عقاید یک دلقک ( چشمه)

رمان «عقاید یک دلقک»، اثر هاینریش بُل
جنگ‌ها سرانجام تمام می‌شوند، اما دردهای مُزمن‌شان به جا می‌ماند. هاینریش بُل در رمان «عقاید یک دلقک» روایتگر همین دردهای مُزمن به زبان داستان است. «عقاید یک دلقک»، با عنوان اصلی Ansichten eines Clowns، از مشهورترین رمان‌های هاینریش بُل و یکی از رمان‌های محبوب و پرمخاطب قرن بیستم است.
در رمان «عقاید یک دلقک»، با طنزی تلخ و اندوهبار، از فقر، ریا و رنگ‌عوض‌کردن و فرصت‌طلبی، تنهایی و بحرانهای عاطفی در آلمان سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم سخن رفته است. هاینریش بُل در این رمان، ضمن ارائۀ تصویری از اوضاع اجتماعی آلمان بعد از جنگ جهانی دوم، مسائلی را پیش می‌کشد که صرفاً مختص دوره‌ و شرایطی خاص نیست و چه بسا انسان‌هایی در زمانها و مکانها و شرایط مختلف به نحوی با این مسائل درگیر باشند.
بُل در رمان «عقاید یک دلقک» با طنزی انتقادی و تلخ به نقد باورهای جزمی و نیز نقد گزنده ریاکاری می‌پردازد و از تنهایی اندوهبار آدمی سخن می‌گوید که نمی‌خواهد همرنگ جماعت باشند و معیارهای رایج زمانه‌اش را قبول ندارد.
متن اصلی رمان «عقاید یک دلقک» نخستین بار در سال 1963 به زبان آلمانی منتشر شده است. بر اساس این رمان فیلمی هم به کارگردانی وویکش یاسنی، کارگردانِ چک، ساخته شده است.

مروری بر رمان عقاید یک دلقک
هاینریش بُل در رمان «عقاید یک دلقک»، از چشم دلقکی خسته و سرخورده به نام هانس که راوی رمان است، جامعۀ بحران‌زده آلمان را بعد از سقوط هیتلر و پایان جنگ جهانی دوم به تصویر می‌کشد و با زبانی نیشدار و گزنده پتۀ ریاکاری‌ها و بخل‌ورزی‌ها و حب‌و‌بغض‌ها و تعصب‌ها و منفعت‌طلبی‌های طبقات ثروتمند این جامعه را بر آب می‌اندازد و نیز نهادهای رسمی سیاسی و عقیدتی را مورد نقد قرار می‌دهد. داستان از جایی آغاز می‌شود که پای هانس در یکی از شبهای اجرای نمایش کمدی روی صحنه آسیب دیده است و او به زادگاه خود، بن، برگشته و چون مدتی نمی‌تواند برنامه اجرا کند دنبال این است که از کسی پول قرض کند. هانس در همین حین گذشتۀ خود را مرور می‌کند و از جمله روابط عاشقانه‌اش را با زنی که او را ترک کرده است. هانس از خانواده‌ای مرفه است اما روی کمک مالی خانواده‌اش هم نمی‌تواند حساب چندانی باز کند. نظام خانواده، تقابل دو مذهب کاتولیک و پروتستان، فقر و بحرانهای اجتماعی جامعۀ آلمان در دوره پس از جنگ، آسیبهای جنگ و منفعت‌طلبی‌های گروههایی که به خاطر منافع‌شان متناسب با زمانه رنگ عوض می‌کنند از جمله موضوعاتی است که هاینریش بُل در رمان «عقاید یک دلقک» به آنها پرداخته است.

درباره هاینریش بل، نویسنده رمان عقاید یک دلقک
هاینریش بُل (Heinrich Böll)، متولد 1917 و درگذشته به سال 1985، داستان‌نویس، جستارنویس، سفرنامه‌نویس و نمایشنامه‌نویس آلمانی و برنده جایزة نوبل ادبیات سال 1972 میلادی است. بُل به عنوان سرباز در جنگ جهانی دوم حضور داشت. خانواده‌اش مخالف نازی‌ها بودند اما خود او در ابتدا با نازیسم همدل بود. این همدلی البته دیری نپایید. در جریان جنگ زخمی شد و بعد از آن حقایقی را درباره جنایات نازی‌ها و فجایعی که جنگ به بار آورده بود دریافت که منجر به تغییر دیدگاهش درباره نازی‌ها شد. از آن پس دیگر با جنگ و نازیسم همدل نبود و انگیزه‌ای برای جنگیدن نداشت. چند بار در جنگ زخمی شد و یک‌بار حین فرار به غرب به دست امریکایی‌ها افتاد و اسیر شد. در سال 1942 ازدواج کرد. بُل و همسرش اولین فرزندشان را در سال 1945 بر اثر بیماری از دست دادند.
بُل بعد از جنگ به دانشگاه رفت و در رشتۀ زبان و ادبیات آلمانی تحصیل کرد. اولین داستانهایش را در اواخر دهۀ چهل میلادی منتشر کرد. او یکی از اعضای «گروه 47» بود؛ گروهی متشکل از تعدادی از نویسندگان آلمانی بعد از جنگ جهانی دوم که از دیگر اعضای مطرح آن می‌توان به گونتر گراس اشاره کرد. بُل مدتی رییس انجمن قلم آلمان و مدتی نیز رییس انجمن بین‌المللی قلم بود و در سال 1972 جایزه نوبل ادبیات را گرفت. در زندگی کارهای مختلفی را تجربه کرد. پیش از رفتن به جنگ مدتی در یک کتابفروشی کار می‌کرد. بعد از جنگ مدتی در نجاری برادرش مشغول کار شد و مدتی هم مسئول سرشماری آپارتمان‌ها و ساختمان‌ها در اداره آمار بود.
جنگ جهانی دوم و تأثیرات مخرب آن بر آلمان از درونمایه‌های اصلی آثار هاینریش بُل است. بُل در بخشی از آثارش تصویری تلخ از آلمان ویران سالهای بعد از جنگ جهانی دوم و زندگی دشوار مردم در آن روزگار به دست می‌دهد. دغدغه‌های او اما به جنگ و عواقب آن منحصر نمی‌ماند. او در آثارش شرایط آلمان دهۀ هفتاد میلادی را نیز با نگاهی انتقادی به تصویر کشیده است.
از دیگر آثار هاینریش بُل می‌توان به «و حتّی یک کلمه هم نگفت»، «سیمای زنی در میان جمع»، «شبکۀ امنیتی»، «قطار به موقع رسید»، «نان سال‌های جوانی»، «بیلیارد در ساعت نه و نیم» و «آبروی از دست رفتۀ کاترینا بلوم» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی رمان عقاید یک دلقک
از رمان «عقاید یک دلقک» ترجمه‌های فارسی مختلفی موجود است. ترجمۀ محمد اسماعیل‌زاده از این رمان در نشر چشمه منتشر شده است.
شریف لنکرانی، مترجم قدیمی و نام‌آشنای ادبیات آلمانی‌زبان، از دیگر مترجمانی است که رمان «عقاید یک دلقک» را به فارسی ترجمه کرده است.
از دیگر ترجمه‌های فارسی رمان «عقاید یک دلقک» همچنین می‌توان به ترجمۀ سپاس ریوندی (منتشرشده در نشر ماهی) و ترجمۀ سارنگ ملکوتی (منتشرشده در انتشارات نگاه) اشاره کرد.

رتبۀ رمان «عقاید یک دلقک» در گودریدز: 4 از 5.