط و شیوه‌ها و الگوهای صحیح آن پرداخته است.
آنچه در فصل‌های مختلف کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» مطرح شده می‌تواند در رفتار درمانی و آموزش ابراز وجود، مقدمات روان درمانی و همچنین روان‌شناسی مثبت مورد استفاده قرار بگیرد.

مروری بر کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی»
کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» با نگاهی علمی و در عین حال کاربردی به موضوع مهارت‌های ارتباطی بین‌شخصی پرداخته است. برخلاف آنچه ممکن است در ابتدا به نظر برسد، الگوهای ارتباطی قاعده‌مند و آموختنی‌اند و این کتاب تلاشی است برای رفع موانع یک رفتار ارتباطی جدید.
نویسنده کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» معتقد است که آموزش‌های مهارتی چون در تضاد با عاداتی که با آنها خو کرده‌ایم قرار می‌گیرد، با دو مانع روبه‌روست: نخست، دل‌بستگی به عادات پیشین سبب می‌شود از آزمایش مهارتی جدید از طریق دلیل‌تراشی سرباز زنیم. عمده‌ترین توجیه در فرار از شکل‌دهی یک رفتار ارتباطی جدید، نامناسب انگاشتن آن با سیستم و محیط است. جایی‌که نیاز به عملی جدید و متفاوت است، گرایش به تحلیل و فلسفه‌بافی گل می‌کند. دوم، ضرورت تمرین برای شکل‌دهی رفتار جدید است که آن‌هم زحمت دارد. ازاین‌رو است که او می‌گوید یادگیری مهارت‌های ارتباطی نیاز به توجه و غلبه بر دو مانع یاد شده دارد.
فصل‌های اول و دوم کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» درباره‌ روش‌های برقراری ارتباط و شناخت عینی الگوهای ارتباطی بین‌شخصی بحث کرده‌اند. در این فصول به‌جای استفاده از پرسشنامه برای سنجش الگوهای ارتباطی، با ارائه یک چهارچوب عینی و عملی امکان شناخت الگوی ارتباطی خود و دیگران در هر موقعیت فراهم شده است.
نویسنده در فصل دوم کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» تعاریف نوینی از مفهوم قاطعیت ارائه می‌کند، سبک‌های ارتباطی سازنده و مخرب بین‌شخصی را متمایز می‌سازد، و جایگاه سبک‌های ارتباطی را در ساخت شخصیت معین می‌کند.
فصل‌های چهار تا هشت کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» راه‌های عملی پرورش روش‌های سازنده ارتباط را معرفی می‌کند. پس از فصل سوم که در آن فرآیند تحول سبک‌های ارتباطی و راه‌های پیشگیری از شکل‌گیری الگوهای ارتباطی مخرب بیان می‌شود، سبک بودن و تمایز آن از سبک عمل در ارتباط‌های بین شخصی موضوع فصل چهارم را شکل می‌دهد. این فصل به طور عمده با الهام از نظریه شخص-محوری کارل راجرز و اضافه کردن مولفه ایجاز در گفتار به آنها تالیف شده است.
در فصل پنجم کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی»، تمرین‌های عملی شیوهِ بودنِ یاری‌بخش در ارتباط‌ها در قالب مهارت در هنر گوش دادن مطرح می‌شود که دربرگیرنده شروط اصلی برقراری یک ارتباط سازنده یاری‌بخش متقابل است و فراتر از کاربردهای عمومی آن در ارتباط‌ها، برای دانشجویان و متخصصانی که در تکاپوی یادگیری عملی مشاوره و روان‌درمانگری‌اند قدم آغازین است.
مطالبی که به عنوان فنون ارتباطی در فصل‌های شش تا نه کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» مطرح شده شیوه‌های عمل سازنده در ارتباط‌ها را دربرمی‌گیرد. به عبارتی دیگر، سبک بودن در ارتباط‌ها (فصل چهار و پنج) شروط ضروری و همیشگی یک ارتباط موفق‌اند، اما سبک عمل (فصل شش تا نه) فنونی‌اند که در موقعیت‌های زمانی خاصی در ارتباط‌ها به کار می‌روند.
در فصل ششم کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی»، آثار بیان و افشای گفتاری رویدادهای ناراحت کننده زندگی و احساسات همبسته با آنها در سلامت جسمانی و روانی به بحث گذاشته شده و راه‌های رفع سوء‌تفاهم‌ها از راه‌ افشای صادقانه افکار و احساسات عمیق خود مطرح شده است. در این فصل بنیادی‌ترین قدم در جهت برخورد سازنده با اختلافات خانوادگی و روابط نزدیک بیان شده است.
فصل هفتم کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» به راه‌های پافشاری در احقاق حق، مخالفت کردن، و جلب موافقت در یک بافت محترمانه متقابل برای مدیریت مشکلات ارتباطی پرداخته است. فرهنگ نقد محور، مطلب فصل هشتم است که در آن ماهیت انتقاد کردن و واکنش‌های مخرب در برابر انتقاد مورد توجه بوده است. تمرین روش‌هایی که در این فصل ارایه شده‌اند امکان بهره‌گیری متقابل از انتقاد را در جهت تفاهم بیشتر در روابط فراهم می‌کند.
فصل نهم کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» به توصیف و تبیین ساختار شخصیتی نارسیسیزم که از آفت‌های مهم روابط بین شخصی است می‌پردازد و آسیب‌های این ساختار و روش‌های مهار آن را در مدیریت و سازمان به تصویر می‌کشد. در این فصل سعی شده نظریه کوهوت و یافته‌های وابسته به آن را که یکی از پیچیده‌ترین و جالب‌ترین نظریه‌ها در منظومه روان‌کاوی است به زبان قابل فهم ارایه شود. در این فصل مسئله اقتدار و مدیریت به بحث نارسیسیزم گره خورده و مواردی عینی از به کارگیری فنون ارتباط سازنده در موقعیت‌های کاری به تصویر کشیده شده است.
فصل دهم کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی»، به الگویی برای تعمیق نزدیک اختصاص دارد که پشتوانه‌های پژوهشی در گستره روان‌شناسی مثبت دارد. اجرای این الگو با استفاده از فنون فصول پنج تا نه و به خصوص فصل ششم، تداوم روابط نزدیک را به همراه خواهد داشت.
نویسنده کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی»، برای جلوگیری از قطع شدن ارتباط خواننده با متن، به مولفان منابع مورد استفاده در کتاب اشاره‌ای نکرده اما برای استفاده خوانندگان متخصص یا کنجکاور در پاورقی به آنها اشاره کرده است. علاوه بر این، همان‌گونه که در کتاب اشاره شده، فصل‌های اول، دوم، ششم، هفتم و هشتم این کتاب می‌تواند در مباحث رفتاردرمانی و آموزش ابراز وجود، فصل چهار و پنجم در آموزش عملی مقدمات روان‌درمانی و فصول چهار و ده در روان‌شناسی مثبت مورد استفاده فرار بگیرد.
این اثر همانطور که نویسنده‌اش هم اشاره می‌کند، محصول یک تفکر ایدئولوژیک و بخشی از سرنوشت گریزناپذیر ما در جهت آفرینش ابزارهایی برای زندگی آسوده است که فواید خاص خود را دارد و ارتقاء رفتار ارتباطی نیز در چنین چارچوبی قرار می‌گیرد. در بخشی از کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» درباره پرخاشگری می‌خوانیم: «پرخاشگری تنها پاسخ برانگیخته در برابر ناکامی نیست و انسان‌ها با توجه به اینکه در چه موقعیتی قرارگرفته باشند واکنش‌های متفاوتی در برابر ناکامی نشان می‌دهند. به‌عبارتی‌دیگر، یادگیری روش‌های متعدد نظم‌دهی(مهار، افزایش، کاهش، تغییر جهت) خشم ممکن است ارتباط خشم و پرخاشگری را منتفی کند. ممکن است براثر یادگیری، خشم همواره به پرخاشگری منتهی نشود، اما بر اساس سازوکارهای زیستی و فطری، پرخاشگری ابتدایی‌ترین و دردسترس‌ترین شیوه واکنش است. نگاهی به تفاوت رفتار کودکان و بزرگسالان این امر را بیشتر هویدا می‌سازد. کودکان معمولاً در برابر ناکامی، به‌طور فطری، با خشم و پرخاشگری واکنش نشان می‌دهند. اما به‌تدریج که بزرگ‌تر می‌شوند واکنش‌های دیگر به ناکامی همچون کناره‌گیری، نشانه‌های اختلال جسمانی، پناه‌بردن به خیال‌بافی، مسئله‌گشایی سازنده، و غیره را به‌عنوان روش‌های مخرب و سازنده‌ی نظم‌دهی خشم می‌آموزند. هر اندازه در سلسله‌مراتب تکاملی موجودات بالاتر برویم و به پستانداران عالی برسیم، پاسخ فطری جنگ‌وگریز بیشتر تحت‌تأثیر تجربه قرار می‌گیرد و به‌وسیله قشر مخ مهار می‌شود».
کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی» در انتشارات بینش‌ نو منتشر شده است.

درباره نیما قربانی نویسنده کتاب «سبک‌ها و مهارت‌های ارتباطی»
نیما قربانی، متولد 1346، نویسنده و مدرس دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی مدرسه روانپزشکی واشنگتن است. او فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی مختلفی در زمینه تربیت درمانگر، آموزش مهارت‌های ارتباطی و ماهیت فرایندهای ناهشیار انجام داده است. «من به روایت من»، «از خط مثلث تا مثلث تعارض» و «سودای خوش» از دیگر آثار قربانی است.